راز ماندگاری یک قطعه آسمانی

قطعه شعر «آمدم ‌ای شاه پناهم بده» با اجرای محمدعلی کریمخانی تبدیل به یک اجرای ماندگار شد. قطعه‌ای آسمانی که سه بیت از اشعار مرحوم استاد حبیب‌الله چایچیان با آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد تنظیم شده است. محمدعلی کریمخانی مداح و خواننده این قطعه ماندگار، به‌تازگی درمورد ساخت این قطعه با خبرگزاری «تسنیم» گفت‌وگو کرده است که خواندن خاطراتش خالی از لطف نیست. کریمخانی درمورد راز ماندگاری این اثر گفته است: «ما برای تهیه این کار به امام‌رضا(ع) توسل کردیم و کار را به صاحبش سپردیم. شاید حدود چهار ساعت زمان برد تا این قطعه که شامل سه بیت است، آمده شود. البته من حدود پنج یا 6 بیت را خواندم ولی همین سه بیت انتخاب و ماندگار شد. مدام می‌خواندیم ولی کار درستی تهیه نمی‌شد و خودمان را راضی نمی‌کرد. انگار در جست‌وجوی گمشده‌ای بودیم. تا اینکه آریا عظیمی‌نژاد بلند شد تا چای بیاورد. من که دلگیر شده بودم از اینکه تلاشم به نتیجه نمی‌رسید، گفتم برویم شاید لیاقت این کار را نداریم. دلم گرفته بود و از اعماق قلبم آهی کشیدم. چون دلم خیلی سوخته بود از اینکه لیاقت کار برای امام رضا(ع) را نداشته‌ام. ناگهان حسی به من دست داد که نمی‌توانم آن لحظه را توصیف کنم. حسی غریب بود که متوجه شدم شاید اگر بار دیگر تلاش کنیم، تلاش ما به نتیجه برسد. عظیمی‌نژاد را صدا زدم. شروع کردیم. اگر به خاطر داشته باشید من ابتدای شعر گفتم «آمده‌ام» و بار دیگر برگشته‌ام و شعر را تکرار کرده‌ام که: «آمدم‌ ای شاه... » عظیمی‌نژاد دلش نمی‌آمد همان «آمده‌ام» از ابتدای شعر را حذف کند. معتقد بود هرچند با شعر هماهنگ و جور نیست ولی تاثیری دارد که نباید نادیده گرفته شود. حس و حالی در همان خواندن آن لحظات بود که شعر را اثرگذار کرد.»

کریمخانی درمورد آشنایی‌اش با عظیمی‌نژاد آهنگساز این قطعه گفته است: «من آشنایی قدیمی با محمد اصفهانی داشتم و مدت‌ها با یکدیگر رفت‌وآمد خانوادگی داشته‌ایم. شاید حدود 30 سال باشد که با ایشان آشنا هستم. یک بار یکی از اقوام و آشنایان آریا عظیمی‌نژاد فوت کرده بود و محمد اصفهانی از من خواست تا در مجلس فوت آن مرحوم حاضر شوم و مدح و مرثیه بخوانم. من هم قبول کردم. در همان مجلس بود که با عظیمی‌نژاد آشنا شدم. آن زمان گویا موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی از ایشان برای انجام برنامه و کاری دعوت کرده بود و او هم خواسته بود تا من هم در آن برنامه حاضر شوم و با آنها همکاری کنم. این دعوت را به شوق امام رضا(ع) قبول کردم. یک بار به دفتر عظیمی‌نژاد رفتم. خواندن این قطعه شعر «آمدم ای شاه پناهم بده» را شروع کردم. حدود ساعت هشت بود و من تا ساعت 12 شب همین‌طور پیوسته می‌خواندم و تمرین می‌کردم تا ببینیم کدام قطعه درست و مناسب تهیه می‌شود. درنهایت توسلی به امام رضا(ع) کردیم تا اینکه همین قطعه‌ای که می‌شنوید و مشهور شده، تهیه شد. هرچه بود، عنایت امام رضا(ع) بود.»
کریمخانی همچنین به اهمیت شعر پرمحتوا و رازهای ماندگاری یک اثر موسیقایی اشاره کرد و گفت: «شعر خوب مایه و اساس مداحی است. شعری که پرمحتوا، پرسوز و بامعنا باشد. البته مداح هم باید آن را درست و با اخلاص ادا کند. شعر باید مطلبی باشد که مخاطب را به خودش جذب کند. شعر خوب با گذشت زمان از بین نمی‌رود، بلکه حتی به مرور زمان و با گذشت سال‌ها و قرن‌ها جان می‌گیرد و هربار تازه می‌شود. شعرهای محتشم را ببینید: باز این چه شورش است که در خلق عالم است. هر بار این شعر را می‌خوانیم انگار بار اولی است که می‌خوانیم و می‌شنویم. بس که پرمحتوا و پرسوز است.»
شعر باید پرمفهوم و سنگین باشد تا وقتی مداح آن را می‌خواند، توجه مخاطب را جلب کند و به این مطلب بیاموزد و درکش را بالا ببرد. اگر شعر کم‌مایه و سبک باشد، سوز مداح را هم تحت‌تاثیر خودش قرار می‌دهد.
دقت داشته باشید اهل‌بیت(ع) شخصیت‌هایی نیستند که بتوانیم هر شعری در وصف و مدح ایشان بسراییم یا با هر لحنی و بیانی برای آنها مدیحه‌سرایی کرده و شعر بخوانیم. باید صاحب مجلس را بشناسیم و ادب را در محضر ایشان رعایت کنیم. کار باید در شأن امام معصوم باشد. اگر خدمتی می‌خواهی برای ائمه‌اطهار(ع) انجام بدهی، تلاش کن تا خدمت تو در حد منزلت ایشان باشد. در خدمتگزاری کم‌کاری نکن.
این‌طور است که هرکسی در هر شغل و موقعیت و جایگاهی ارزش و قرب پیدا می‌کند. اگر خبرنگار هستی و برای آنها قلم می‌زنی، در شأن آنها بنویس. اگر شاعر هستی، منزلت ارباب خود را بشناس. اگر مداحی می‌کنی، اخلاص داشته باش. خلاصه ادب و اخلاص رمز ماندگاری خدمت در این آستان است. همین اخلاص انسان را بزرگ می‌کند.
خدای متعال برای ائمه‌اطهار(ع) ارزش و شأن والایی قائل است. هنوز بعد از 14 قرن صدای سوز گریه برای امام رضا(ع) بلند است. چرا؟ چون بنده مخلص و امام برحق بود؛ اما حالا مأمون و قاتل آن حضرت کجاست؟ مگر جز لعن و نفرین چیزی نثار او می‌شود؟ اینها را خدا به بنده‌اش می‌دهد و اگر ما در مقام بندگی، مخلص باشیم می‌توانیم موردعنایت خدا قرار بگیریم.»