اساتید داور مرحله دوم آزمون دکتری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از مصاحبه‌های نیمه‌حضوری امسال می‌گویند
مهراد کوکبی، روزنامه‌نگار: مصاحبه‌های دکتری دانشگاه آزاد از 31 خرداد 1400 به‌صورت متمرکز در سه سایت دانشگاه آزاد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد واحد تهران غرب و دانشگاه آزاد واحد علوم‌وتحقیقات با مشارکت بیش از 200 عضو هیات‌علمی درحال برگزاری است. البته باتوجه به شیوع بیماری کرونا مرکز سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد این آزمون مصاحبه را به‌صورت نیمه‌حضوری برگزار می‌کند و اعضای هیات داوران به‌صورت حضوری در محل دانشگاه حاضر میشوند. این دومین سالی است که دانشگاه آزاد برای برگزاری مصاحبه‌های دکتری از سامانه‌های مجازی استفاده کرده است. برهمین اساس در این گزارش قصد داریم با بررسی روند مصاحبه‌های داوطلبان دوره دکتری اندکی هم از حال‌وهوا و نحوه برگزاری مصاحبه‌ها در سایت سوهانک دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی بگوییم.
داوطلبان دارای تجربه عملی در مصاحبه‌ها موفق‌تر ظاهر شدند
خدیجه ابوالمعالی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی و مدیرگروه مصاحبه دکتری روانشناسی تربیتی با بررسی روند مصاحبه‌های دکتری سال 1400 دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «روند مصاحبه‌های دکتری امسال به‌دلیل شیوع کرونا در کشور به‌صورت آنلاین برای داوطلبان برگزار می‌شود، البته گروه اعضای هیات‌علمی و داوران مصاحبه‌های دکتری به‌صورت حضوری در محل دانشگاه مصاحبه‌ها را داوری می‌کنند. مصاحبه‌های امسال مثل سال‌های گذشته با توجه به دستورالعمل اعلام‌شده از طرف مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی دارای معیارهای مشخصی هستند تا از هرگونه سوگیری یا ناترازی در بررسی‌ها جلوگیری شود؛ چراکه دستورالعمل کاملا واضح و دقیق است. طبق این دستورالعمل داوطلبان در مصاحبه دکتری به سوالات تعیین‌شده توسط گروه مصاحبه‌کننده باید پاسخ دهند و نظرات‌شان را درخصوص مباحث علمی رشته‌ای که در آن قبول شده‌اند، اعلام کنند.»
وی افزود: «بعد از آن گروه مصاحبه‌کننده در یک جلسه مشورتی برای ارزیابی داوطلب، نظرات‌شان را در قالب نمره با توجه به معیارهای تعیین‌شده در دستورالعمل مرکز سنجش اعلام می‌کنند که تا حد امکان نمرات به دور از سوگیری و کاملا منصفانه باشد. در هر گروه مصاحبه حداقل سه و حداکثر پنج عضو هیات‌علمی حضور دارند و درخصوص صلاحیت علمی داوطلبان برای ورود به دوره دکتری اظهارنظر می‌کنند. درمجموع با توجه به کثرت داوطلبان در گروه روانشناسی تربیتی و تدابیر مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی در طول هشت روز تیم‌های مصاحبه‌کننده اساتید با بیش از 730داوطلب مصاحبه خواهند کرد.»
ابوالمعالی درخصوص سطح کیفی داوطلبان دوره دکتری 1400 در مصاحبه‌ها، گفت: «البته همه داوطلبان در یک سطح نیستند؛ بعضی از آنان واقعا از نظر علمی ضعیفند، برخی رشته‌های مقاطع قبلی‌شان به رشته‌ای که در آن برای دکتری قبول شدند واقعا بی‌ربط است. برخی که عموما تجربه عملی در حوزه‌های روانشناسی دارند و در این حوزه مشغولند بسیار بهتر نسبت به سایر داوطلبان ظاهر شده‌اند، زیرا درک بهتری از مطالبی دارند که خوانده‌اند. معمولا کسانی که درحوزه رشته تخصصی‌شان فعالیت نکرده‌اند و فقط اطلاعات‌شان محدود به مطالبی است که در کتاب‌ها خوانده‌اند یا در کلاس‌ها تجربه کرده‌اند، اغلب در مصاحبه‌ها قوی ظاهر نمی‌شوند، اما کسانی تجربه کار عملی را در رشته تخصصی‌شان دارند، توانایی تحلیل بسیار بهتری نسبت به سایرین دارند.»
مدیرگروه مصاحبه دکتری روانشناسی تربیتی با تاکید بر حفظ آرامش در زمان مصاحبه به داوطلبان توصیه کرد: «برای اینکه فردی بتواند به‌عنوان یک متخصص کارآمد درحوزه رشته تخصصی‌اش کار کند باید به غیر از تحصیلات آکادمیک و کلاس‌های دانشگاهی تجربه عملی را در رشته تخصصی خود داشته باشد. به‌طور مثال در رشته روانشناسی تربیتی توصیه می‌شود داوطلبان در کارهایی که ارتباط مستمر با دانش‌آموزان و برنامه‌های آموزشی دارد، فعالیت کنند تا بتوانند آنچه را در نظریه‌های درسی آموخته‌اند در عمل نیز تجربه کنند. ضمن اینکه معمولا کسانی که مقاطع لیسانس، فوق‌لیسانس را بدون توقف می‌گذرانند از توانایی تحلیل کمتری برخوردارند و به‌نظر می‌رسد تجربه لازم را جهت تحصیل در دوره دکتری کسب نکرده‌اند.»
برای کنفرانس‌های فیک و انتشارات‌های گمنام هزینه نکنید!
مهرناز آزادیکتا، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی و عضو گروه مصاحبه‌کننده دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفت: «مصاحبه‌های دکتری دانشگاه آزاد اسلامی از 30 خرداد آغاز شده است و طبق شیوه‌نامه اعلام‌شده از سوی مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی، گروه‌های مصاحبه‌کننده مشتمل از سه تا پنج عضو هیات‌علمی دانشگاه هستند که کار مصاحبه با داوطلبان را پیگیری می‌کنند. به‌دلیل حجم بسیار زیاد داوطلبان، در هر رشته گروه‌های متعددی از اساتید مصاحبه‌ها را انجام می‌دهند. روند مصاحبه از داوطلبان نیز به این صورت است که از هر داوطلبی حداقل سه سوال تخصصی و مربوط به حوزه فعالیت علمی‌‌اش، زبان انگلیسی و آمار پرسیده می‌شود و بعد از آن اعضای گروه مصاحبه‌کننده درخصوص نمرات داوطلب به جمع‌بندی می‌رسند.»
وی درخصوص سطح کیفی داوطلبان دکتری سال 1400 گفت: «امسال سطح علمی داوطلبان بسیار متفاوت است؛ برخی از رزومه پژوهشی بسیار خوبی برخوردارند، به‌طور مثال داوطلبانی بوده‌اند که 4-3 مقاله ISI داشته‌اند یا درحوزه تخصصی رشته‌شان هم‌اکنون مشغول فعالیت هستند و بسیار درک خوبی از فضای علمی و پژوهشی رشته‌ای داشته‌اند که پذیرفته‌شده‌اند، اما داوطلبانی هم داشته‌ایم که نتوانسته‌اند به سوالات علمی مصاحبه پاسخ دهند یا از رزومه قوی برخوردار نبوده‌اند، بنابراین نمی‌شود گفت که این داوطلبان ضعیف‌تر از سال‌های قبل هستند؛ چراکه همه آنان در یک سطح نیستند.»
آزادیکتا درخصوص ملاک‌ها و معیارهایی که در مصاحبه دکتری توسط اساتید ارزیابی میشوند، گفت: «در مصاحبه‌های دکتری غالبا رزومه بسیار مهم است، به‌خصوص رزومه‌های پژوهشی. بسیاری از داوطلبان فکر می‌کنند کتاب امتیاز بالایی دارد، درصورتی‌که یک کتاب وقتی در یک انتشارات بی‌نام‌ونشان به چاپ می‌رسد و فقط به هدف این باشدکه ما در مصاحبه یک کتاب به اعضای مصاحبه‌کننده ارائه کنیم، هیچ امتیازی ندارد. متاسفانه بسیاری از داوطلبان از این منظر متضرر میشوند و بسیار هزینه می‌کنند تا یک کتاب چاپ و امتیاز بیشتری در مصاحبه‌ها کسب کنند، درصورتی‌که این‌گونه نیست؛ معیاری که برای هیات داوران مصاحبه بسیار اهمیت دارد، تعداد مقالات است، آن هم مقالاتی که در مجلات معتبر چاپ میشوند. درواقع وقتی یک مقاله در یک مجله معتبر چاپ می‌شود، امتیاز بیشتری نسبت به کتابی دارد که توسط یک انتشارات بی‌نام‌ونشان چاپ شده، بنابراین مقالات بسیار مهم هستند. درکنار اینها کنفرانس‌های بین‌المللی نیز بسیار مهم هستند، البته نه کنفرانس‌های فیک! متاسفانه در مصاحبه‌ها بسیار می‌بینیم که داوطلبان هزینه کرده و در کنفرانسی شرکت می‌کنند که از نظر کمیته داوران هیچ‌امتیازی ندارد.»
وی با تاکید بر آمادگی علمی پیش از مصاحبه به داوطلبان توصیه کرد: «داوطلبان باید بعد از امتحان کتبی آمادگی‌شان را حفظ کنند، اما متاسفانه دیده شده آنان بعد از امتحان کتبی به‌دلیل عدم مطالعه آمادگی‌شان را از دست می‌دهند و این باعث می‌شود تا حدی به استرس دچار شوند. در رشته‌های انسانی و خصوصا رشته‌های مرتبط با روانشناسی این نکته بسیار عجیب است؛ داوطلبانی که از آنها انتظار می‌رود با روش‌هایی که در دانشگاه آموخته‌اند جلوی استرس‌شان را بگیرند، متاسفانه گاهی تنش ناشی از این استرس نمی‌گذارد قابلیت‌های خود را نشان دهند، به همین دلیل امیدواریم داوطلبان با مطالعه کافی و حفظ آمادگی علمی خود بتوانند بر استرس‌شان غلبه کنند.»
این عضو هیات‌علمی رشته روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص نحوه کنترل استرس داوطلبان برای حضور در مصاحبه دکتری گفت: «یکی از بهترین روش‌ها برای کنترل استرس پیش از مصاحبه، حفظ آمادگی و تسلط است؛ درواقع داوطلبان هرچه بیشتر به موضوعات تسلط داشته باشند، استرس‌شان کمتر می‌شود. ضمن اینکه در چنین مواقعی ما به آنها پیشنهاد می‌کنیم تا حد امکان از افکار منفی دوری کنند، اینکه داوطلب از روی استرس به اشتباه کردن در مصاحبه فکر کند قطعا روی عملکردش در مصاحبه تاثیر خواهد گذاشت. آنها باید روی اعتمادبه‌نفس‌شان تکیه کنند و بدانند حتما توانایی‌هایی داشته‌اند که تا مرحله مصاحبه دکتری پیش رفته‌اند، بنابراین قطعا با دوری از افکار منفی و مثبت‌اندیشی می‌توانند به بهترین نحوه در مصاحبه شرکت کنند.»
سامانه مجازی مصاحبه دکتری بدون مشکل مشغول به کار است
امیربابک مرجانی، عضو هیات داوران مصاحبه‌های دکتری دانشگاه آزاد اسلامی با بررسی روند مصاحبه‌های این دوره در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «با توجه به شرایط کرونایی به‌وجود‌آمده در کشور، مصاحبه دوره دکتری امسال در دانشگاه آزاد اسلامی به‌صورت نیمه‌مجازی درحال برگزاری است که البته داوطلبان به‌صورت کاملا مجازی در مصاحبه‌ها شرکت می‌کنند و اساتید به‌صورت حضوری در دانشگاه حاضر میشوند.»
وی اظهار کرد: «طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته در هر رشته حداقل چهارگروه از اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی از داوطلبان دوره دکتری مصاحبه می‌کنند، البته طبق آیین‌نامه در هر گروه از هیات داوران سه تا پنج استاد حضور دارند و خوشبختانه سامانه مجازی مصاحبه دکتری تاکنون مشکل خاصی نداشته است. همچنین داوطلبان به‌راحتی توانسته‌اند از امکانات این سامانه برخوردار شوند، شاید در بعضی از مناطق به‌دلیل مشکلات زیرساخت اینترنت در کشور دشواری‌هایی به‌وجود آمده باشد، اما با توجه به تدبیر دانشگاه و مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی همکاران بخش IT در هر کلاس حضور دارند و داوطلبان را برای اتصال به سامانه همراهی می‌کنند که همین موضوع باعث شده استرس داوطلبان برای ورود به سامانه کمتر باشد.»
وی گفت: «یکی از مسائلی که می‌توان به‌وضوح در مصاحبه‌های دوره دکتری مشاهده کرد، استرس داوطلبان هنگام ورود به مصاحبه است، تا حدی طبیعی است اما از داوطلبان دوره دکتری انتظار می‌رود با توجه به سن و تجربه‌شان بتوانند استرس را کنترل کنند تا روی عملکردشان تاثیر منفی نگذارد. تیم مصاحبه‌کننده استرس آنان را درنظر می‌گیرد و ما به‌خوبی می‌دانیم که استرس از توانایی‌های مخاطب کم می‌کند، به همین دلیل ضریبی به داوطلبان می‌دهیم که تاحدودی به آنها کمک شود.»
مرجانی درخصوص سطح داوطلبان این دوره از مصاحبه دکتری تصریح کرد: «سطح آنها بسیار خوب و بالا بوده، البته شاید داوطلبان ضعیف هم داشته باشیم، اما داوطلبان بسیار قوی نیز در مصاحبه‌ها حضور داشته‌اند. انتظار داریم داوطلبان بعد از حضور در دوره دکتری بیش از پیش روی سطح زبان انگلیسی تمرکز کنند؛ چراکه اساتید در کلاس‌های دکتری از منابع به‌روز و جدید استفاده خواهند کرد که عموما ترجمه نشده‌اند. بنابراین احتمال دارد کسانی که از سطح زبان خوبی برخوردار نیستند، دچار مشکل شوند، البته طبق قانون دانشجویان دوره دکتری باید قبل از پایان‌نامه و رساله در دوره دکتری در آزمون‌های EPT و زبان شرکت کنند، پس هرچه این موضوع را جدی‌تر بگیرند، نتیجه بهتری خواهند گرفت.»
وی افزود: «بسیار از داوطلبان این دوره هم‌اکنون در مسئولیت‌های اجرایی بالایی هستند، ما حتی در این دوره معاون استاندار و معاون شهردار هم داشته‌ایم اما امیدواریم پذیرفته‌شدگان بعد از شروع ترم اولویت اول‌شان را دانشگاه و درس‌شان قرار دهند.» مرجانی درخصوص معیارهای مورد توجه در مصاحبه دکتری خاطرنشان کرد: «مقالات علمی- پژوهشی داخلی و بین‌المللی بسیار مورد توجه هستند، ثبت اختراع، چاپ کتاب، ثبت مقاله علمی ترویجی، شرکت در کنفرانس‌های علمی پژوهشی، معدل، مدرک زبان، دیدگاه کارآفرینی و نوآورانه داوطلبان نیز حتی مورد بررسی قرار می‌گیرند و امتیاز دارند.
تجزیه و تحلیل داوطلب در مسائل علمی هم در مصاحبه دکتری مورد بررسی داوران مصاحبه‌ها قرار می‌گیرد، ضمن اینکه فن بیان و نحوه مواجهه داوطلب با سوالات پرسیده شده نیز بررسی میشوند. علاوه بر اینها اساتید بنابر تجربه‌ای که دارند تشخیص می‌دهند عدم پاسخگویی داوطلبان ناشی از استرس است یا نبود مطالعه، بنابراین داوطلبان نگران مصاحبه‌هایشان نباشند.»
مصاحبه‌های آنلاین دکتری از کیفیت مناسبی برخوردارند
عباس محمدزاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی و عضو گروه مصاحبه‌کننده دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی با بررسی روند مصاحبه‌ها در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در زمینه مصاحبه‌های دوره دکتری ما عموما با تعداد زیادی از داوطلبان روبه‌رو هستیم که در طیف‌های مختلف علمی دسته‌بندی میشوند؛ بعضی از آنان پیش‌تر در رشته‌های غیرمرتبط و بسیاری نیز از رشته‌های مرتبط با قبولی‌شان در دوره دکتری وارد مصاحبه‌ها میشوند.»
وی ادامه داد: «خوشبختانه با توجه به راه‌اندازی سیستم مصاحبه‌های آنلاین، داوطلبان می‌توانند به‌راحتی در مصاحبه‌ها شرکت کنند و درواقع هم دانشجویان در این شرایط راحت‌ترند و هم اساتید. همچنین به میزان بسیار خوبی، مباحثی که اساتید باید مورد بررسی قرار دهند در این شرایط کرونایی بدون دغدغه بیماری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. درمجموع به‌نظر بنده این نوع مصاحبه از کیفیت مطلوبی برخوردار است؛ چراکه دانشجویان می‌توانند با استرس کمتری از خانه یا محل کارشان ارتباط برقرار کنند و وارد مصاحبه شوند.»
محمدزاده درخصوص معیارهای اساتید برای ارزیابی داوطلبان دوره دکتری نیز گفت: «طبق آیین‌نامه مرکز سنجش، اساتید بیشتر بر دو بعد آموزشی و پژوهشی تمرکز دارند؛ از لحاظ آموزشی، معدل داوطلبان در دوره کارشناسی‌ارشد یا دانشگاهی که تحصیل می‌کردند دارای اهمیت است. ضمن اینکه نمره زبان انگلیسی آنان نیز بسیار اهمیت دارد؛ چراکه عمده منابعی که دانشجویان دوره دکتری با آن سروکار دارند به زبان انگلیسی هستند و از لحاظ پژوهشی نیز مقالاتی که در مجلات، همایش‌ها یا کتاب‌هایی چاپ کرده‌اند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. البته عموما دانشجویان در قسمت‌های آموزشی بیشتر تسلط دارند تا حیطه‌هایی که صورت عملی و پژوهشی است حتی در مواردی مشاهده شده در مقالاتی که ارائه کرده‌اند نیز تسلط کافی ندارد و در نگاه اساتید نمره منفی محسوب می‌شود.»
وی با تاکید بر اهمیت حفظ تسلط در زمینه‌های آموزشی به داوطلبان مصاحبه دکتری توصیه کرد: «داوطلبان تلاش کنند علاوه‌بر بعد آموزشی، در زمینه‌های پژوهشی نیز فعالیت کنند، حتی اگر درکنار پایان‌نامه‌هایشان مقالاتی را ارائه کنند، حتما در مصاحبه دکتری موفق‌تر خواهند بود، ضمن اینکه باید توجه داشته باشند تسلط بر پایان‌نامه و مقالات علمی که منتشر می‌کنند، بسیار اهمیت دارد.»
مصاحبه مجازی تجربه ارزشمندی بود
فرزاد آسایش، عضو هیات‌علمی دانشگاه و عضو هیات مصاحبه‌کننده دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی با بررسی روند مصاحبه‌های این دوره در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «بنده به داوطلبانی که به مرحله مصاحبه دوره دکتری می‌رسند چند توصیه دارم و از آنها می‌خواهم که حتما به آن توجه کنند؛ همان‌طور که پیش‌تر نیز اعلام شده است در مصاحبه‌ها یک‌سری از آیتم‌ها، آیتم‌های بسیار پراهمیت و اثرگذاری هستند. یکی از این مواردی که امتیاز بسیار بالایی نیز دارند مربوط به بخش بحث مقالات علمی و پژوهشی هستند که داوطلبان عزیز باید حتما به آنها توجه کنند. ما انتظار داریم داوطلبانی که در مصاحبه شرکت می‌کنند حداقل یک مقاله ثبت‌شده در مجلات داشته باشند ضمن اینکه این بخش از امتیاز بسیار خوبی نیز برخوردار است. به‌هرحال در بخش رزومه‌های پژوهشی هر آنچه انجام داده‌اند، بسیار مهم است حتی شرکت در کنفرانس‌ها، ترجمه کتاب و... که البته هرکدام از این موارد به فراخور امتیازی که مدنظر هیات‌داوران است، اهمیت دارد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد در ادامه گفت: «در کنار مقالات داشتن مدرک زبان نیز بسیار اهمیت دارد، قاعدتا تسلط بر زبان انگلیسی نیز دارای امتیاز است؛ چراکه بخشی از سوالات مصاحبه به این موضوع اشاره می‌کند. البته موارد دیگری مثل دانشگاهی که در آن تحصیل کرده‌اند یا معدل‌شان نیز بررسی می‌شود و درنهایت داوطلبان 30 نمره هم در مصاحبه علمی باید کسب کنند، البته برخی موارد مثل تسلط به موضوعات، تجزیه و تحلیل مباحث علمی، پاسخگویی به سوالاتی که استادان می‌پرسند و مواردی مثل فن بیان، تفکر فناورانه و کارآفرینی نیز برای استادان بسیار اهمیت دارد.»
وی درخصوص افرادی که به‌صورت بدون آزمون یا همان استعداد درخشان به مصاحبه‌های دکتری دعوت میشوند، گفت: «داوطلبان که به‌صورت استعداد درخشان پذیرفته میشوند در مصاحبه دکتری باید آیتم‌هایی را با مجموع 100 امتیاز بگذرانند اما داوطلبانی که از طریق آزمون به مصاحبه دعوت میشوند 50 امتیاز را از طریق آزمون دریافت کرده‌اند، بنابراین کار بچه‌هایی که بدون آزمون به مصاحبه دعوت میشوند، بسیار سخت‌تر است. باید حتما مقالات علمی داشته و کتاب تالیف یا ترجمه کرده باشند تا بتوانند امتیازات بیشتری دریافت کنند. درواقع مقالات علمی آنها دارای امتیازات تاثیرگذارتری است.»
آسایش با بررسی مصاحبه‌های مجازی نسبت مصاحبه‌های حضوری، گفت: «همان‌طور که مطلع هستید، تقریبا دو سال است که تمام جهان با شیوع ویروس منحوس کرونا مقابله می‌کند؛ مرکز آزمون دانشگاه آزاد در گذشته مصاحبه‌ها را به نحوی زمینه‌سازی می‌کرد که دانشجویان و استادان در دانشگاه حضور داشته باشند. دو سال است که این امکان فراهم شده تا داوطلبان بتوانند در دفتر کارشان یا منزل باشند و به‌صورت آنلاین در مصاحبه شرکت کنند ولی استادان به‌صورت حضوری در دانشگاه هستند. طبق پروتکل‌های مرکز آزمون، هیات‌داوران هر مصاحبه متشکل از 3 تا 5 نفر از استادان است و ملاک نمره‌هی استادان نیز سوالاتی است که از داوطلبان پرسیده می‌شود؛ خوشبختانه تا این لحظه مشکلی از بابت برگزاری مصاحبه‌ها نداشته‌ایم، البته بعضا ممکن است برای برخی داوطلبان به‌دلیل زیرساخت‌های اینترنت مشکل به وجود بیاید که با توجه به راهکارهایی که برای این مواقع اندیشیده شده و پشتیبان‌هایی که در کلاس‌ها مستقر هستند، تقریبا همه مشکلات قابل رفع بوده است.»
وی افزود: «البته اگر شیوع ویروس کرونا فروکش کند قاعدتا مصاحبه‌های حضوری بهتر هستند؛ چراکه در مصاحبه‌های حضوری زبان بدن داوطلبان نیز قابلیت امتیازدهی پیدا می‌کند اما فضای مجازی تا حدی مانع از این می‌شود که ما بتوانیم به زبان بدن داوطلبان نمره بدهیم. اگر مصاحبه‌ها حضوری باشد زمان کمتری در خلال مصاحبه‌ها اتلاف می‌شود و می‌توان سریع‌تر داوطلبان را مورد بررسی قرار داد. درمجموع مصاحبه مجازی تجربه خوبی بود، به‌خصوص که زیرساخت‌های مجازی دانشگاه نیز توسعه یافت و روند کلی مثبت بود. من فکر می‌کنم اگر باز هم شرایط مصاحبه‌های حضوری فراهم نباشد دانشگاه آزاد می‌تواند مصاحبه‌ها را به‌صورت مجازی ادامه دهد اما به عقیده بنده استرس و تنش داوطلبان در مصاحبه‌ها حضوری کمتر است؛ چراکه داوطلبان دائم احساس می‌کنند که ممکن است صدا و یا تصویرشان قطع شود و این موضوع روی تمرکزشان موثر است.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه با بررسی سوابق عمومی داوطلبان دوره دکتری 1400، خطاب به داوطلبان سال آینده گفت: «متاسفانه داوطلبانی که در این چند روز با آنها مصاحبه کردیم از نظر سوابق پژوهشی ضعیف بودند. بعضا مقاله علمی پژوهشی نداشتند و یا در کنفرانس‌ها شرکت نکرده بودند؛ ضمن اینکه بسیاری از داوطلبان مدرک زبان نداشتند و حتی قادر به صحبت با زبان انگلیسی نیز نبودند که اینها مجموعا معضلاتی است که امتیاز دانشجویان را کم می‌کند. من به داوطلبان سال آینده توصیه می‌کنم حتما حداقل در کنفرانس‌ها شرکت کنند؛ دانشجویان می‌توانند با مراجعه به سایت‌های مرجع در کنفرانس‌های ماهیانه شرکت کنند و حداقل مقالات کنفرانسی داشته باشند تا بخشی از امتیازات مصاحبه دکتری را کسب کنند.»
او اضافه کرد: «اگر بتوانند مقاله علمی پژوهشی، مقاله ISI و یا کتاب تالیف یا ترجمه کنند نیز بسیار حائز اهمیت است. مورد دیگر اینکه داوطلبان امسال بعضا به سوالاتی که استادان می‌پرسیدند، پاسخ درست نمی‌داند، سوالاتی که کاملا با رشته تخصصی‌شان مرتبط بود و باید در دوران کارشناسی‌ارشد می‌آموختند؛ من احساس می‌کنم بسیاری از دانشجویان وقتی درس‌شان تمام می‌شود کتاب‌ها را می‌بوسند و کنار می‌گذارند و یا اصلا مطالعه‌ای ندارند اما داوطلبان باید توجه داشته باشند که ما سوالاتی می‌پرسیم که قطعا در دوره‌های ارشد یا کارشناسی مطالعه کرده‌اند ولی گاهی می‌بینیم داوطلبان قادر به پاسخگویی نیستند.»
مجازی شدن مصاحبه‌ها کار را برای هیات داوران سخت کرده است
سیدعباس حیدری، عضو هیات داوران مصاحبه‌های دکتری دانشگاه آزاد اسلامی با بررسی روند مصاحبه‌های این دوره در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «روند پذیرش داوطلبان دکتری در دانشگاه هرسال به این شکل است که عده‌ای از داوطلبان بعد از شرکت در مرحله کتبی یا به‌تعبیری قبولی در کنکور دکتری برای مرحله دوم آزمون یعنی مصاحبه به دانشگاه‌ها معرفی میشوند و بعد در دانشگاه‌ها نیز طبق برنامه زمانبندی که درنظر گرفته می‌شود، دانشجویان توسط اساتید هیات‌علمی دانشگاه که طبق آیین‌نامه امسال در هر هیات مصاحبه‌کننده سه تا پنج نفر هستند، از داوطلبان مصاحبه می‌گیرند و با توجه به سطح اطلاعات‌شان مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص ملاک و معیارهای اساتید دانشگاه برای قبولی در مصاحبه‌های دوره دکتری گفت: «در مصاحبه‌ها معمولا بخشی از سوالات مرتبط با رشته‌ای است که در مرحله کتبی پذیرفته شده‌اند و البته این بخش به موضوع ارشد، پایان‌نامه و رزومه‌ای ارتباط دارد که داوطلب برای هیات داوران ارسال می‌کند، اما معیارهایی که برای داوران بسیار اهمیت دارد، ابتدا ارزیابی فعالیت‌های پژوهشی دانشجو است که شامل چاپ مقاله، چاپ کتاب، داشتن مدرک زبان انگلیسی و فعالیت درحوزه دروس تخصصی رشته مورد پذیرش است.»
حیدری درخصوص سطح کیفیت داوطلبان این دوره از مصاحبه‌های دکتری گفت: «به‌نظر می‌رسد شیوع کرونا روی دانشجویان تاثیر منفی گذاشته و آثار علمی-پژوهشی داوطلبان را کاهش داده است. به‌نظر من داوطلبان امسال نسبت به سال گذشته دچار افت شده‌اند، اما امیدواریم داوطلبان در سال‌های آینده از رزومه‌های بهتری به‌خصوص در زمینه‌های پژوهشی برخوردار باشند.»
وی با اشاره به تاثیر مجازی شدن مصاحبه‌های دکتری گفت: «اینکه مصاحبه‌های دکتر به‌صورت آنلاین برای دانشجویان برگزار می‌شود، درواقع کار را برای دانشجویان بسیار ساده کرده است؛ چراکه دیگر استرس حضور در جلسه مصاحبه دکتری را ندارند. ضمن اینکه از انتشار اپیدمی ویروس کرونا نیز جلوگیری می‌کند، اما از لحاظ دیگر در مصاحبه‌های حضوری امکان بررسی دقیق و همه‌جانبه توسط هیات داوران وجود دارد؛ در مصاحبه‌های حضوری علاوه‌بر بررسی سطح علمی داوطلبان، فن بیان، زبان بدن، مدیریت زمان در صحبت کردن و... بهتر بررسی می‌شود و درواقع مجازی شدن مصاحبه‌ها کار را برای هیات داوران سخت کرده است.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه با تاکید بر اهمیت مقالات در مصاحبه‌های دکتری گفت: «ما امیدواریم سال آینده داوطلبان بیشتر روی رزومه‌های پژوهشی و مقالات‌شان کار کنند، البته معدل نیز مهم است، اما ملاک اصلی ما توانایی داوطلبان در پاسخگویی به سوالاتی است که هیات داوران می‌پرسند؛ چراکه وقتی داوطلب در ازمون کتبی یا کنکور پذیرفته میشوند و درواقع نشان می‌دهند که از سطح علمی و معدل مناسبی برخوردار بودند. داوطلبان باید توجه داشته باشند که هر آنچه در زمینه‌های پژوهشی انجام می‌دهند بسیار مهم است، حال این موضوعات می‌تواند مربوط به چاپ کتاب باشد یا مقاله یا حضور در کنفرانس‌های علمی، آنان باید به‌خاطر داشته باشند کنفرانس‌هایی برای ما اهمیت دارند که دارای رتبه بین‌المللی هستند.»
مصاحبه‌های مجازی استرس داوطلبان را کاهش داده است
سینا نعمتی‌زاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد و مدیرگروه مصاحبه دوره دکتری رشته مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «مصاحبه‌های دوره دکتری، امسال نیز همانند سال قبل به‌صورت مجازی انجام می‌شود و فقط استادان به‌صورت حضوری در محل دانشگاه حاضر هستند که این موضوع به نظر من بسیار هم خوب است. درواقع به نظر بنده بسیار خوب است حتی بعد از اتمام همه‌گیری ویروس کرونا نیز این مدل مصاحبه‌ها ادامه یابد؛ چراکه در این‌صورت مصاحبه‌ها بسیار منظم‌تر برگزار خواهد شد. به هرحال در این مدل از مصاحبه نیاز نیست داوطلب از راه دور به دانشگاه بیاید و در استرس راه یا جاده قرار بگیرد ضمن اینکه در این مدل داوطلب به‌راحتی می‌تواند همه مدارک و مستنداتش را اپلود کند تا استادان هیات‌داوران مدارک را ملاحظه کرده و نظرات‌شان را اعلام کنند.»
وی افزود: «خوشبختانه با توجه به تجربه‌ای که از سال قبل درخصوص مصاحبه‌های مجازی کسب کرده‌ایم تاکنون مشکلی در روند برگزاری مصاحبه‌ها به وجود نیامده است؛ سطح علمی داوطلبان هم بد نیست، البته در همه دنیا به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا تا حدی روی سطح علمی همه داوطلبان تاثیر گذاشته است اما درمجموع به نظر بنده حتما همه کسانی که در دوره دکتری پذیرفته میشوند شایستگی حضور در مقطع دکتری را دارند؛ چراکه در این مقطع موضوع اصلی، رقابت است و داوطلبان پذیرفته‌شده حتما امتیاز بیشتری نسبت به مابقی داوطلبان داشته‌اند و براساس عدالت، انصاف، استحقاق هر داوطلب، سوادی علمی و فن بیان استادان نمره می‌دهند، داوطلب را ارزیابی می‌کنند و درنهایت کسانی که برجسته هستند، موفق میشوند وارد مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی شوند.»
نعمتی‌زاده درخصوص معیارهای استادان در مصاحبه‌های دکتری تصریح کرد: «معیار استادان و هیات‌داوران در مصاحبه‌ها دارای استانداردی است که از سمت مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی تعیین و تایید شده، درواقع مدرک زبان، شیوه ارائه، نوع بیان، انگیزه داوطلبان و بخشی که در مصاحبه علمی مورد بررسی قرار می‌گیرد، هرکدام طبق معیارهای مرکز سنجش دارای نمره هستند و استادان تمام این موارد را بررسی می‌کنند ضمن اینکه برای ارزیابی مدارک زبان علاوه‌بر بررسی گواهینامه‌ها، استادان از داوطلب سوالاتی نیز می‌پرسند، همچنین دانشگاه محل تحصیل داوطلبان، معدل و... نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد که هرکدام دارای نمره است.»
وی با اشاره به اهمیت دانشگاه محل تحصیل داوطلبان گفت: «به هر جهت دانشگاه‌های جامع در مصاحبه‌ها از اولویت‌های بالاتری برخوردار هستند، بعد از آن در هر استان دانشگاه‌های مادر در استان اولویت دارند. به‌طور مثال در استان البرز، دانشگاه آزاد استان البرز به‌عنوان دانشگاه مادر در این استان شناخته می‌شود و یا دانشگاه‌های سراسری و به‌خصوص تیپ یک مثل دانشگاه تهران، صنعتی‌شریف، شهیدبهشتی، علامه طباطبایی و... از امتیازات بیشتری برخوردار هستند و به تبع آن دانشگاه‌های بسیار بزرگ، دانشگاه‌های کوچک از امتیاز کمتری در مصاحبه دکتری برخوردار هستند. ما حتی برای دانشگاه‌های خارج از کشور نیز دسته‌بندی کرده‌ایم و براساس آن امتیازبندی انجام می‌دهیم.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد با اشاره به بهبود سیستم سامانه مصاحبه‌های مجازی دانشگاه آزاد نسبت به سال گذشته، افزود: «سال گذشته نیز بنده مدیرگروه مصاحبه‌های این رشته در مصاحبه‌های دانشگاه آزاد بودم که البته تمام مصاحبه‌ها در سایت علوم‌وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی برگزار می‌شد؛ به نظر من سال گذشته تاحدی پشتیبان‌های سامانه ضعیف‌تر بودند؛ چراکه همانند همه استادان و داوطلبان آموزش کافی و تمرین نداشتند اما امسال خوشبختانه پشتیبان‌ها بسیار به سامانه مسلط هستند، استادان هیچ دغدغه‌ای نسبت به مشکلات سیستمی ندارند و فقط صبر می‌کنند پشتیبانان، داوطلبان را راهنمایی کنند تا به سامانه متصل شوند، مدارک و مستندات‌شان را آپلود کنند، بعد از آن مدارک و مستندات خدمت استادان ارائه می‌شود و استادان بعد از ملاحظه مستندات نمرات را اعلام می‌کنند.»
او در ادامه تصریح کرد: «امسال باتوجه به اینکه از قبل پیش‌بینی می‌کردیم ممکن است برخی داوطلبان به هردلیلی نتوانند وارد سیستم بشوند و یا تصویرشان دیده نشود، تلاش کردیم هیچ داوطلبی بنا به این دلایل زمان مصاحبه را از دست ندهد و حتی این امکان را فراهم کردیم به‌صورت تماس تصویری از طریق واتساپ مصاحبه را انجام دهند تا حتما مصاحبه‌شان همراه با احراز هویت باشد.»
نعمتی‌زاده با تاکید بر اهمیت کنترل استرس داوطلبان در مصاحبه‌ها افزود: «داوطلبان سعی کنند هنگام مصاحبه مسائل حاشیه‌ای را مطرح نکنند و دقیقا به سوالات استادان پاسخ بدهند. سعی نکنند از کسی کمک بگیرند، چون استادان متوجه خواهند شد و این موضوع حتما به سود مصاحبه‌شونده نیست و نمره منفی خواهد داشت؛ ضمن اینکه آمادگی داشته باشند کارهای تحقیقاتی‌شان را ارائه دهند و اگر مقاله یا کتابی داشتند حتما در سوابق‌شان قرار دهند. درواقع موضوع سوابق پژوهشی بسیار مهم است حتی اگر داوطلبان در پروژه‌ای فعالیت داشتند باید در رزومه‌شان اعلام کنند.»
بیشترین فراوانی داوطلبان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی در رشته مدیریت دولتی است
مرتضی موسی‌خانی، مدیرگروه مصاحبه رشته مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی با بررسی روند مصاحبه دوره دکتری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «طبق آمار مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی امسال بیشترین فراوانی داوطلبان در رشته مدیریت دولتی اعلام شده است و امسال بیش از 1500 نفر داوطلب در مصاحبه دوره دکتری این رشته با یکدیگر رقابت می‌کنند. خوشبختانه با همکاری اساتید دانشگاه ما برای ارزیابی داوطلبان در این رشته هفت هیات از داوران مصاحبه را پیش‌بینی کردیم که این گروه‌ها متشکل از سه تا پنج نفر از اعضای هیات‌علمی استان‌های مختلف کشورند، درواقع برای ارزیابی داوطلبان این رشته بیش از 35 نفر از اعضای هیات‌علمی مشغول فعالیت هستند.»
وی ادامه داد: «البته تاکنون مشکل خاصی در روند مصاحبه داوطلبان به‌وجود نیامده است، اما به‌هرحال بعضی از داوطلبان با سیستم مصاحبه‌های آنلاین و نرم‌افزارها آشنایی ندارند؛ چراکه در این فضا کلاس نداشته‌اند و قبلا هم دوره‌ها مجازی نبوده که لازم است به این دسته از داوطلبان آموزش‌هایی داده شود. البته با تدبیر مرکز سنجش دانشگاه آزاد اسلامی، آنها می‌توانند قبل از ورود به مصاحبه در سامانه آموزش ببینند. به هر ترتیب چون تمرین این داوطلبان با سامانه کم بوده گاهی مشکل به‌وجود می‌آید. جا دارد از همکاری بسیار خوب همکاران در سایت سوهانک دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی تقدیر کنیم؛ چراکه این عزیزان با اساتید نهایت همکاری را داشته‌اند.»
موسی‌خانی افزود: «از آنجا که هم‌اکنون در هفته آخر کلاس‌های نیمسال دوم قرار داریم و عمده اساتید درحال جمع‌بندی کلاس‌هایشان هستند، بعضا آنان با مشکلاتی مواجه میشوند. بهتر است وزارت علوم و کسانی که برنامه‌ریزی می‌کنند به این نکات نیز توجه داشته باشند تا مصاحبه بعد از دوره تعطیلات کلاس‌های دانشجویان باشد و همکاران ما بتوانند با خیال آسوده‌تری در مصاحبه‌ها شرکت کنند. ضمن اینکه امیدواریم با برطرف شدن مشکلات ناشی از شیوع بیماری کرونا، همکاران واحد‌های شهرستان نیز در مصاحبه‌ها بیشتر مشارکت کنند. کمااینکه در سال‌های گذشته اساتید بیشتری از واحد‌های مجری دوره دکتری در مصاحبه‌ها حضور داشتند، البته امسال نیز همکارانی از استان‌های اصفهان، خوزستان، قزوین و... به ما در امر مصاحبه‌ها کمک کردند، اما عموما از استادانی بوده‌اند که مشکل اسکان در تهران را نداشته‌اند.»
وی درخصوص سطح کیفی مصاحبه‌های مجازی دوره دکتری تصریح کرد: «درواقع حتی در دانشگاه‌های بین‌المللی که مصاحبه‌هایشان را به‌صورت مجازی برگزار می‌کنند، درنهایت یک دوره مصاحبه حضوری نیز برگزار می‌شود تا سطح برگزیدگان مصاحبه‌های مجازی را بهتر بسنجند. ترجیح این است که حتی اگر کوتاه اما حتما بخشی از سنجش داوطلبان به‌صورت حضوری باشد، ما امیدواریم در سال‌های بعد مساله بیماری کرونا برطرف شود.»
مطالب پیشنهادی
