در فضای مجازی چه گذشت؟

انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری بیش از هر انتخابات دیگری در ایران به فضای مجازی پیوند خورده است. شبکه‌های اینترنتی و پلتفرم‌ها هم به کمک کاندیداها آمدند تا دیگر حرف ناگفته‌ای برایشان نماند. مردم علاوه‌بر اینکه این امکان را داشتند که نقطه نظرات کاندیداها را در رادیو و تلویزیون ببینند و بشنوند به‌سراغ فضای مجازی هم می‌رفتند تا به آرشیوی از محتوا برای یک رویداد سیاسی دسترسی داشته باشند.

گزارش‌هایی را در صفحات مختلف «فرهیختگان» در این مدت منتشر کردیم و به مساله فضای مجازی پرداختیم. در گزارشی که روز 11خردادماه در همین روزنامه منتشر کردیم به این موضوع پرداختیم که اول ماه جاری بود که جلسه رونمایی از طرح «انتخابات فراگیر، رسانه فراگیر، عدالت رسانه‌ای» با حضور سیدمحمدصادق امامیان رئیس ساترا، احسان قاضی‌زاده‌هاشمی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس و عضو کمیسیون نظارت بر تبلیغات ستاد انتخابات کشور و با حضور مدیران رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر «آپارات»، «تماشا»، «نماشا»، «ام‌پی‌فور»، «دیدستان»، «دالفک» و «ویدانه» برگزار و قرار شد از این رسانه‌ها در دسترسی به محتوای اختصاصی نامزدهای ریاست‌جمهوری در صفحه رسمی ایشان، در هر لحظه و هر مکان، تفکیک محتوای رسمی و قابل اعتماد نامزدهای ریاست‌جمهوری از سایر محتواهای غیررسمی، امکان دسترسی به محتوای تبلیغاتی نامزدها از رسانه‌های متنوع و همچنین دسترسی بیشتر و منعطف‌تر نامزدهای ریاست‌جمهوری برای انتشار دیدگاه‌ها و محتواهای تبلیغاتی مدنظر استفاده شود. 

یکی از نکات مهم درمورد استفاده از فضای مجازی برای انتخابات ریاست‌جمهوری این بود که این فضا می‌تواند به‌علت گستردگی و قابلیت‌هایی که دارد مخاطب را با خود همراه کند و همین حسی که مخاطب خواهد داشت، که در این فضا راحت‌تر می‌توان صحبت کرد، به او این امکان را داد تا حرف‌هایش را بزند. 

محمد عرفانی که مسئولیت مدیرکل تولید و انتشار معاونت فضای مجازی را به‌عهده دارد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درمورد حضور فعال فضای مجازی در انتخابات امسال گفت: «امسال در ستاد انتخابات سازمان صداوسیما، ماموریتی مشخص برای تولید و توزیع محتوا در فضای مجازی تعریف شده که بخش عمده این ماموریت در معاونت فضای مجازی انجام می‌شود. این تکلیف مطابق انتخابات‌های گذشته طراحی شده بود. مثلا انتخابات سال 98 مجلس شورای اسلامی، حدود 2000 محتوا در 18 قالب محتوایی با هدف افزایش مشارکت و آگاهی‌بخشی و انتخاب اصلح و مواردی از این دست تولید شده بود. در این انتخابات هم برنامه‌ریزی‌ها از آبان‌ماه 1399 طراحی و در ستاد انتخابات سازمان مصوب شد و یک طرح و برنامه جامعی برای آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی درباره انتخابات 1400 در دو حوزه مشخص انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا صورت گرفت. یکی از تکالیفی که ستاد انتخابات ریاست‌جمهوری برعهده ما گذاشته است، استفاده از ظرفیت پلتفرم تلوبیون است. تلوبیون با تعداد مخاطب خیلی خوبی که درحال حاضر دارد و اینکه حدود 13 میلیون‌بار نصب شده است و به‌عنوان نمونه امکان تماشای هم‌زمان برای کاربر در آن در فینال باشگاه‌های آسیا بالای یک‌میلیون‌وصدهزار نفر تماشاچی داشت، امکان خیلی خوبی برای مخاطبانی است که می‌خواهند از امکان تماشای برخط بهره ببرند.»  او همچنین درمورد ظرفیت فضای مجازی و کم‌شدن خط قرمزهای سیاسی تاکید کرد: «اگر قرار است برنامه‌ای بسازیم که براساس ذائقه مخاطب طراحی شده باشد باید این را هم درنظر بگیریم که مخاطب در فضای مجازی توقع دارد که بازتر ببیند و بشنود. مخاطبان خودشان می‌دانند که پرداخت به موضوعات در تلویزیون متفاوت از فضای مجازی است. مخاطب در فضای مجازی خاص‌تر است و خودش این فضا را انتخاب کرده است. شبکه‌های تلویزیونی در اینترنت فضای صددرصد عمومی ندارند و مهم‌ترین پارامتر در حوزه محتوا، موضوع مخاطب است و بر این اساس است که وقتی آقای زاکانی به‌عنوان یکی از کاندیداهای تایید صلاحیت شده در برنامه تبادل حاضر شد حدود 2500 محتوای یونیک از دل این برنامه در فضای مجازی منتشر شد و این محتوا، 10 میلیون مخاطب داشته است. برای همین برنامه‌ای که آقای زاکانی حضور داشتند و جزء پربیننده‌ترین قسمت برنامه تبادل است؛ بین 135 هزار تا 185هزار نفر، برنامه را در تلوبیون دیدند. ضمن اینکه مخاطب هم‌ز‌مان با برنامه تبادل در شبکه آرا بین 8 هزار تا 30 هزار نفر بوده است. یا برنامه دیگری هم بود که آقای عطریانفر و آقای کوشکی مناظره داشتند که رکورد بازدید 120 هزار نفر را داشت. نکته‌ای که باید درنظر گرفت این است که وقتی درمورد فضای مجازی صحبت می‌کنید پیامدها، وایرال شدن‌ها و بازخوردهای برنامه هم مهم است.»