آریان رضایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
آریان رضایی از کارگردانان جوان و خلاق تئاتر است که اجرای آثارش را با تکیه بر تکنیک تئاتر شورایی می‌شناسیم. رضایی همچنین تاکنون چندین تالیف در این زمینه داشته است که مهم‌ترین آن تئاتر کتاب «مونو شورایی و گفت‌وگو با مردم» است.
رضایی پس از شیوع ویروس کرونا، اقدام به تولید آثاری در بستر فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی کرد، به همین واسطه گفت‌وگویی کوتاه در رابطه با تجربه اجرای تئاتر آنلاین با او داریم، هرچند خودش معتقد است تئاتر آنلاین عنوانی سوءتفاهم‌برانگیز است و در اصل او اجرای آنلاین با همه ویژگی‌های خاص خودش را داشته است.
شما تجربه اجرای آنلاین به‌معنای واقعی، نه آفلاین را داشته‌اید، از این تجربه بگویید.
درواقع همه تجربه‌هایی که از سال گذشته داشته‌ام اجراهای آنلاین «خانم شادی»، «آقای آنلاین»، «تماس تصویری» و «مرجان» تجربه‌های تازه بوده‌اند که کاملا آنلاین برای مخاطب اجرا شده‌اند و البته مخاطب نیز حین اجرا به شکل زنده با آن تعامل داشت. به اعتقاد من هر آنچه در فضای اینترنت و در پلتفرم‌های مختلف منتشر می‌شود درواقع به جهت اتصال اینترنتی به‌نوعی آنلاین است، اما وقتی این محصول عنوان تئاتر را به خود می‌گیرد باید با فیلم تفاوت کند؛ چراکه مخاطب در حالت عادی اثری ضبط‌شده یا تولیدشده از قبل را تماشا می‌کند و تفاوت نمایش‌های آنلاینی که اجرا کرده‌ایم این است که یک اثر نمایشی را به‌صورت کاملا زنده برای مخاطبی کاملا حاضر اجرا کردیم.
خب در شیوه اجرای تئاتر آنلاین تفاوت‌هایی با تله‌تئاتر و دیگر شیوه‌های تصویری وجود دارد، این تفاوت‌ها چیست که تئاتر به شکل آنلاین را با تئاتر آفلاین یا همان فیلم تئاتر مجزا می‌کند؟ صرفا زنده بودن آن؟
طبیعتا وقتی ابزار و شیوه اجرایی شما تغییر می‌کند فرم و اشکال کارگردانی کار هم دگرگون می‌شود. کارگردانی در اجرای آنلاین هم از نظر کار با بازیگر، طراحی و ایده‌پردازی و نحوه ارتباط با تماشاگر و همه سویه‌های کاری متفاوت است و شما اثر را مخصوص پلتفرم نمایش اثر با رعایت تمام اصول فنی طراحی می‌کنید. تصور اشتباهی که وجود دارد این است که وقتی از اجرای آنلاین سخن می‌گوییم بسیاری فکر می‌کنند منظورمان پخش تئاترهایی برای اجرا در سالن‌های نمایشی است، درحالی که اجرای آنلاین باید ایده‌پردازی و نگارش متن تا لحظه آخر براساس اصول مختص به خودش به‌ویژه تصویری که قرار است مخاطب تماشا کند، باشد و این کار صرفا یک اجرای زنده نمی‌تواند باشد و در این صورت هیچ تفاوتی با همان فیلم‌تئاتر و تله‌تئاتر نخواهد داشت.
تئاتر آنلاین می‌تواند همواره چه در دوران کرونا و چه پس از آن به‌عنوان شیوه‌ای مستقل به حیات خود ادامه دهد؟
بحثی داریم به اسم اجراهای آنلاین که در دل تئاتری دیگر اتفاق می‌افتد و شیوه‌هایی در دنیا وجود دارد که ترکیب تئاتر آنلاین و آفلاین (حضوری) است. چهار سال پیش که نمایش «دیور» را اجرا کردم نمایش در سالن اجرا می‌شد اما یکی از صحنه‌های نمایش در لایو اینستاگرام بود، به‌طوری که بازیگر آنلاین داشت که ترکیب فضای حضوری و آنلاین بود و پیش از وضعیتی که کرونا برای ما به وجود آورده است هم مرسوم بود و چه اکنون و چه در زمان عادی هم می‌تواند حیاتی مستقل یا درهم‌تنیده با اجرای صحنه داشته باشد.
اجراهای مختلفی تحت‌عنوان تئاتر آنلاین در 15 ماه اخیر پخش شده‌اند که بسیاری از آنها نتوانسته‌اند مخاطب را راضی کنند، این وضعیت ناشی از عدم‌شناخت این شیوه اجرایی است یا اینکه مشکل عدم‌شناخت مدیوم تصویر و تطبیق آن با تئاتر یا بالعکس است؟
مشکل جایی است که فکر می‌کنیم آنچه در سالن کار می‌کنیم باید در تصویر و حالت آنلاین هم پخش شود و نتیجه این است که کار به درستی در نمی‌آید، چراکه آن کار برای سالن طراحی شده و برای مخاطبی است که در سالن حضور دارد. اما وقتی همان کار را بخواهیم از تلویزیون پخش کنیم یا از طریق پلتفرم‌های رایج با مخاطب ارتباط برقرار کنیم، نمی‌شود. باید در نظر داشته باشیم مخاطب وقتی از قاب تلویزیون، موبایل یا رایانه به تماشای اثر ما می‌نشیند شرایطش متفاوت است. وقتی مکان اجرا در پخش آنلاین، پلتفرم آنلاین در نظر گرفته شود، یعنی اجرایی در اینستاگرام رخ دهد، مکان آن باید براساس تصویر و شرایطی باشد که اینستاگرام برای مخاطب ارائه می‌دهد و باید طراحی شما متناسب با شرایط پخش آن پلتفرم باشد، برای تلویزیون هم متفاوت است و نمی‌توان از شیوه‌ای که در اینستاگرام استفاده کرده‌ایم، بهره ببریم.
در نمایش آنلاین «مرجان» طراحی من از طریق پرده سبز بود، تصاویر دیجیتالی، ارتباط بازیگر از طریق دوربین با تماشاگر و امکان نوشتن کامنت توسط تماشاگر به شکلی تعاملی بود. ضمن اینکه این فقط طراحی نبود، در متن هم شیوه اجرایی دخیل بود، نمایش درمورد شخصیت خانمی بود که از کاخ شهریار دارد با مردم معاصر ارتباط آنلاین می‌گیرد و مخاطب نیز با او به شکلی تعاملی صحبت می‌کند، هم ایده براساس پلتفرم است و هم کارگردانی؛ همچنین باید توجه داشت که عنوان تئاتر آنلاین، عنوانی سوءتفاهم‌برانگیز است، بهتر است بگوییم اجرای آنلاین، اینها شکل‌های متفاوتی از هنر اجرا هستند که در بستر آنلاین اتفاق می‌افتند و نمی‌شود با تئاتر به شکل مرسوم که به‌صورت فیزیکی در سالن تماشا می‌کنیم، مقایسه کرد. به اعتقاد بنده باید به این نوع کار بگوییم اجرای آنلاین و آن وقت است که خیلی از مشکلات حل می‌شود. پس بیش از تصویر بسیاری از عدم‌کارآمدی تولید برخی از آثار، عدم شناختن بستر و پلتفرم اجرایی است.
مطالب پیشنهادی
