تحول‌خواهی؛ افق آینده بسیج دانشجویی

نیلوفر هوشمند، روزنامه‌نگار: سازمان بسیج دانشجویی در سراسر کشور از سال ۱۳۶۷ با فرمان امام‌خمینی تشکیل شد. امام‌خمینی(ره) در واپسین روزهای زندگی خود طی پیامی که بخشی از آن مربوط به تاسیس بسیج دانشجو و طلاب بود همه جوانان را به جهاد علمی و مبارزه خستگی‌ناپذیر در سنگر علم و عمل فراخواند و پس از آن بسیج دانشجویی با هسته مرکزی خود تشکیل شد. اهداف و وظایف و شرایط عضویت در بسیج دانشجویی طبق آیین‌نامه اجرایی که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین شده، اجرا می‌شود.  این سازمان طی سال‌های گذشته افراد متفاوتی را به خود دیده است، ازجمله سردار سعید فرجیان‌زاده، دکترای مدیریت استراتژیک که قبل از سال ۷۹ مسئولیت سازمان بسیج دانشجویی را برعهده داشته است. وی که از رزمندگان دوران دفاع مقدس و آزادگان جنگ تحمیلی به شمار می‌آید، در کارنامه فعالیتی خود تا قبل از اسارت، عضویت در شورای مرکزی جهاد سازندگی همدان، مسئولیت پرسنلی سپاه همدان، قائم‌مقام فرماندهی سپاه همدان و فرمانده سپاه همدان را داشته است.  پس از آن علیرضا زاکانی، به عنوان مسئول سازمان بسیج دانشجویی انتخاب شد که از سال ۷۹ تا ۸۲ مسئولیت این سازمان را برعهده داشت. او دانشجوی تخصصی پزشکی هسته‌ای بود و نقش پررنگی در مدیریت کف دانشگاه داشت و مبارزه با فتنه‌های دوران اصلاحات از نقاط پررنگ کارنامه او به حساب می‌آید. محمدرضا مردانی بعد از زاکانی به عنوان رئیس سازمان بسیج دانشجویی منصوب شد و از سال ۸۳ تا ۸۶ ریاست این سازمان را برعهده داشت و بعد از آن در هیات جذب آموزش عالی فعالیت خود را ادامه داد. از نقاط‌قوت دوران ریاست وی می‌توان به دیدار تاریخی رهبر انقلاب با مسئولان بسیج دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور در سال ۸۶ اشاره کرد.  رضا سراج یکی از فعال‌ترین مدیران سازمان بسیج دانشجویی درکنار علیرضا زاکانی نام برده می‌شود که از سال ۸۶ تا ۸۸ مدیریت این سازمان را برعهده گرفت و بعد از او حسین قدیانی و سپس محمد ودودحیدری به‌عنوان رئیس این سازمان برگزیده شدند. از سال ۹۴ تا ۹۶ داوود گودرزی ریاست سازمان را برعهده گرفت و ازجمله اقدامات او به تشکیل قرارگاه علمی شهید احمدی‌روشن، مجامع تخصصی دانشگاه‌های آزاد و علوم پزشکی، تشکیل قرارگاه مبارزه با مفاسد اقتصادی و تقویت مطالبه‌گری می‌توان اشاره کرد. در سال ۹۶ داوود گودرزی مسئولیت را به محمدجواد نیک‌روش واگذار کرد. دوشنبه هفتم تیرماه دوران مسئولیت نیک‌روش بر سازمان بسیج دانشجویی پایان یافت و محمدحسین کفعمی فرمانده سابق بسیج دانشجویی استان اصفهان و معاون هماهنگی سازمان بسیج دانشجویی، ریاست سازمان بسیج دانشجویی را برعهده گرفت. با توجه به تغییرات، مرور کوتاهی داشتیم بر اقدامات رئیس پیشین این سازمان و همچنین در گفت‌وگو با برخی مسئولان بسیج دانشجویی در دانشگاه‌ها، پیشنهادات آنها را برای مدیریت دوره جدید بسیج دانشجویی جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

مساله‌محوری؛ میراث نیک‌روش در بسیج دانشجویی

محمدجواد نیک‌روش عضو هیات‌علمی دانشگاه امام‌حسین(ع) و مسئول مرکز مطالعات علم و فناوری این دانشگاه است که در سال ۹۶ به‌عنوان رئیس سازمان بسیج دانشجویی سراسر کشور انتخاب شد و مسئولیت وی تا تیر ۱۴۰۰ ادامه پیدا کرد. اگر تا سال‌ها بعد از هرکسی پرسیده شود رویکرد مساله‌محوری در کدام دوره از ریاست سازمان بسیج دانشجویی تحقق پیدا کرد نام نیک‌روش به گوش خواهد خورد، با اینکه مساله‌محوری از سال‌ها قبل به‌صورت بنیادین در بسیج دانشجویی عنوان شده و آغاز به کار کرده بود اما در دوران ریاست محمدجواد نیک‌روش به صورت جدی‌تر پیگیری شد، به میدان عمل آمد و حتی تا جایی قدرت گرفت که مرکزی برای توسعه هسته‌های مساله‌محور در سراسر کشور تحت‌عنوان شتاب‌دهنده نجم تاسیس شد که در پی آن جشنواره نیز برای دانشجویان بسیجی سراسر کشور برگزار شد. نقش مهم مساله‌محوری در حل مشکلات و مسائل کشور تا جایی مورد توجه قرار گرفت و نمود پیدا کرد که مقام‌معظم‌رهبری در سال ۹۸ بسیج دانشجویی را در این‌باره مورد تقدیر قرار داد.  درواقع درحال حاضر رویکرد مساله‌محوری در بسیج دانشجویی کشور آماده تبدیل‌شدن به فضای آموزشی و توانمندسازی نیروهای انسانی دانشگاهی است. از آنجایی‌که کفعمی، رئیس فعلی بسیج دانشجویی سراسر کشور در دوران فرماندهی خود در استان اصفهان در زمره موفق‌ترین و فعال‌ترین افراد در حوزه مساله‌محوری بوده است می‌تواند ادامه‌دهنده برق قدرت این رویکرد در سال‌های آینده باشد.  همچنین تعاملات و ارتباطات بسیج دانشجویی با دستگاه‌های دولتی و نهادهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی در این دوره گسترش چشمگیری پیدا کرد و نقش‌آفرینی سیاسی اعضای بسیج دانشجویی به عرصه‌های علمی و پژوهشی نیز انتقال یافت که در پی آن جشنواره‌ای مثل تا ثریا شکل‌ گرفت و مرکز فناوری و نوآوری شهید فخری‌زاده در سازمان بسیج دانشجویی تاسیس شد. همچنین تعاملات با مراکز فنی و نوآوری گسترش پیدا کرد و از سطح پژوهشی صرف در سازمان جلوتر رفت.  فعالیت‌های بین‌الملل بسیج دانشجویی نیز در دوران مدیریت نیک‌روش توسعه پیدا کرد و در سطح استان‌ها شبکه‌ای تحت‌عنوان هسته‌های بین‌الملل بسیج دانشجویی تشکیل شد که طی آن اعضای بسیج در رابطه با دیپلماسی بین‌الملل کنشگری فعالانه داشتند و نسبت به سیاست خارجی واکنش‌ها و نقش‌آفرینی‌های به‌موقع و بجایی را از خود نشان دادند.  اقداماتی که در دوران ریاست نیک‌روش ایجاد شد، تحول ساختاری بسیج دانشجویی از موضوعی به ماموریتی طبق طرح تحول برمبنای اندیشه مقام‌معظم‌رهبری بود، همچنین طرح تحول بسیج دانشجویی به تدوین رسید. دوره‌های آموزشی مثل طرح ولایت با گسترش روبه‌رو شد و در سال ۹۸ میزان افراد شرکت‌کننده در این اردوی نخبگان از هزارنفر به ۳۵۰۰ نفر رسید که در نوع خودش رقمی بی‌سابقه بود.  بسیج دانشجویی فعالیت جهادی خود را در این دوره از فعالیت‌های صرفا عمرانی فراتر برد و رویکرد تخصصی به آنها بخشید، به‌طوری که اردوها و فعالیت‌های جهادی به سمت نقش‌آفرینی تخصصی سوخت پیدا کردند و در مواقع مختلف مثل ایام انتخابات به‌صورت اثر‌گذار بین جامعه هدف خود حضور یافتند و توانستند نتایج خوبی را برای مردم در حضور پای صندوق‌های رای انجام دهند.  یکی‌دیگر از فعالیت‌هایی که در این دوران انجام شد، ارائه راهکار و پیشنهاد‌های عملی برای حل مسائل و مشکلات به مجلس شورای اسلامی و کمیسیون‌های مختلف آن بود که طی آن یک کتاب با رویکرد ارائه راهکار و راه‌حل برای مجلس به چاپ رسید. درواقع تغییر رویکرد از پژوهش‌محوری به ارائه راه‌حل و راهکار به دستگاه‌های مختلف دولتی و حاکمیتی از موارد مهمی بود که در این دوره اجرا شد.

نگاه سازمان بسیج دانشجویی در دوره جدید باید به تمام استان‌ها باشد

امیرحسین هاشمی، عضو بسیج دانشجویی استان فارس با اشاره به حضور مسئول جدید در سازمان بسیج دانشجویی و ناظر بر فعالیت‌هایی که در دوران جدید باید صورت بگیرد گفت: «سازمان بسیج دانشجویی به‌عنوان نهادی که متشکل از جوان‌های متعهد، انقلابی و نخبه و دارای تمام شاخصه‌های مهم برای رشد جامعه است باید یک حلقه واسط بین دانشجویان و نهادها و سازمان‌های مختلف باشد تا یک نخبه‌گزینی از بین افراد اتفاق بیفتد تا بدنه دولت جوان حزب‌اللهی در آینده متشکل از همین جوانان باشد و بهترین بستر برای استفاده از نیروی جوان مومن انقلابی در مناصب مختلف کشور بسیج دانشجویی با تمام شاخصه‌های مهمی که دارد، است.»

 وی در ادامه افزود: «تحول در مسئولیت بسیج دانشجویی فضای امیدبخشی را در بین دانشجویان بسیجی به وجود می‌آورد از این رو در چندسال گذشته نوعی نگاه انحصارطلبی در دانشگاه‌های تهران و فعالیت درآنها وجود داشت. از طرف دیگر نگاه خاصی به شهرستان‌ها وجود نداشت و ارتباط با شهرستان‌ها و بدنه بسیج دانشجویی در شهرستان‌ها مستمر و مداوم نبود، بلکه به‌طور کلی و در حد تودیع و معارفه با مسئولان استان‌ها و رونمایی‌ها و... بوده است. درواقع گفت‌وشنودهای دانشجویی با رئیس سازمان با شهرستان‌ها به صورت جزء به جزء وجود نداشت و با توجه به اینکه مسئول جدید سازمان بسیج دانشجویی مربوط به یکی از شهرستان‌هاست این امید در اعضای بسیج دانشجویی استان‌ها زنده می‌شود که نگاه سازمان بسیج دانشجویی به شهرهای مختلف پررنگ‌تر خواهد بود و در دوره جدید ارتباطات بیشتر خواهد شد.»   این عضو بسیج دانشجویی استان فارس، اظهار داشت: «روند شکل‌گیری سازمان بسیج دانشجویی در گذشته به این صورت بود که مدیریت از شریان‌های مختص به شهر تهران شکل می‌گرفت و رشد بیشتر افراد محدود به کسانی بود که در تهران حضور داشتند و مسئولیت می‌گرفتند و بستر رویش بین تمام اعضای بسیج در سراسر کشور به‌طور کامل وجود نداشت و سازمان در نگاه‌های مقطعی خود را تعریف می‌کرد. برای مثال طرح ولایت یا اسلام ناب در تابستان برگزار می‌شد و یک برنامه مقطعی بود که تداوم روابط را در پی نداشت. در پی این فعالیت مقطعی شبکه ارتباطی منسجم برای ارتباط بین فرماندهان پایگاه‌های مختلف بسیج دانشجویی در استان‌ها شکل نگرفت. به همین دلیل انتظار می‌رود در دوره جدید نگاه ویژه‌ای نسبت به استان‌ها شکل بگیرد تا ارتباط بین بسیج دانشجویی تمام شهرها و استان‌های مختلف منسجم‌تر شود تا تبادلات فکری بیشتری در راستای جریان‌سازی‌های دانشجویی در مقاطع مختلف به وجود آید.»  هاشمی، گفت: «مسئول جدید سازمان بسیج دانشجویی باید به این موضوع اهتمام بورزد که ارتباط بین تمام اعضای سازمان از اعضای عمومی تا مسئولان سازمان با یکدیگر همواره و همیشه حفظ شود و رویکرد سازمان بسیج به تعاملات تغییر کند و سازنده شود. مساله دیگری که باید به آن توجه داشت درباره دو مجموعه تازه‌تاسیس در سازمان بسیج است. یکی قرارگاه احمدی روشن و دیگری هسته بین‌الملل سازمان بسیج دانشجویی است که امیدواریم در دوره جدید با قوت و قدرت بیشتری فعالیت‌های این دو سازمان پیگیری شود. قرارگاه احمدی روشن از مسائل آموزشی و حل مساله به فعالیت‌های میدانی ورود پیدا کند و در هسته‌های بین‌الملل هم نگاه‌های امنیتی و بسته‌ای که به این مجموعه در وجهه‌های مختلف وجود دارد برداشته شود و با پشتیبانی و مدیریت سازمان بسیج این دو مجموعه رشد بیشتری داشته باشند؛ چراکه این دو مجموعه در حوزه مطالبه‌گری، فعالیت‌های بسیار مهمی را در حوزه داخلی اعم از پیگیری مطالبات کارگران یا پیگیری مطالبات در حوزه روابط بین‌الملل به صورت جدی را انجام می‌دادند. همین موضوع سبب شد تا هم نگاه جامعه نسبت به بسیج دانشجویی تغییر کند و هم بسیج دانشجویی کنشگری فعال‌تری را در بین مردم داشته باشد تا هویت بخشی شگرفی در این مجموعه دیده شود. متاسفانه از زمزمه‌هایی مبنی‌بر شیفت دادن این مجموعه‌ها یا حذف آنها به گوش می‌رسد که برای آینده بسیج دانشجویی مفید نیست و باید به رشد این مجموعه‌ها کمک شود تا به دنبال آن حل مسائل کشور را در پی داشته باشد.»  وی در پایان تصریح کرد: «بسیج دانشجویی باید گام نخست را با سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف پیش بگیرد و پیشنهاد حل مسائل یا برنامه‌های راهبردی برای مسائل مختلف را در ابتدا خود بسیج دانشجویی باید ارائه دهد تا توان و ظرفیت خود را با همکاری با سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف در راستای تربیت نیروی تراز انقلاب اسلامی پیش بگیرند، نه اینکه سازمان‌ها به این فکر کنند که از بسیج دانشجویی در کدام کار‌ها می‌توانند استفاده کنند. درواقع بسیج به‌عنوان پیشروی مردم در حل مسائل باید نقش خود را به‌عنوان حلقه واسط، حفظ کند و با سازمان‌ها و مسئولان مختلف در راستای تحقق بدنه دولت جوان حزب‌اللهی وارد شود و ارتباط بگیرد.»

هسته‌های مساله‌محور باید با تمام قوا به فعالیت خود ادامه دهند

علی مظفری، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه‌های آزاد شهر تهران با اشاره به نصب مسئول جدید سازمان بسیج دانشجویی در کشور و هدف‌گذاری‌هایی که ناظر به آینده در این سازمان باید ایجاد شود، گفت: «سازمان بسیج دانشجویی به استفاده از گستره دانشجویی در رشته‌های مختلف و با تخصص‌های متفاوت برای ورود به مسائل جامعه و حل آنها، نیازد دارد. ورود توان علمی این بدنه دانشجویی برای حل‌ مسائل کشور در آینده با اهمیت دوچندانی مواجه است و این پتانسیل باید برای ورود به عرصه‌های‌مختلف اجتماعی نیز وارد عمل شود. جنبش دانشجویی و توانی که دانشجویان بسیجی برای مساله‌محوری دارند باید با پشتیبانی علمی اساتید دانشگاه و ظرفیت دانشگاهی به یک چرخه کامل تبدیل شود و در تمام ابعاد به رشد و بلوغ برسد.»

وی با اشاره به بیانات رهبری و امام در تبیین راه کلی برای آینده بسیج دانشجویی کشور، گفت: «امام خمینی(ره) در پیامی که برای تاسیس بسیج به دانشجویان بسیجی و طلبه‌ها ابراز داشتند، نقش‌آفرینی بسیجیان را به معنای واقعی آن در رسیدن به حکومت اسلامی با تشکیل حلقه‌های مقاومت می‌دانستند. همچنین مقام معظم رهبری نیز در تعبیرات مختلفی که به دانشجویان در دیدار با آنها داشته‌اند راهکار ورود جوانان به حل مسائل در بدنه مدیریتی کشور را نقش‌آفرینی آنها در تشکیل گروه‌های علمی، سیاسی و اطلاعاتی عنوان می‌کنند. با بررسی این بیانات امامین انقلاب می‌توان به این مورد پی برد که شکل‌گیری هسته‌های مساله‌محور به‌عنوان رویکرد اصلی سازمان در گذشته نیز بوده و در آینده باید به صورت جدی و با قوت و قدرت هرچه بیشتر پیگیری و پرداخته شود تا جنبش دانشجویی در فضای امروزی دانشگاه‌های کشور بتواند این هسته‌ها را تقویت کند تا در آینده و بعد از دوران دانشجویی هم در حل مسائل نظام اسلامی بتوانند با قدرت و اثرگذاری عمل کنند. نیاز هست بسیج دانشجویی به‌عنوان نهاد مدیریت‌کننده جریان دانشجویی فعالیت‌های تئوریک درباره مسائل اسلام، بین‌الملل و جاری داخلی را با تفکر و نظریه‌پردازی و تحلیل و روشنگری که دارد بیشتر بها دهد به‌طوری که دانشجوی بسیجی در هر جمعی از دانشجویان که حاضر می‌شود با ذهنی روشن‌تر، بیانی شیوا‌تر و اقناع‌کننده‌تر ظاهر شود.»

مظفری در پایان تصریح کرد: «همچنین از بسیج دانشجویی انتظار می‌رود تا زمانی که در جامعه وجود دارد فارغ از هرگونه جناح‌بندی نگاه کند و به تحلیل و بررسی آنها بپردازد و در مسیر گفتمان انقلاب اسلامی با استفاده از دیدگاه امامین انقلاب، برای حل چالش‌ها و مشکلات، ایده‌های جامع قوی و قابل اتکایی را ارائه بدهد.»

 «تحول‌خواهی» در شناسایی مسائل  و مشکلات مدنظر باشد

محسن نیازمند، مسئول بسیج دانشجویی استان گیلان با اشاره به حضور مسئول جدید در سازمان بسیج دانشجویی و رویکردهایی که باید درپیش گرفته شود، گفت: «مسیری که در بسیج دانشجویی برای ادامه فعالیت‌ها تعریف شده بود و موجب رشد و اعتلای این سازمان دانشجویی می‌شد، رویکرد مساله‌محوری بود که از چند سال قبل به صورت جدی آغاز شد و در بیانات مقام معظم رهبری نیز به صورت جدی به آن اشاره شده است. این رویکرد صحیح بود و باتوجه به اقتضائات مختلف و نقشی که بهبود مسائل و چالش‌های فضای جامعه و دانشگاه داشته است در دوره جدید نیز باید با قدرت و قوت هرچه تمام‌تر ادامه داشته باشد.»  وی افزود: «همچنین برنامه‌های شاخص بسیج دانشجویی، برنامه‌های جهادی و دوره‌های آموزشی و تقویت بنیه معرفتی و اعتقادی دانشجویان نیز باید قوی‌تر از گذشته ادامه پیدا کند و مسئول بسیج جدید سازمان بسیج دانشجویی باید در دولت جدید از شبکه‌ هسته‌های مساله‌محور استفاده کند و آنها را برای کمک به دولت جدید معرفی کند تا در بدنه نظام به حل مسائل کشور بپردازند.»

مسئول بسیج دانشجویی استان گیلان، با اشاره به اهمیت تحول‌خواهی در دوره جدید مدیریت بسیج دانشجویی، گفت: «تحول‌خواهی گام ایجابی شناسایی مسائل و مشکلات در فضای دانشگاه و کشور است که باید برمبنای آن شناسایی انجام شود و راهکارهای علمی و منطقی برای آنها پیدا شود. ارائه این راهکارها برای حل مسائل و مشکلات موجود می‌تواند یک تحول‌خواهی جدیدی را در مسیر دانشگاه تمدن‌ساز ایجاد کند. همچنین مجموعه بسیج دانشجویی باید تحولی را در زیرساخت‌های معیوبی که در بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشور گاهی دیده می‌شود، ایجاد کند. درواقع بسیج دانشجویی میراث‌دار زحمات روسای سابق سازمان است و از ابتدای شکل‌گیری بسیج دانشجویی تاکنون شاهد زحمات اثر‌گذار مدیران این سازمان برای شکل‌دهی به این تشکل بوده‌ایم و امروز می‌بینیم سازمان بسیج دانشجویی به یک نقطه ثبات رسیده و امیدواریم بسیج دانشجویی در دوره جدید خود مطالبه‌گری را پررنگ‌تر از قبل ادامه دهد، گرچه پیش از این پرچم مطالبه‌گری توسط سازمان بسیج دانشجویی بالا رفته بود اما نیازمند این هستیم که در دوره مدیریت جدید این پرچم همچنان برافراشته بماند و مطالبه‌گری همچنان کما فی سابق و با قدرت و قوت هر چه تمام‌تر ادامه پیدا کند و تغییر دولت تغییری در فعالیت‌های این سازمان ایجاد نکند و آن را به انفعال نکشاند.»