سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار: در جریان سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، صداوسیما برنامه ویژه‌ای را برای حضور و بهره‌گیری از فضای مجازی طراحی کرد. آغاز «صداوسیمای تعاملی» واژه‌ای بود که سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی چند روز پیش، بعد از بازدید از استودیوهای نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در تعبیر اقدامات معاونت فضای مجازی صداوسیما در جلب مشارکت عمومی به کار برد. اقداماتی که آن را فرم اجتماعی شده صداوسیما خواند. برای آگاهی از اقدامات صورت گرفته و برنامه‌های مختلف طراحی شده در معاونت فضای مجازی رسانه ملی در انتخابات و میزان اثرگذاری آن در افکار عمومی به سراغ «سعید مقیسه» قائم‌مقام و دبیر ستاد انتخابات معاونت فضای مجازی صداوسیما رفتیم. مقیسه در این گفت‌وگو می‌گوید هرکدام از کاندیداها توانستند شبکه اختصاصی خودشان را با نامی که دل‌شان بخواهد طراحی و آماده پخش کنند. همچنین او تاکید می‌کند که از تاریخ 8/3/1400 تا 22/3/1400 در مجموع 1323 عنوان برنامه ویژه نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با مدت 22030 دقیقه برنامه بدون احتساب برنامه‌های تکراری پخش شده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

فضای مجازی چه امکانی را جهت تولید محتوا و همچنین دسترسی عموم مردم برای اظهارنظر فراهم کرد؟

معاونت فضای مجازی به تعداد نامزدهای محترم، استودیوی اختصاصی با امکان ضبط و پخش ویدئویی و ارتباط زنده و امکان ارتباط با میهمان از خارج استودیو و تعامل با مخاطبان و نیز پلی‌اوت برای چینش برنامه‌ها و ایجاد یک شبکه خطی تجهیز کرده که به صورت ۲۴ساعته بربستر تلویزیون‌های اینترنتی تلوبیون، لنز و تیوا برای مخاطبان داخلی و خارجی برنامه پخش می‌کند. در این استودیو‌ها همچنین امکان مدیریت کنداکتور و تنظیم زمان‌بندی پخش برنامه‌های هر کاندیدا توسط خود کاندیداهای محترم یا ستاد‌های ایشان فراهم شده است.

علاوه‌بر برنامه‌های زنده نامزد یا نمایندگان وی در استودیوهای مذکور، محتوای مربوط به هر نامزد انتخاباتی که از طریق دیگر شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی پخش شده نیز تقطیع و در جدول پخش مربوطه جانمایی و بازپخش می‌شود. همچنین محتوای تولید شده توسط ستاد هر کاندیدا نیز، پس از بازبینی و تایید ستاد انتخابات یا نمایندگان ایشان در شبکه مذکور جانمایی می‌شود. در نتیجه برنامه‌های فوق توسط همکاران ما در معاونت فضای مجازی تبدیل به یک شبکه دارای جدول پخش(کنداکتور) و به اصطلاح یک شبکه خطی می‌شود. ضمنا یک سامانه پیامکی برای ارتباط با مردم برای هرکدام از نامزدها درنظر گرفته شده است.

فضای مجازی چگونه توانست بر حضور و مشارکت مردم در امر انتخابات 1400 اثر بگذارد؟

هرکدام از نامزدها، یک استودیو و یک شبکه اختصاصی رایگان برای تبلیغات و بیان دیدگاه‌هایشان در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری در اختیار دارند. در کنار این شبکه‌های هفت‌گانه یک شبکه اینترنتی دیگر، به نام «آرا» ایجاد شده که حاوی گلچینی از برنامه‌های عمومی انتخابات و نیز یک برنامه به نام «تبادل» است. این برنامه با هدف افزایش مشارکت در انتخابات؛ تبیین برنامه‌های نامزد‌ها توسط خودشان و نمایندگان‌شان و بحث و تبادل‌نظر درخصوص کلان مساله‌های اصلی کشور با اولویت مسائل اقتصادی و معیشتی تولید شده است.  در این برنامه که به صورت زنده پخش می‌شود، سعی بر آن شده است، حتی المقدور با رعایت چارچوب‌های قانونی و عرفی، بحث‌ها به صورت آزادانه برای حل مسائل اساسی کشور مطرح شود که متناسب با ذائقه امروز مخاطب است.

در این برنامه آقای دلاوری به عنوان مجری، زمینه فرصتی را با نامزدها یا نمایندگان ایشان فراهم می‌کند که بتوانند دیدگاه‌ها، تحلیل‌ها و راهکارهای مورد نظر برای رفع مشکلات را با قرائت‌های خاص خودشان در یک رسانه رسمی بیان کنند.

علاوه‌بر این، برنامه «انتخاب هات» تولید شده و در شبکه آرا منتشر می‌شود و به بیان موضوعات انتخاباتی از منظر سواد رسانه، فیک نیوز و شایعات با ژانر طنز می‌پردازد.

پویش «مردم میدان» نیز فعالیت جدیدی است که در روزهای پایانی مانده به انتخابات شروع شده و به تجمیع و بازپخش محتوای تولیدی مردم در زمینه انتخابات می‌پردازد.

به لحاظ فنی و کارشناسی چه ظرفیت‌هایی در بهره‌برداری از فضای مجازی وجود دارد؟

تمامی شبکه‌ها و برنامه‌های فوق از طریق تلویزیون‌های اینترنتی (IPTV) تلوبیون، لنز و تیوا منتشر می‌شوند. علاوه‌بر این سیگنال تولیدی به رادیو اینترنتی ایران صدا و سامانه اینترنتی مردم خبر و نیز سازمان تنظیم مقررات صوت‌وتصویر فراگیر (ساترا) داده شده تا در اختیار vod‌هایی که از ایشان مجوز فعالیت گرفته‌اند، قرار داده شود. نکته قابل توجه این است که با توجه به کاربران گسترده و میلیونی سکوهای (پلتفرم) مورد اشاره، نامزدهای انتخاباتی نسبت به استفاده از پلتفرم‌های خارجی بی‌نیاز هستند.

هم‌اکنون تلوبیون به‌عنوان بزرگ‌ترین سکوی (پلتفرم) انتشار ویدئوی حرفه‌ای کشور و تلویزیون‌های تعاملی لنز و تیوا فرصت بی‌نظیری برای تبلیغ در فضای مجازی محسوب می‌شوند. استقبال کاربران فضای مجازی از اقدامات فوق در حدی بود که رکورد مصرف بیشینه پهنای باند اینترنت جا‌به‌جا شد و در جریان مناظره اول ریاست‌جمهوری، فقط در سامانه تلوبیون از 450 گیگابیت بر ثانیه عبور کرد.

فضای مجازی چه میزان اجازه تغییرات فرمی و محتوایی را به برنامه‌سازان و نامزدهای انتخاباتی داد؟

در این دوره از انتخابات، امکان مدیریت کنداکتور وتنظیم پخش برنامه‌های هر کاندیدا با مسئولیت و نظارت کاندیداهای محترم و ستاد ایشان فراهم شد. علاوه‌بر برنامه‌های زنده نامزد یا نمایندگان‌شان در استودیوی‌های فوق، محتوای مربوط به هر نامزد انتخاباتی که از طریق دیگر شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی پخش شده نیز برای این شبکه تقطیع شده و در جدول پخش مربوطه جانمایی و بازپخش شد. همچنین محتوایی که کاندیدا خودش تولید کرده بود و به سازمان ارائه کرد هم پس از بازبینی و تایید ستاد انتخابات یا نمایندگان ایشان در شبکه مذکور جانمایی شد. در نتیجه برنامه‌های فوق توسط همکاران ما، یک شبکه دارای جدول پخش(کنداکتور) و به اصطلاح یک شبکه خطی ایجاد شد. برای هرکدام از نامزدها یک رابط رسانه‌ای درنظر گرفته شده بود که بهره‌مندی ایشان از امکانات فوق‌الذکر را تسهیل کند. و حتی‌المقدور نزدیک به برنامه‌های ایشان در دیگر استودیوهای سازمان امکان حضور در استودیوی اختصاصی نامزد مربوطه در معاونت فضای مجازی، فراهم شود.

میزان استفاده نامزدهای ریاست‌جمهوری از امکاناتی که در اختیارشان قرارداده شده چه میزان بوده است؟

از تاریخ 1400/3/8 تا 1400/3/23 در مجموع 1323 عنوان برنامه با مدت 22030 دقیقه برنامه بدون احتساب برنامه‌های تکراری پخش شده است که از این مقدار 136 عنوان برنامه پخش زنده از شبکه اختصاصی نامزد بوده و 33 عنوان برنامه در استودیو اختصاصی ایشان ضبط شده و 14 مورد پخش زنده از طریق استودیوهای خارج از سازمان در شبکه نامزدها داشتیم. 82 عنوان برنامه پخش هم‌زمان با برنامه‌های رسانه ملی در شبکه‌های نامزدهای انتخاباتی فراهم شد و 1058 عنوان برنامه از طریق فایل‌های دریافتی از نامزدهای انتخاباتی و ستادهای تبلیغاتی ایشان منتشر شده است.
مجموع تعداد برنامه و پخش برنامه هر نامزد نیز به شرح ذیل است:

رویکرد محتوایی هرکدام از نامزدهای انتخاباتی چگونه بوده است؟

اکثر ایشان برای شبکه در اختیار خود نامی را انتخاب کردند و مدیر شبکه‌ای هم برای ساماندهی و بهره‌برداری از تجهیزات و فرصت تبلیغاتی مذکور انتخاب شد. مثلا سعید جلیلی نام شبکه اینترنتی خود را «جهاد و جهش» انتخاب کرد، محسن رضایی عنوان «شهید باکری» را برای شبکه خود برگزید، علیرضا زاکانی «شبکه اینترنتی اقدام و اصلاح» را برای بستر ارتباط خود با مردم قرارداد، ابراهیم رئیسی، «شبکه مردم ایران» را انتخاب کرد، امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی نام شبکه خود را «دولت سلام» نهاد و محسن مهرعلیزاده نام «دولت زندگی» را برگزید. به جز یکی از نامزدهای انتخابات، تمام ایشان با حضور در استودیوی اختصاصی به صورت زنده با مردم سخن گفتند و به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. البته حضور نماینده آنها و نیز ارتباط زنده هر نامزد از خارج استودیو برای تمام ایشان به وقوع پیوست و مورد استقبال قرار گرفت.

اقدامات معاونت فضای مجازی صداوسیما پشتوانه پژوهشی و اولویت‌سنجی هم دارد؟

در این معاونت، مبتنی‌بر رصد و پایش جامع ویژه انتخابات و تحلیل موضوعات با هدف حضور حداکثری مردم پای صندوق‌های رای، تولید برنامه در رسانه‌های اجتماعی به صورت گسترده انجام شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

­    100 برنامه زنده در دو زمان 20 و 90 دقیقه‌ای
­    50 قطعه پوستر
­    60 قطعه کاریکاتور
­    50 قطعه متن سخن
­    50 قطعه ویدئوکلیپ و فتوکلیپ
­    30 قطعه موشن‌گرافیک
­    3 قطعه فیلم کوتاه
­    35 قطعه مصاحبه مردمی
­    20 قطعه بسته نمایشی(استندآپ)
­    30 قطعه مستند پژوهشی
­    50 قطعه مستند(ویدئوگرافیک)
­    30 قطعه مستند نقادانه با رویکرد سواد رسانه
­    500 قطعه تامین و تقطیع