زهرا رمضانی، روزنامه نگار: شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بعد از کش‌وقوس‌های فراوان بالاخره در نیمه‌اول 1400 توانست تکلیف کنکور را روشن کند؛ اتفاقی که سال‌هاست مخالفان و موافقان را در برنامه‌های مختلف دور هم جمع کرده تا از آسیب‌ها و مزایای وجود کنکور بگویند. اما درنهایت این شورا شیوه جدیدی از کنکور را برای ورود به دانشگاه‌ها تصویب کرد که براساس آن داوطلبان از سال 1402 می‌توانند با خیال راحت‌تری در آزمون سراسری شرکت کنند. آزمون جدید برخلاف کنکور پیری که رمق داوطلبان را گرفته و در مقابل شکم مافیای کنکور را هر روز فربه‌تر کرده بود، پنج تغییر عمده دارد که هرکدام تا حد زیادی می‌تواند نه‌تنها در کاهش اضطراب داوطلبان، بلکه در نقش پررنگ آموزش در مدارس هم اثرات جدی داشته باشد. با این‌حال هنوز جزئیات چگونگی به اجرا در آمدن هریک از این مصوبات مشخص نیست و همین مساله ابهاماتی را هم متوجه کنکور 1402 کرده است که باعث نگرانی فعالان عرصه آموزش عالی و همچنین واکنش‌هایی به آن شده است. علی‌رغم اینکه کنکور جدید مزایای خاص به خود را دارد، درمقابل مخالفان، معایب آن را بیشتر از مزایایش می‌دانند و ترس از بدتر شدن وضعیت را دارند. در این گزارش سراغ واکنش‌های فعالان مختلف این حوزه نسبت به مصوبه اخیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رفتیم.

 مصوبه شورا؛ گامی رو به جلو اما ناکافی

سیدمحمد بطحایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره تغییرات صورت‌گرفته برای کنکور 1402 به بعد، گفت: «این مصوبه را گام به جلو می‌دانم، ولو اینکه کافی نیست و بسیار دیر این تصمیم گرفته شده اما از این حیث که مشکلات ناشی از کنکور سراسری را کاهش می‌دهد، اتفاق مهمی است. البته آنچه فعلا منتشر شده و در مصاحبه‌های مسئولان شورای‌عالی انقلاب فرهنگی منتشر شده، چندان ابعاد جزئی آن مشخص نیست. با این‌حال آنچه واضح است اینکه در دوره متوسطه، دروس عمومی ارزش بالاتری را پیدا می‌کند؛ چراکه عملکرد دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه از این حیث اهمیت بیشتری دارد.»  او با تاکید بر اینکه ما در دوره متوسطه به‌سمت آموزش عمومی بیشتر حرکت خواهیم کرد، اظهار داشت: «قطعا آموزش‌های عمومی هم از ارزش بیشتری بهره‌مند می‌شوند و آموزش تخصصی هم وظیفه آموزش‌عالی خواهد بود و این اتفاق یکی از ویژگی‌های مثبت تغییرات کنکور است. از سوی دیگر قرار است دو مرتبه در سال کنکور برگزار شود، یعنی اگر دانش‌آموزی به هر دلیلی در شرایط روحی و عاطفی نامناسبی در روز کنکور قرار داشت، برای یک‌بار دیگر این فرصت را خواهد داشت که تنها چند ماه بعد در آزمون شرکت کند و این مساله از اضطراب و آثار و تبعات روحی و شخصیتی داوطلبان کاهش خواهد داد.»

  تعیین معدل توسط دانشگاه‌ها به بی‌عدالتی آموزشی دامن می‌زند

معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «براساس مصوبه شورا این اختیار به دانشگاه‌ها داده شده که علی‌رغم اینکه داوطلب امتیاز یک رشته محل را کسب کرده، دانشگاه می‌تواند با تعیین معدل از ورود داوطلب جلوگیری کند و این مصوبه جای ابهام دارد؛ چراکه هنوز جزئیات آن مشخص نشده است. به‌عبارت دیگر مشخص نیست که منظور از معدل داوطلب، یعنی معدل کل دانش‌آموز در دوران متوسطه است که اگر این‌طور باشد، با توجه به اینکه کیفیت مدارس متفاوت بوده و در معدل تاثیرگذار است، کمی رنگ‌وبوی بی‌عدالتی در آن به مشام می‌رسد و احتمال دارد بی‌عدالتی را افزایش دهد. البته اگر منظور تنها معدل دانش‌آموزان براساس امتحانات نهایی و استاندارد باشد باید بگویم باز در نمره‌ای که دانش‌آموز از معدل خود اعلام می‌کند، این مساله لحاظ شده است.»  بطحایی افزود: «براساس این مصوبه قرار است عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دو مرتبه مورد ارزیابی قرار گیرد که از لحاظ فنی و تخصصی محل ایراد است، با این‌حال باید منتظر ماند و دید براساس آیین‌نامه‌های اجرایی منظور از معدل تعیین‌شده توسط دانشگاه‌ها چه خواهد بود. بنده معتقدم در این اتفاقی که در شورا رخ داده هم تا حدودی آثار و تبعات کنکور کاهش می‌یابد، دوم عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در دوره متوسطه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و برگزاری دو مرتبه آزمون در سال و معتبر بودن آن تا دوسال می‌تواند اتفاقات خوبی را رقم بزند.»

  به محدود شدن مافیای کنکور خوشبین نیستم

او اظهار داشت: «بررسی اولیه تغییرات کنکور نشان می‌دهد که سوءاستفاده‌های مالی موسسات کنکور کاهش می‌یابد و تحصیل در دوره متوسطه باعث بالا رفتن کیفیت می‌شود. البته این تغییرات به معنی تغییرات قطعی نیست؛ چراکه ما باز شاهد برگزار شدن کنکور هستیم، قاعدتا سوالات تستی بیشتر از مقوله تربیت در مدارس مدنظر قرار می‌گیرد و بخشی از انرژی دانش‌آموزان و ظرفیت مدارس به سوالات کنکور اختصاص پیدا می‌کند، با این‌حال شاهد کاهش اثرات آن هستیم که خود یک گام رو به جلو خواهد بود و حرکت به‌سمت شرایط مطلوب است.»  معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «امیدوارم روزی بیاید که به‌ویژه در رشته‌محل‌هایی که تعداد داوطلبان بسیار بیشتر از ظرفیت پذیرش است، به تعادل برسیم و شاهد این باشیم که آنچه مبنای قضاوت و ورود به دانشگاه‌ها خواهد بود، عملکرد داوطلبان در دوران مدرسه باشد.»  بطحایی درباره اثرگذاری برگزاری دوبار کنکور در سال در محدود کردن مافیای کنکور خاطرنشان کرد: «چندان خوشبین نیستم که این اتفاق بیفتد اما حتما باعث کاهش فعالیت آنها می‌شود. این مصوبه باعث کم‌رونق شدن بازار مافیای کنکور و کسانی می‌شود که از این بازار مکاره‌ای که خودمان آن را ایجاد کرده‌ایم سوءاستفاده می‌کنند، اما به‌معنی برچیده شدن کامل آن نیست، از سوی دیگر باید با قوانین از روش‌های جدیدی جلوگیری کرد که احتمالا آنها در آینده از آن برای سوءاستفاده بهره می‌گیرند.»

طرح شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای کنکور ناپخته است

بهارستان‌نشین‌ها اما این طرح را نه‌تنها چندان مفید نمی‌دانند، بلکه آن را برخلاف عدالت آموزشی هم قلمداد می‌کنند. احمد نادری که در همان روز بررسی این طرح در صحن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در توئیتی اعلام کرده بود: «این طرح خلاف عدالت آموزشی است. امروز قرار است طرح ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی موسوم به «حذف کنکور» در صحن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مطرح گردد، مجلس در این موضوع قانون دارد و طرح باید به تصویب مجلس برسد.» با تمام این تفاسیر، برآورد نظرات موافقان و مخالفان این طرح این است که باید دید در مرحله اجرا و بخش نظارتی و البته گام‌های بعدی این طرح قرار است چه اتفاقی رخ دهد.  او چند روز بعد در گفت‌وگو با تسنیم هم خروجی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را کاملا ناپخته دانست و عنوان کرد: «قبلا کمیسیون آموزش مجلس به موضوع کنکور ورود کرده بود اما پس از آن شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به این موضوع ورود کرد و اساسا تقسیم کار سنتی بین شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و کمیسیون آموزش مجلس را نادیده گرفتند. طرحی که توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بعد از جلسات متعدد درباره کنکور مصوب شد، بسیار ناپخته است و قطبی‌سازی و طبقاتی شدن آموزش در کشور را بیشتر می‌کند و اصلا به‌صلاح نیست، بنابراین باید فکری جدی برای این مصوبه کرد.» به گفته این نماینده مجلس طرح شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای کنکور نه‌تنها فاصله طبقاتی آموزش را کمتر نمی‌کند و عدالت آموزشی را رقم نمی‌زند، بلکه ناعدالتی را از وضعیت سرسام‌آور فعلی هم بیشتر می‌کند و خلاف عدالت آموزشی است.  نادری درباره چرایی اعمال شرط معدل توسط دانشگاه‌ها برای ورود داوطلبان این‌طور توضیح داد: «طرحی که در مجلس داشتیم معدل را درنظر گرفته بود اما سهم معدل بسیار کم بود و با ترازبندی‌ها بحث معدل به‌گونه‌ای اعمال می‌شد که هر شهری به‌نسبت خودش سنجیده می‌شد، نه اینکه شمال تهران و سیستان‌وبلوچستان با یکدیگر سنجیده شوند، باید از طراحان طرح پرسید که چرا شرط معدل را به این شکل گذاشته‌اند و این برای بنده هم جای سوال است.»  این نماینده مجلس گفت: «مجلس طی سال‌های اخیر به محلی برای مافیای کنکور تبدیل شده که سالانه هشت‌هزار میلیارد گردش مالی دارد؛ یک دست این مافیا در دست سازمان سنجش و دست دیگرش در جیب مردم است. کنکور واسطه‌ای برای ایجاد نابرابری آموزشی شده است و افرادی که پول بیشتری دارند در کلاس‌های کمک‌آموزشی و آزمون‌ها شرکت می‌کنند و کسانی که پول دارند در دانشگاه‌های برتر کشور پذیرش می‌شوند و آنهایی که پول ندارند، تکلیف‌شان مشخص است!» او در توضیح بیشتر این مساله گفت: «طرح شورای‌عالی انقلاب فرهنگی دقیقا ادامه همین روند است، یعنی افرادی که پولدارند در آزمون‌های آزمایشی به مدارس غیرانتفاعی و خاص می‌روند و طبیعتا نمرات بالا کسب می‌کنند و در دانشگاه‌های برتر قبول می‌شوند. شورا برای این طرح، جلسات متعددی در کمیسیون‌های فرعی داشت اما باید بگوییم «کوه موش زاییده» است! این طرح خلاف عدالت آموزشی است و باید اصلاح شود؟»

  باید دید کنکور جدید در سازوکار اجرایی نمره قبولی می‌گیرد یا خیر

جالب‌تر اینکه مهدی گلشنی، عضو حقیقی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی هم اثرگذاری تغییرات کنکور را منوط به چگونگی به اجرا در آوردن این مصوبات دانسته است. او در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو تاکید کرد: «به‌صورت کلی این اقدام شورای‌عالی انقلاب فرهنگی را اقدامی رو به جلو می‌دانم ولی به‌شدت به این موضوع معتقدم که باید دید در سازوکار اجرایی آیا این طرح نمره قبولی خواهد گرفت یا نه.»  به گفته او یکی از اصلی‌ترین و اساسی‌ترین مشکلات در سیستم آموزش عالی باندبازی و رفاقت‌بازی است! این اتفاق باعث می‌شود دانشجویان باصلاحیت به دانشگاه‌های خوب وارد نشوند و همه نورچشمی‌ها صندلی‌های دانشگاه‌های خوب را پر کنند. به‌دلیل نبود اخلاق در این عرصه ما نمی‌توان به همین راحتی‌ها کنکور را کاملا حذف کرد و تمام بار سنجش و پذیرش را بر دوش دانشگاهی قرار داد که بدون هیچ‌نظارت دقیقی، کاملا سلیقه‌ای اقدام به جذب دانشجویان کند.  این عضو حقیقی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رعایت عدالت آموزشی براساس کنکور جدید را این‌طور توضیح داد: «این موضوع که ۶۰ درصد نتیجه کنکور را به سوابق تحصیلی واگذار کرده‌اند، اتفاق مثبت و رو به جلویی است. ایراداتی هم که مبنی‌بر عدم درنظر گرفتن عدالت آموزشی در این حالت وجود دارد، تنها با تقویت بخش عمومی و دولتی حل‌شدنی است. به‌هرحال عمده ظرفیت آموزشی کشور در دستان دولت قرار دارد و برای حل مشکل عدالت آموزشی باید دولت سرمایه‌گذاری جدی در بخش دولتی انجام دهد.»

  حذف کنکور باعث افزایش فساد در این حوزه می‌شود

سیدمجید حسینی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران که چندسالی می‌شود ورود جدی به حوزه عدالت آموزشی داشته با انتشار پستی از حضورش در برنامه تب‌تاب رسانه ملی در صفحه اینستاگرام خود به مصوبه این شورا واکنش نشان داد. او گفت: «اگر در این لحظه کنکور حذف شود، فساد بیشتر شده و روابط بین مدارس بدتر می‌شود. تصور کنید به‌جای یک کنکور سه امتحان سراسری داشته باشید، حتما فساد بیشتر می‌شود. آنچه الان مطرح است حذف سرمایه‌داری آموزشی از کنکور است. تصور کنید که تست‌های مافیا کنکور نباشد، اتفاقی که می‌افتد این است که همه برابر آموزش می‌دهند. سوال بنده این است چرا تست کنکور را از تمرینات می‌دهید. بچه اول دبستان باید کتاب کمک‌درسی بخرد، اثر مافیای کنکور در برنامه‌های درسی ما چیست؟»

  رونق مدارس غیرانتفاعی با مصوبه جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی

البته واکنش‌ها صرفا به مصاحبه‌های رسمی ختم نشد، بلکه فضای مجازی هم مامنی برای واکنش‌های تند علیه این مصوبه شده است. مصطفی زالی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران از دیگر افرادی است که به این مصوبه واکنش تندی نشان داده است. او با انتشار توئیتی نوشت: «مصوبه شورای انقلاب فرهنگی برای دادن وزن درصدی به نمرات دوران دبیرستان در ورود به دانشگاه، مصوبه‌ای است بسیار مناسب، ارزشمند و پرفایده در جهت افزایش شانس ورود به دانشگاه فرزندان اعضای این شورا که همگی در مدارس غیرانتفاعی مشغول به تحصیل هستند و نیز رونق مضاعف مدارس غیرانتقاعی.»

  مصوبه شورا در خدمت منافع موسسات کنکوری است

سینا کلهر، عضو هیات‌علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در واکنش به این توئیت نوشت: «چرا مصوبه شورا درباره کنکور به نفع فرزندان طبقات متوسط و بالا و به زیان طبقات و اقشار پایین و مناطق محروم است؟ در شرایط رقابتی چه کسانی بهتر می‌توانند پاسخ سوالات تشریحی را بدهند؟ آنهایی که دایره لغات بیشتر، استرس کمتر و سرمایه فرهنگی بیشتری دارند.» او در توئیت دیگری هم این‌طور به این مصوبه واکنش نشان داد: «مصوبه جدید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی درباره کنکور، عملا تکثیر و گسترش کنکور به آموزش‌وپرورش و کاملا در خدمت منافع موسسات کنکور و برخلاف عدالت آموزشی است. در ضمن کمیسیون آموزش مجلس هم در عمل سلب اختیار شده است.»