جادوی «سفیدبرفی و هفت کوتوله»

بابک نکویی، کارگردان انیمیشن و استاد دانشگاه: با اینکه «سفیدبرفی و هفت کوتوله» اولین انیمیشن سینمایی تاریخ سینما نیست، اما خیلی‌ها از آن به‌عنوان اولین انیمیشن سینمایی یاد می‌کنند. پیش از «سفیدبرفی و هفت کوتوله» حداقل 8انیمیشن سینمایی دیگر هم ساخته شده بود که همگی ناموفق بودند. تعدادی از آنها حتی نتوانسته بودند به پایان خط تولید برسند. این موضوع باعث شده بود وقتی والت دیزنی تصمیم گرفت این انیمیشن 83دقیقه‌ای را با بودجه یک‌ونیم میلیون دلاری در سال1937 بسازد، منتقدان و رسانه‌ها از آن به‌عنوان «حماقت دیزنی» یاد کنند. اما «سفیدبرفی و هفت کوتوله» شگفتی‌ساز شد و 8میلیون دلار در گیشه سینماها فروش داشت. این فیلم اولین انیمیشن سینمایی موفق تاریخ سینمای جهان است که سنگ‌بنای امپراتوری سرگرمی دیزنی را در آمریکا و جهان بنا نهاد.

زمانی که والت دیزنی به هالیوود پا گذشت به‌دنبال ساخت اولین فیلم سینمایی رئال خود رفت اما هیچ‌کس حاضر به سرمایه‌گذاری روی پروژه او نشد. بعد از ناکامی دیزنی در ساخت فیلم سینمایی، او به‌همراه برادرش کمپانی دیزنی را با نام اولیه برادران دیزنی تاسیس کردند. آنها که پیش این چند انیمیشن کوتاه تولید کرده بودند، روی ساخت انیمیشن متمرکز شدند و توانستند موفقیت‌های بزرگی را در این زمینه کسب کنند. والت دیزنی فرد باهوشی بود و از تکنولوژی هراسی نداشت. او به محض ورود تکنولوژی‌های جدید از آنها برای بهترکردن آثارش بهره می‌برد. دیزنی با ورود صدا و رنگ به سینما آثاری تولید کرد که از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کردند و این موضوع باعث شتاب پیدا کردن موفقیت‌هایش شد. تا پیش از ساخت و نمایش «سفیدبرفی و هفت کوتوله» انیمیشن به‌عنوان یک میان‌برنامه در سینماها به نمایش درمی‌آمد. در آن زمان سینما تنها مدیایی بود که قادر به پخش فیلم برای مردم بود. از اخبار گرفته تا فیلم کوتاه، داستانی و مستند تنها از این مدیا برای مردم به نمایش درمی‌آمد. انیمیشن‌ها در آن زمان حکم دوغاب را داشتند که تایم‌های خالی بین برنامه را پر می‌کردند.

دیزنی از ابتدای شروع فعالیتش در زمینه انیمیشن علاقه خاصی به داستان‌های فانتزی فولکلور اروپایی داشت و برای تولید آثارش از داستان‌های تخیلی جن و پری استفاده می‌کرد. دیزنی «سفیدبرفی و هفت کوتوله» را به‌دلیل قابلیت بالای شخصیت‌پردازی هفت کوتوله به‌عنوان داستان اولین انیمیشن سینمایی بلندش انتخاب کرد. داستان این فیلم براساس یک افسانه آلمانی که در قرن19 توسط برادران گریم چاپ شده بود شکل گرفته است. «سفیدبرفی و هفت کوتوله» انیمیشنی رنگی و موزیکال بود. این ویژگی‌ها باعث می‌شد این انیمیشن اثری پیشگام در آن زمان محسوب شود. سرگئی آیزاشتاین، کارگردان و تئورسین معروف اهل شوروی که خودش صاحب سبک و پایه‌گذار مکتب مونتاژ است در یادداشت‌هایش اشاره کرده که روایت والت دیزنی با استفاده از نور و سایه در انیمیشن سینمایی «سفیدبرفی و هفت کوتوله» برای من در ساخت «ایوان مخوف» الهام‌بخش بوده است. «سفیدبرفی و هفت کوتوله» با وجود اینکه ظاهری کودکانه دارد اما برخی صحنه‌هایش برای کودکان بسیار ترسناک بود. تبدیل شدن زنی زیبا به یک جادوگر بدقیافه و صحنه فرار سفیدبرفی در جنگل از ترسناک‌ترین سکانس‌های این اثر پرافتخار سینمای انیمیشن جهان هستند. سه‌سال پس از موفقیت «سفیدبرفی و هفت کوتوله» در گیشه سینماها، والت دیزنی «پینوکیو» را راهی گیشه سینماها کرد. «پینوکیو» هم انیمیشنی رنگی و موزیکال بود که براساس یک رمان کودکانه ایتالیایی به‌نام «ماجراهای پینوکیو» نوشته کارلو کلودی ساخته شد. «پینوکیو» هم با بودجه2.6میلیون دلاری‌اش توانست در گیشه سینماها موفق باشد و دومینوی موفقیت‌های پیاپی والت دیزنی را در عرصه تولید انیمیشن‌های سینمایی تداوم بخشد. «فانتزیا»، «اژدهای بی‌ارده»، «دامبو»، «بامبی»، «سیندرلا»، «آلیس در سرزمین عجایب»، «پیتر پن»، «زیبای خفته» و «صد‌ویک سگ خالدار» از معروف‌ترین انیمیشن‌های استدیوی دیزنی هستند که پیش از مرگ والت دیزنی در سال1966 در سینماها به نمایش درآمد.

تنها 10ماه پس از مرگ والت دیزنی بر اثر سرطان ریه «کتاب جنگل» در سینماهای جهان به نمایش درآمد و توانست موفقیت چشمگیری را برای کمپانی دیزنی رقم بزند. این فیلم که با بودجه 4میلیون دلاری ساخته شده بود در بازه اکران1968 تا سال1970 توانست بیش 23میلیون دلار در سینماهای جهان فروش داشته باشد و رکوردهای جدیدی را در تاریخ سینمای جهان از خود به‌جای بگذارد. اما موفقیت‌های پیاپی کمپانی دیزنی پس از گذشت مدتی از مرگ والت به شکست‌های پیاپی تبدیل شد و روند اوج‌گیری انیمیشن‌های سینمایی با افول مواجه شد.

از اواخر دهه70 انیمیشن‌های سینمایی کمپانی دیزنی به‌شدت دچار رکود شد. با تغییر مدیرعامل و آمدن مایکل آیزنر در این سمت و نمایش فیلم‌های علاءالدین و شیرشاه در دهه90، انیمیشن‌های سینمایی دوباره به جایگاه و شکوه قبلی خود بازگشتند. اواخر دهه90 و اوایل قرن20 با آمدن انیمیشن‌های سه‌بعدی، انیمیشن‌های سینمایی با تحول بزرگی مواجه شدند که روند رشد این آثار را در گیشه افزایش داد.  ادامه دارد ...