گفت‌وگوی «فرهیختگان» با مدیر پایگاه صادراتی ایران و اندونزی
ندا اظهریندا اظهری، روزنامه‌نگار: تحریم‌هایی که سال‌ها توسط آمریکا و غرب به کشور ما اعمال شده با تمام مشکلاتی که ایجاد کرده، نتوانسته راه را برای صادرات و همکاری ایران با دیگر کشورها به‌ویژه کشورهای منطقه و کشورهای آسیایی ببندد، بلکه در این مسیر دولت جمهوری اسلامی و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی از هیچ‌تلاشی برای گسترش و توسعه این امر فروگذار نکرده‌اند. چندسالی است که به همت ستاد فناوری نانو و حمایت مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مراکزی برای تسهیل صادرات و همکاری‌های فناورانه با کشورهای آسیای جنوب شرقی و منطقه راه‌اندازی شده است. این مراکز به شرکت‌های مختلف فناورانه و صنعتی در داخل کشور کمک می‌کنند درکنار دانش و فناوری‌ای که در زمینه‌های مختلف ایجاد می‌کنند، در امر صادرات هم فعالیت و با کشورهای دیگر تبادلات تجاری داشته باشند.
محمد سیدطاهری، مسئول پایگاه صادراتی دانش‌بنیان در اندونزی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تصریح کرد: «از سال 96 و پس از توافق‌های صورت‌گرفته در ارتباط با توسعه همکاری‌های ایران و اندونزی درحوزه فناوری نانو، همکاری‌های ستاد با طرف اندونزیایی به‌صورت رسمی و منظم آغاز شد و از سال 97 نیز نمایندگی ستاد با هدف توسعه تعاملات علمی، فنی و تجاری در اندونزی و درحوزه‌های مختلف مرتبط با فناوری نانو ازجمله خودرو، پلیمر، دارو، نساجی، ماشین‌آلات صنعتی و... آغاز به‌کار کرده است. از ابتدای سال 98 هم تصمیم گرفته شد که حوزه فعالیت‌ها از فناوری نانو به سایر حوزها ازجمله بایوتک، تجهیزات پزشکی و دارو و به‌نوعی به کل حوزه دانش‌بنیان تسریع و محورهای صادراتی مرکز افزوده شود.»
اولویت صادرات با حوزه دارو، تجهیزات پزشکی و خدمات سلامت
او در ادامه عنوان کرد: «به‌رغم تنوعی که در صادرات محصولات مختلف وجود داشت، اما از اواسط سال 98، محوریت فعالیت‌های صادراتی روی حوزه سلامت گذاشته شد و اولویت اول کار پایگاه صادرات دانش‌بنیان در اندونزی روی این بخش یعنی دارو، مواد موثره دارویی، تجهیزات پزشکی و خدمات سلامت قرار گرفت که فناوری‌های مختلفی را شامل می‌شود؛ داروهای پیشرفته درمان سرطان مبتنی‌بر نانویی، داروهای مبتی بر بیو تکنولوژی، محصولات مبتنی‌بر سلول‌های بنیادی، واکسن، مواد موثره دارویی و مواد اولیه، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی پیشرفته. به‌عنوان مثال تجهیزات پزشکی و خدمات سلامت، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، ICT و پزشکی از راه دور، همگی در این حوزه قرار می‌گیرند. درکنار بخش سلامت، حوزه‌های با اهمیت بالا براساس تقاضای طرف اندونزیایی ازجمله تصفیه آب و پساب، پلیمر و پلاستیک، آمیزه‌های پلیمری و سایر محصولات نیز در دستور کار مرکز قرار دارند.»
حوزه سلامت؛ شرکت‌های حرفه‌ای ایرانی و رقبای سرسخت بین‌المللی
سیدطاهری اشاره کرد: «نکته مهم این است که شرکت‌های ما درحوزه دارو و تجهیزات پزشکی توانمندی و قابلیت‌های بسیار خوبی دارند. عموما شرکت‌های رشدنیافته و تازه پا به عرصه گذاشته‌ای نیستند، به‌طوری‌که عموما هم با فرهنگ تولید تراز صادرات و هم با ملزومات صادرات آشنایی خوبی دارند. بنابراین کار کردن درحوزه سلامت برای ما که قصد معرفی و تثبیت برند ایران –به‌عنوان یک برند قابل اعتماد و باکیفیت- را به‌ویژه در بازارهای جنوب شرق آسیا داریم، حوزه کم‌چالش‌تری به‌لحاظ توانمندی داخلی محسوب می‌شود.
یکی از مزیت‌های فعالیت درحوزه سلامت به‌عنوان یکی از حوزه‌های دانش‌بنیان این است که فعالان و صادرکنندگان آن مانند دارو و تجهیزات پزشکی، تجربه صادرات به کشورهای اروپایی و حتی برخی کشورهای جنوب شرق آسیا را نیز داشته‌اند. همچنین بعضا به‌دلیل داشتن نمایندگی‌های فعال و خط تولید مشترک در اروپا و شرق آسیا (مانند چین)، از دسترسی بیشتری برای رقابت با سایر کشورها برخوردارند.
البته نمی‌توان سختی‌های کار درحوزه سلامت را هم نادیده گرفت؛ چراکه رقبای آمریکای شمالی، اروپایی و شرق آسیایی قدرتمندی مانند ژاپن، کره جنوبی و چین داریم اما به‌دلیل داشتن مزیت قیمت رقابتی و کیفیت بالا درکنار هم و همچنین تقاضای شکل‌گرفته ناشی از همه‌گیری کرونا، راحت‌تر می‌توانیم در این زمینه فعالیت کنیم. البته همه‌گیری باعث شد حوزه سلامت در اولویت تمام کشورها برای امر صادرات قرار گیرد که ما هم از این امر مستثنی نیستیم. به‌طورکلی بالغ بر 50 شرکت با این پایگاه صادراتی همکاری می‌کنند اما درحالحاضر تمرکز اصلی برای صادرات بر پنج تا 10 شرکت است که به‌طور عمده درحوزه سلامت، پلیمر و کامپاند با این مرکز همکاری می‌کنند و مساله فروش و صادرات محصولات آنها به اندونزی مطرح است.»
فناوری پیشرفته، کیفیت بالا و قیمت ارزان، راز موفقیت محصولات ایرانی
او ادامه داد: «درمورد پایگاه‌های صادراتی که تحت حمایت معاونت علمی و فناوری کار می‌کنند، به‌نظر بنده یک نکته مهمی وجود دارد و آن اثبات فناوری پیشرفته، کیفیت بالا و توانمندی شرکت‌های ایرانی است و قضیه فراتر از بحث صادرات و فروش صرفِ شرکت‌هاست.» به گفته سیدطاهری «یکی از مسائلی که در ارتباط همکاری با اندونزی برای ما مطرح است، این است که آنها اطلاع زیادی از توانمندی شرکت‌های های‌تک ایرانی ندارند و تلاش می‌کنند علاوه‌بر آشنایی از کیفیت کار و کارکرد محصولات ایرانی نیز اطمینان خاطر پیدا کنند. به‌عبارتی آنها می‌خواهند مطمئن شوند که آیا کیفیت کار ایرانی قابل رقابت با کیفیت کار کشورهای مطرح است یا خیر که عموما در این موضوع موفق ظاهر می‌شویم. بنابراین یکی از کارهای مهمی که در قالب این پایگاه صادراتی در اندونزی درحال انجام است، اثبات توانمندی و قابلیت شرکت‌ها و محصولات پیشرفته ایرانی است تا بپذیرند این محصولات به‌عنوان مثال با محصولات چینی، ژاپنی و کره‌ای و... قابل رقابت است. شعار ما درباره این است که محصولات ایرانی درحوزه‌های های‌تک دارای فناوری پیشرفته، کیفیت بالا و قیمت رقابتی هستند.
درحالحاضر محصولات حوزه سلامت که به‌دنبال صادرات آن هستیم، هرچند در بازار مشابه‌های اروپایی و آمریکایی دارند اما به‌دلیل قیمت پایین‌تر و کیفیت بالاتر و ضمنا شرایطی که به‌طرف اندونزیایی از طرف شرکت ایرانی ارائه شده، به‌گونه‌ای بوده است که خریداران اولویت را در خرید محصول ایرانی گذاشته‌اند.»
اندونزی؛ کشوری با تقاضای روزافزون درحوزه سلامت
اندونزی کشوری با حدود 270 میلیون نفر جمعیت، چهارمین کشور پرجمعیت جهان است که اکثریت جمعیت آن (حدود 85 درصد) مسلمان هستند که از نظر سیاسی و فرهنگی قرابت‌های بسیار زیادی با ایران دارد. این کشور مجمع‌الجزایری متشکل از حدود 17 هزار جزیره است که دارای جغرافیای بسیار وسیعی است و از اقیانوس هند تا اقیانوس آرام و شمال استرالیا وسعت دارد که ظرفیت‌های زیادی را ایجاد می‌کند، به‌طوری که با وجود دسترسی محدود، تقاضاهای متعدد و متفاوتی در استان‌های مختلف قابل احصاست و همین موضوع یک فرصت مناسب برای توسعه همکاری‌های تجاری و فنی تلقی می‌شود.
مسئول این پایگاه صادراتی به «فرهیختگان» گفت: «رشد اقتصادی اندونزی در 10 سال گذشته غیر از یک‌سال همه‌گیری، به‌طور متوسط بالای 5 درصد بوده که نشان می‌دهد این کشور توسعه اقتصادی بسیار خوبی دارد و پیش‌بینی‌ها این است که تا سال 2030 جزء 10 اقتصاد اول دنیا خواهد شد.
نیاز بازار اندونزی و اولویت‌هایی که از طرف دولت به صنایع و وزارتخانه‌های مختلف مبنی‌برای توسعه و جلب فناوری‌های جدید و پیشرفته ابلاغ شده، درمجموع همه اینها درکنار هم باعث شده که این پایگاه بتواند در اندونزی همکاری‌های تجاری و فنی مناسبی را احصا کند. همزمان با توسعه اقتصادی، دولت اندونزی مانند تمامی دولت‌ها به‌دنبال افزایش کیفیت و کمیت خدمات حوزه سلامت است تا بتواند شاخص‌های این حوزه خود را که شامل تعداد مراکز درمانی روستایی، بیمارستان‌های عمومی و تخصصی و تجهیز آنهاست با تجهیزات به‌روز و پیشرفته و مهم‌تر از همه دسترسی بیشتر، سریع و آسان مردم به خدمات سلامت را ارتقا دهد.»
به گفته مسئول پایگاه صادراتی دانش‌بنیان‌ها «در اندونزی، تقاضای آن کشور برای واردات تجهیزات پزشکی، بیمارستانی و آزمایشگاهی طبق گزارش‌های موجود، سالانه حدود دومیلیارد دلار است. علاوه‌بر این در سال 2021 یک بازار 10میلیارد دلاری هم درحوزه دارو برای این کشور تخمین زده شده است. بیشتر داروهای تولیدشده توسط شرکت‌های دارویی این کشور، داروهایی با فناوری متوسط هستند، بنابراین بازار دارویی آن دارای ظرفیت بسیار خوبی از نظر صادرات، سرمایه‌گذاری مشترک و انتقال فناوری درحوزه سلامت برای شرکت‌های ایرانی است.
فارغ از فعالیت‌های این پایگاه، عملکرد شرکت‌های ایرانی از چندسال پیش تاکنون، سابقه خوبی در بازار اندونزی ایجاد کرده، به‌طور مثال تاکنون بیش از دوهزار مانیتور علائم حیاتی ساخت ایران به این کشور صادر شده است. همچنین چندین شرکت ایرانی فعال درحوزه تجهیزات نیز درحالحاضر اقدامات خوبی جهت توسعه همکاری تجاری و فنی آغاز کرده‌اند. رویکرد اصلی این مجموعه توسعه همکاری‌های مشترک و برد- برد است.»
امید به رونق صادراتی تا سال 1405
سیدطاهری درباره میزان ارزآوری پایگاه صادراتی ایران و اندونزی از صادرات تجهیزات و محصولات های‌تک به «فرهیختگان» گفت: «امروز در ابتدای مسیر هستیم و گام اثبات توانمندی فناوری و قدرت را برداشته‌ایم و ثابت کرده‌ایم که شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی قادر به اجرای انواع همکاری‌های مشترک درحوزه فناوری‌های پیشرفته علی‌الخصوص درحوزه سلامت و رقابت با کشورهای پیشرفته هستند. همچنین صادرات در این زمینه آغاز شده و توسعه این بخش برای رسیدن به اعداد و ارقام قابل‌توجه در بخش صادرات، حدود پنج سال زمان می‌برد.»
صادرات ایران در حوزه دانش‌بنیان
سیدطاهری در ادامه گفت: «طبق اطلاعات منتشرشده از سوی معاونت علمی، کل صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان ایران به دنیا در سال 99 به حدود یک‌میلیارد دلار می‌رسد. به‌طورکلی در صادرات محصولات و خدمات های‌تک اعم از پلیمر و کامپاند، آب و پساب و همچنین دارو و تجهیزات پزشکی روند خوبی در کشور داریم و امیدواریم طی بازه زمانی پنج‌ساله یعنی تا افق 1405 بتوانیم ارزش صادرات، انتقال فناوری و همکاری‌های مشترک با اندونزی در حوزه های‌تک را به حدود 100 میلیون دلار برسانیم.»
ریل‌گذاری صحیح توسعه فناوری و صادرات
او افزود: «حوزه‌های فناوری و دانش‌بنیان‌ها چه در عرصه توسعه فناوری و رفع نیازهای صنعتی و فناورانه داخلی و چه در عرصه توسعه صادرات، تا حد زیادی نیازمند به حمایت و پشتیبانی مراجع دولتی هستند.» به گفته محمد سیدطاهری «معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری طی سال‌های گذشته عملکرد مناسبی داشته و ریل‌گذاری معاونت و ستادهای فناوری ازجمله ستاد ویژه توسعه فناوری نانو برای توسعه صادرات در مسیر درستی انجام شده است. هرچند این بازخوردها باید از شرکت‌ها اخذ شود؛ ولی به نظر بنده به‌طور طبیعی، در زمینه‌های اجرایی عموما کم‌وکاستی‌هایی پیش می‌آید، اما به‌نظر می‌رسد مسیر طی‌شده در این عرصه مناسب است و باید تقویت شود و به قول رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان علمی، این آغاز یک راه طولانی و خوش عاقبت است.» سیدطاهری در ادامه به این نکته اشاره کرد که «همکاری‌ها و پشتیبانی‌های وزارت امور خارجه علی‌الخصوص سفارت جمهوری اسلامی ایران در اندونزی، کمک قابل‌توجهی به اجرای برنامه‌ها و توسعه فعالیت‌های این مجموعه کرده است. سفارت ایران در اندونزی کمک‌های بسیاری به ما کرد و درواقع عملکرد و پشتیبانی سفارت به‌گونه‌ای بود که در بسیاری از امور کار ما را آسان و زمینه را برای پیشبرد همکاری‌های تجاری و فنی تسهیل کرده است.»
توانمندسازی‌ها باید در دولت آینده ادامه داشته باشد
مدیر پایگاه صادرات دانش‌بنیان ایران در اندونزی اظهار کرد: «متناسب با موضوع گفت‌وگو و محور فعالیت‌های این مجموعه، پیشنهادی که می‌توانیم به دولت آینده ارائه دهیم، بحث توانمندسازی صادراتی شرکت‌ها و همچنین ایجاد و توسعه زیرساخت‌های صادراتی است؛ اینکه شرکت دانش‌بنیان ایرانی، فناوری و محصول خوبی تولید می‌کند و نیروهای متخصص و توانمندی در آن مجموعه فعال هستند، به این معنی نیست که به‌راحتی می‌توانند صادرات محصولات و خدمات خود را در دیگر کشورها پیش ببرند و با شرکت‌های بزرگ و چندملیتی رقابت کنند. بنابراین باید توانمندسازی شرکت درحوزه صادرات اتفاق بیفتد و به‌دنبال آن، باید ارتقای محصولات برای ورود به بازار صادراتی رخ دهد. بحث دوم، تقویت زیرساخت‌های صادراتی در خارج از کشور است که هم به جهت حمایت‌های مالی و هم از جنبه حمایت‌های دولتی باید ارتقا پیدا کند. همچنین باید برای برندسازی ساخت ایران (Made in Iran) اقدامات موثر و پایداری صورت گیرد؛ هم برندسازی برای محصولات پیشرفته ایرانی و هم برندسازی نهادها و زیرساخت‌های صادراتی خارج از کشور، به‌طور مثال برای شرکت‌های مدیریت صادرات که کار صادراتی انجام می‌دهند؛ این ریل‌گذری‌ها انجام شده و در آینده نیز باید تقویت شوند تا این مسیر ادامه پیدا کند.»
مطالب پیشنهادی
