«فرهیختگان» از ماموریت مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام گزارش می‌دهد
سارا طاهریسارا طاهری، روزنامه‌نگار: در موج جدید توسعه در دنیای امروز، نمی‌توان دانشگاه را جدای از جامعه و صنعت تصور کرد؛ بحث ارتباط دانشگاه و صنعت از دیرباز در بسیاری از کشورها مطرح بوده است. برخی کشورها بنا به نیاز و ساختار صنعتی و دانشگاهی خود این ارتباط را تا حد ممکن تبیین، طراحی کرده و به اجرا درآورده‌اند. اما به‌علت پیچیدگی موضوع، استقرار چنین ارتباطی در بسیاری از کشورها همچنان با مشکلات فراوانی مواجه است. امروز نگاه تمام دنیا به دانشگاه یک نگاه متفاوت است، یعنی نسل اول و دوم دانشگاه را پشت‌سر گذاشته‌ایم. تمام تلاش دانشگاه نسل اول روی آموزش متمرکز بود، تمام تلاش دانشگاه نسل دوم نیز روی پژوهش و تولید علم و ارائه این دستاوردها در مجلات ملی و بین‌المللی بود و حالا وارد دانشگاه نسل سوم یعنی دانشگاه کارآفرین شده‌ایم. در دانشگاه نسل سوم یا همان دانشگاه کارآفرین ارتباط با صنایع به‌عنوان یک هدف تعیین شده است؛ هدفی که بدون آن نمی‌توان یک دانشگاه کارآفرین را متصور بود. اما راه‌های رسیدن به این هدف بی‌شمار است؛ یکی از این راه‌ها ایجاد و راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی است؛ مراکزی که تمام تلاش خود را می‌کنند تا ارتباط با صنایع هر روز بهتر و بیشتر از گذشته شود. با تشکیل مراکز تحقیقاتی مشترک دانشگاه و صنعت، صنایع می‌توانند نیازها و خواسته‌های خود را در زمینه طراحی طرح‌های صنعتی و موارد نیازمند تحقیق به دانشگاه‌ها اعلام کنند و از طرح‌های مرتبط دانشگاهی حمایت مادی و معنوی به‌عمل آورند.
دانشگاه‌ها نیز می‌توانند با تشکیل گروه‌های تحقیقاتی، طرح‌ها و تحقیقات خود را به‌سوی نیازهای صنایع جهت‌گیری کنند تا صنایع از برآورده شدن نیاز خود به طراحی‌ها و تحقیقات دانشگاهی اطمینان داشته باشند و دانشگاه‌ها نیز شاهد اجرایی و عملیاتی‌شدن طرح‌های تحقیقاتی خود باشند.
دانشگاه آزاد اسلامی مدت زیادی است قدم در این راه گذاشته و مراکز تحقیقاتی زیادی در استان‌های خود راه‌اندازی کرده است؛ مراکزی که ضمن تکمیل حلقه اتصال صنعت و دانشگاه با ایجاد بستر به‌منظور انجام تحقیقات کاربردی نسبت به رفع نیازهای فناورانه کشور گام برمی‌‌دارند. یکی از این مراکز، مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام است.
مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام مرکز علمی پیشرو برای مطالعات آب
با توجه به اینکه ایران در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده است؛ بحران آب مهم‌ترین موضوع محیط‌زیستی است. مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست استان ایلام به‌عنوان مرکز علمی پیشرو توجه ویژه‌ای به مطالعات و تحقیقات مرتبط با آب دارد. کمک به رفع نیازهای علمی و پژوهشی کشور در حوزه مهندسی و مدیریت آب با استفاده از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دانشگاه ازجمله ماموریت‌های این مرکز تحقیقات خواهد بود.
کمبود آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک از یک طرف و استفاده بی‌رویه و غلط از منابع آب و آلودگی آن از طرف دیگر، تهدیدی جدی برای توسعه پایدار و حفاظت محیط‌زیست است. سلامت و رفاه انسان، امنیت غذایی، توسعه صنعتی و... در مخاطره‌اند، مگر آنکه منابع آب و خاک به نحو کاراتری نسبت به گذشته بهره‌برداری و مدیریت شوند. امروزه تحقیقات علمی در زمینه مدیریت یکپارچه و استفاده بهینه از منابع آب و نیز برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست در سرلوحه سیاست‌ها، برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کشورهای پیشرفته جهان قرار گرفته است، زیرا این کشورها به خوبی دریافته‌اند توسعه پایدار و ادامه حیات و تمدن بشری منوط به حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی به‌ویژه آب است.
آنالیز تمام پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و پساب
مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی ایلام نیز مشخصا در مسیر همین هدف حرکت می‌کند. آزمایشگاه شیمی این مرکز، قادر به آنالیز تمام پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب و پساب است. اما هدف از راه‌اندازی مرکز تحقیقات آب در دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام چیست؟ این مرکز تلاش دارد مشکلات زیست‌محیطی در تمام کشور و همچنین در سطح استانی و شهر ایلام مانند پسماندهای شهری و مشکلاتی را که برای محیط‌زیست ایجاد می‌کنند بررسی و برای آن راهکار ارائه دهد. در واقع هدف اصلی این مرکز، بررسی مشکلات زیست‌محیطی مانند پسماندهای شهری در سطح کلان است.
مقابله با ریزگردهای منطقه در مرکز تحقیقات آب
پدیده گردوغبار به‌عنوان نتیجه اصلی فرسایش بادی، یکی از زیان‌بارترین بلایای طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان است که مشکلات زیست‌محیطی و انسانی را در این نواحی به وجود می‌آورد. علت اصلی وقوع پدیده گردوغبار، تغییر اقلیم، تخریب عرصه‌های طبیعی و نابودی پوشش گیاهی اعم از جنگل‌ها و مراتع و گسترش بیابان در کشور است. استان ایلام هم به دلیل همجواری با پهنه‌های وسیع بیابانی نظیر صحرای عراق به‌طور مکرر درمعرض گردوغبارهای شدید قرار می‌گیرد. بنابراین یکی از کارویژه‌های این مرکز تحقیقات مقابله با این ریزگردها و پیدا کردن یک راهکار برای آن است.
در بخش ریزگردهایی که در منطقه وجود دارد؛ قرار است با مشارکت اداره محیط‌زیست اقداماتی انجام و راهکارهای اجرایی برای آن در نظر گرفته شود.
ارتباط نزدیک با تمام حوزه‌ها و دست‌اندرکاران صنعت آب کشور
یکی‌دیگر از اقداماتی که به‌تازگی قرار است در این مرکز انجام شود ایجاد ارتباط نزدیک با تمام حوزه‌ها و دست‌اندرکاران صنعت آب کشور است. درواقع ارتباطی در زمینه‌های طراحی، اجرا و بهره‌برداری و ارائه راهکارهای موردنیاز مطابق با فناوری‌‌های نوین و استفاده از فناوری‌‌های نوین در مدیریت کمی و کیفی منابع آب ایجاد خواهد شد.
در این مرکز تحقیقات تلاش می‌شود یک بستر مناسب برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و هدف‌‌گذاری‌های صحیح و همسو با نیازهای صنعت آب کشور فراهم شود و تمام پروژه‌‌های تحقیقاتی ملی متناسب با حوزه آب گسترش پیدا کند.
ایجاد یک آزمایشگاه همکار استاندارد در بخش آب
یکی‌دیگر از اقداماتی که به‌تازگی در مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام درحال پیگیری است، راه‌اندازی یک آزمایشگاه همکار استاندارد در بخش آب خواهد بود. در این آزمایشگاه قرار است کنترل کیفی آب‌های موجود انجام شود.
راه‌اندازی واحد تولیدی آب معدنی و آب آشامیدنی از مهم‌ترین اهدافی بود که در این مرکز تحقیقات پیگیری شد. درحال حاضر پروژه کارخانه آب آشامیدنی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایوان غرب هدف‌گذاری شده و اقدامات اولیه نیز انجام شده است. فعلا مرحله مقدماتی که همان خط انتقال آب از چاه موجود در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام به سایت دانشگاه است، انجام شده و تجهیزات کارخانه آب آشامیدنی نیز آغاز شده است.
مکان‌یابی سایت‌‌های تکثیر و پرورش ماهی در طول رودخانه سیمره
سجاد توکلی، رئیس مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص اهداف و جزئیات این مرکز تحقیقات سخن گفت. او گفت: «مجوز راه‌اندازی این مرکز از آبان سال گذشته اعطا شد اما شروع به کار آن به فروردین امسال (سال 1400) موکل شد. در این مدت تفاهمنامه‌هایی با محیط‌زیست منعقد شده و درحال آغاز فاز اجرایی این تفاهمنامه‌ها هستیم.»
او اضافه کرد: «همچنین با دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام یک تفاهمنامه منعقد و قرار شد در زمینه دفن زباله‌ها و شرایط زیست‌محیطی با این دانشگاه کار خود را آغاز کنیم. در شهرستان هلیلان در استان ایلام روی چند پروژه پرورش ماهی و شرایط زیست‌محیطی در این راستا اقداماتی را کلید زده‌ایم.»
آغاز مطالعات مدیریت آب‌هایی که به رودخانه سیمره سرازیر می‌شوند
رئیس مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام با بیان اینکه مطالعات مدیریت آب‌هایی که به رودخانه سیمره سرازیر می‌شوند را آغاز کرده‌ایم، ادامه داد: «با شرکت گاز نیز تفاهمنامه‌هایی امضا و دو پروپوزال برای آنها نوشته شد. همچنین درحال راه‌اندازی یک آزمایشگاه همکار کنترل کیفی برای پارامترهای زیست‌محیطی ارگان‌های مختلف هستیم.»
توکلی با بیان اینکه با پالایشگاه گاز ایلام درحال رایزنی هستیم، تصریح کرد: «این پالایشگاه چندین پروژه در بحث آب و محیط‌زیست ارائه کرده که درحال کار روی این پروژه‌ها هستیم. موضوع مکان‌یابی سایت‌‌های تکثیر و پرورش ماهی در طول رودخانه سیمره از دیگر موضوعاتی است که مدنظر قرار گرفته و قرار است با استفاده از سیستم GIS این کار انجام شود.»
به گفته او مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام امضای قرارداد با شرکت شهرک‌های صنعتی نیز را در دستور کار خود قرار داده است تا مشکلات زیست‌محیطی پساب‌های خروجی شهرک‌‌ها و نواحی صنعتی را در این استان پیگیری و مرتفع کند.
او با تاکید براینکه در این مرکز تحقیقات تلاش داریم از ظرفیت اعضای هیات‌علمی نیز استفاده کنیم، بیان کرد: «اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام در قالب بخشنامه طرح الف و ب پای کار آمده‌اند تا از راهکارهای مناسب و برتر استفاده کرده و کمک بگیریم.»
رئیس مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در پاسخ به این سوال که چرا ماموریت آب و محیط‌زیست برای دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام در نظر گرفته شد، توضیح داد: «ریزگردهایی که از سمت کشورهای همسایه ازجمله عراق و عربستان وارد کشور می‌شوند در ابتدا وارد استان ایلام می‌شوند. در مواقعی در ورودی این ریزگردها، شهر ایلام است؛ به دلیل این موضوع و همچنین منابع زیست ایلام و منابع خدادادی، این استان باعث شرایط خاصی در کشور شده است.»
مجوز احداث یک کارخانه آب آشامیدنی در واحد ایوان اخذ شد
توکلی در ادامه عنوان کرد: «همچنین استان ایلام دارای آب و هوایی چهار فصل است؛ معضلات زیست‌محیطی نیز در این استان زیاد بوده تا جایی‌که بخش از جنگل‌های زاگرس در استان ایلام گسترده شده است. به دلیل این موارد مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست در این استان راه‌اندازی شد.» او با بیان اینکه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایوان یک چاه آب وجود دارد، اضافه کرد: «مجوز احداث یک کارخانه آب آشامیدنی از معاونت غذا و دارو، سازمان صنایع و معادن اخذ شده است. درحال حاضر در مرحله عقد قرارداد برای خرید تجهیزات و دستگاه‌ها برای این کارخانه هستیم.» او درخصوص جزئیات این کارخانه صحبت به میان آورد و گفت: «یکی از اصلی‌ترین اهداف‌مان برای راه‌اندازی مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست در استان ایلام راه‌اندازی همین کارخانه آب آشامیدنی بود. با توجه به وضعیت آب‌های استان قرار شد این کارخانه ایجاد شود؛ چراکه استان ایلام یک استان چهارفصل بوده و چاه آبی که در ایوان قرار دارد در یک محوطه قرار داشته و باعث شده زمین‌های اطراف آن زمین‌های آبی محسوب شود. بنابراین این چاه را خریداری و آب آن را داخل محوطه دانشگاه انتقال دادیم.»
او با بیان اینکه با برخی شرکت‌ها برای خرید تجهیزات رایزنی شد، ادامه داد: «از آنجایی که سرمایه‌گذار مالی این کارخانه دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران است، مدارک برای دانشگاه استان تهران ارسال شد. قرار است یکی از شرکت‌ها برای خرید تجهیزات توسط دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران انتخاب و به ما معرفی شود تا بتوانیم هرچه سریع‌تر برای خرید تجهیزات خط تولید آب اقدام کنیم.»
تولید سالانه حدود 50میلیون لیتر آب معدنی
رئیس مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «بخش آزمایشگاه نیز در این راستا تجهیز شده و زیرساخت‌ها آماده شده است. سالانه حدود 50 میلیون لیتر آب معدنی قرار است در این کارخانه تولید شود. در این کارخانه سه نوع محصول ازجمله آب یک‌ونیم لیتری، آب نیم‌لیتری و آب 250 سی‌سی تولید خواهد شد.» توکلی گفت: «مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی استان ایلام از لحاظ فیزیکی در داخل ساختمان مرکز رشد و سرای نو‌آوری واحد ایلام قرار داشته و بخش آزمایشگاه آب هم در واحد ایوان غرب مستقر شده است.»
فعالیت 2 هسته پژوهشی با عنوان آب و محیط‌زیست در مرکز تحقیقات
به گفته رئیس مرکز تحقیقات آب و محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، یک نقشه جامع برای پنج سال آینده نیز در دست اجراست و براساس این نقشه جامع قرار است با سایر استان‌ها نیز همکاری‌هایی صورت گیرد. همچنین در این مرکز تحقیقات دو هسته پژوهشی با عنوان آب و محیط‌زیست فعالیت دارند.
جهت‌دهی پایان‌نامه‌های گروه شیمی و میکروبیولوژی در حوزه آب و محیط‌زیست
توکلی در ادامه افزود: «با گروه شیمی و دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام یک تفاهمنامه همکاری امضا شده است تا پایان‌نامه‌های خود را به حوزه آب و موضوعات زیست‌محیطی اختصاص دهند. البته هنوز پایان‌نامه‌ای در این راستا امضا نشده است اما برای برنامه سال آینده این موضوع را نیز دیده و تلاش داریم پروپوزال‌هایی در این راستا نوشته شود. درواقع دانشجویان گروه شیمی و میکروبیولوژی که برای سال تحصیلی 1401-1400 پایان‌نامه می‌گیرند می‌توانند پایان‌نامه‌های خود را در این راستا اخذ کنند.»
مطالب پیشنهادی
