کانال جهانی‌شدن انیمیشن ایرانی در جنوب فرانسه

وحید محرابیان، روزنامه نگار: جنوب فرانسه برای فیلمسازان ایرانی یادآور یک نام بیشتر نیست و آن‌هم «جشنواره فیلم کن». عمده هدفگذاری فیلمسازان و مدیران دولتی هم حضور مستمر در این رویداد فرهنگی است و تمام تلاش‌ها در این سال‌ها بر این بوده که امکان حضور در بازار و فضای سینمایی این جشنواره خارجی را از دست ندهند. اما در همان جنوب فرانسه جشنواره دیگری هم برگزار می‌شود که به اسکار انیمیشن‌سازان جهان مشهور است.  جشنواره بین‌المللی فیلم انیمیشن انسی (Annecy International Animation Film Festival)  همه‌ساله در آغاز ماه ژوئن (11 خردادماه) در شهر انسی فرانسه برگزار می‌شود. فرانسوی‌ها از جشنواره‌هایشان بهره‌برداری توریستی و اقتصادی دارند و البته که از امکان برگزاری جشنواره‌ها به‌منظور مرجعیت یافتن در حوزه‌های مختلف هنری استفاده می‌کنند، تا حدی‌که این رویدادهای فرهنگی به محلی برای اعتباربخشی و معرفی هنرمندان بدل می‌شوند. جشنواره انسی هم ازجمله این رویدادها است که سکوی پرتاب و معرفی خیلی از انیمیشن‌سازان مطرح جهان بوده و هست؛ انیمیشن‌سازانی که در سیطره کمپانی‌های دیزنی و پیکسار جایی ندارند، معمولا آثار خودشان را برای این جشنواره ارسال می‌کنند. در این گزارش سراغ سه تن از انیمیشن‌سازان ایرانی رفتیم تا درمورد اهمیت حضور جوان‌های انیمیشن‌ساز ایرانی در جشنواره انسی صحبت کنند؛ جشنواره‌ای که مدیران فرهنگی کمتر به آن توجه می‌کنند و زیر سایه جشنواره کن پنهان می‌ماند.

علی نوری‌اسکویی، انیماتور و کارگردان ایرانی توضیح می‌دهد

موفقیت یک فیلم کوتاه با موضوع غزه در جشنواره انسی

5سال پیش در جشنواره انسی حضور داشتم. از آن زمان تاکنون موسسه ما به‌صورت مستمر در بازار این جشنواره حضور پیدا می‌کند. اگر بخواهیم نگاهی جامع به بازارهای انیمیشن داشته باشیم، مارکت‌هایی که در فرانسه برگزار می‌شوند ازجمله کلرمونت، میتکام، میت‌جنیور، بازار فیلم کن و بازار انسی (میفا) یک پکیج هستند که همدیگر را کامل می‌کنند. این بازارها را نباید به‌تنهایی نگاه کرد. وقتی شما می‌خواهید یک انیمیشن سینمایی بسازید قطعا در پرزنت آن در میتکام و میت‌جنیور نمی‌توانید موفق باشید ولی در یک‌سری بخش‌ها در بازار انسی با کمپانی‌هایی که علاقه‌مند به همکاری‌های مشترک هستند می‌توانید کارهای مثبت از پیش ببرید. پیدا کردن افراد مستعدی که می‌توانند کمک‌تان کنند. در پیدا کردن پخش‌کننده و سرمایه‌گذار بازار کن می‌‌تواند گزینه خوبی باشد برای فیلم سینمایی اما اگر محصول به یک سریال تلویزیونی تغییر کند، کلا ماجرا تغییر می‌کند و بهترین بازار میتکام و میت‌جنیور است. این مجموعه بازارها قابل مقایسه با هم نیستند که بگوییم کدام قوی‌تر و کدام ضعیف‌ترند؛ خیلی بستگی به نوع محصول شما دارد. قطعا درمورد کارهای کوتاه جشنواره انسی بازار خیلی بهتری نسبت به بازارهای دیگر فرانسه است.
بازار فیلم جشنواره انسی یا همان میفا بهترین بازار برای انیمیشن‌های سینمایی هنری است و بهترین مکان برای عرضه سریال‌هایی است که جنبه‌های آرتیستی بیشتری دارند و انیمیشن‌های کوتاهند. برای انواع دیگر محصولات هم می‌توان زمینه‌هایی را در این بازار فراهم کرد، مثلا برای انیمیشن‌های سینمایی می‌توان در این بازار شرکت‌هایی را پیدا کرد که حاضر باشند در بخشی از تولید محصول شما مشارکت داشته باشند. فرانسه آمده بازارها را از هم جدا کرده و آنها را مکمل هم قرار داده است. خیلی وقت‌ها برای ما پیش آمده است که در این بازار قراری را پیش برده‌ایم و بعد ادامه مذاکره را به حضور در بازار بعدی موکول کرده‌ایم. این بازارها که مختصات جغرافیایی آنها هم جنوب فرانسه است خیلی مکمل هم هستند. انسی محل رفت‌وآمد علاقه‌مندان حرفه‌ای انیمیشن و کسانی است که به جنبه هنری انیمیشن بیشتر اهمیت می‌دهند. پخش‌کننده‌های سریال‌ها در وی‌او‌دی و تلویزیون‌ها بیشتر در میتکام و میت‌جنیور دیده می‌شوند.
در این چند سال خیلی از بازارهای فیلم به‌صورت اینترنتی برگزار شده‌اند. امسال هم بازار فیلم انسی اینترنتی برگزار می‌شود. به نظر من این نوع برگزاری بازار حسن‌هایی دارد که می‌تواند به حضور ایرانی‌ها در این بازار کمک کند. اتفاقی که هر سال در این بازار می‌افتاد این است که حضور برخی رفقا و همکاران ایرانی ما حضور توریستی و تفریحی بود و هیچ برنامه و محصول خاصی برای ارائه نداده بودند. فقط یک ایده اولیه برای یک فیلم یا یک دمویی از کارهای گذشته در دست‌شان بود و به غرفه‌های مختلف سر می‌زدند و امیدوار بودند اتفاقی برایشان بیفتد. در فضای مجازی وقتی می‌خواهید ثبت‌‌نام کنید شما مجبورید دسته‌بندی محصولات‌تان را مشخص کنید. فیلم است، طرح است، ایده است. وقتی محصول کاملا شفاف است حالا مشخص است چه کسانی افراد مناسبی برای مذاکره هستند.
جنبه توریستی کار هم به‌طور کامل از بین رفته است و باعث می‌شود همکاران ما با یک برنامه‌ریزی وارد این بازار شوند و دقت عمل بیشتری داشته باشند که منجر به همکاری‌های بیشتر در این زمینه شود. این فضا اهداف و برنامه‌ریزی را منسجم می‌کند. امسال این فضا باعث شده است تعداد کمتری از همکاران حضور داشته باشند ولی قطعا کیفیت حضور بهتر است.
انسی قبل از اینکه چیزی به نام کرونا هم وجود داشته باشد بخش آنلاین داشت و یادم هست برخی ایرانی‌ها هم در این رویداد حاضر می‌شدند و می‌رفتند به آثار رای می‌دادند. این بخش چند سالی بود که وجود داشت و حالا به‌صورت گسترده‌تر درحال برگزاری است.
محتوا به معنای کانسپت مضمونی که پیام و روایت درستی داشته باشد برای جشنواره انسی خیلی مهم است و همچنین خیلی مهم است کسی که فیلم را ساخته این کانسپت را در فرم درستی بسازد و برای اصالت انیمیشن احترام قائل شده باشد و آن جنبه‌های بیرونی‌تر و جنبه‌های غیرحرفه‌ای‌تر انیمیشن مثل امکانات دیجیتالی که در حوزه انیمیشن به وجود آمده و هر فردی می‌تواند با یک‌سری آموزش‌های اولیه برود با تکیه بر چند نرم‌افزار یک انیمیشن بسازد، خیلی برای آنها مهم است که فرد درک هنری داشته باشد، حالا این هنر می‌تواند هنرهای تجسمی باشد یا هنرهای موسیقی، نقاشی یا سینما. این درک هنری باید در این اثر هنری وجود داشته باشد. داوران این جشنواره اکثرا افراد هنری هستند و قطعا این نگاه در خیلی از آنها وجود دارد. چند دوره پیش، خانم کشکولی‌نیا فیلمی با نام تونل را درمورد غزه در انسی داشت که سفارش‌دهنده آن جشنواره فیلم مقاومت بود که با تکنیک شن کار کرده بود. شاید خیلی‌ها فکر کنند چنین فیلمی نمی‌تواند هیچ جایگاهی در یک جشنواره خارجی داشته باشد ولی این فیلم توانست در انسی حضور موفقی داشته باشد و موردتوجه قرار گرفت. این اثر چون فرم و قالب درستی داشت توانست موفق ظاهر شود. برای آنها خیلی مهم است که خانمی در ایران تحت یک کانسپت درست یک اثر هنری ساخته است و خیلی موضوعات دیگر برایشان اهمیت نداشت. به نظرم انسی یکی از جشنواره‌های خوبی است که نگاه حرفه‌ای بر آن حاکم است.

بهنود نکوئی، مدرس دانشگاه و کارگردان انیمیشن:

انیمیشن ایران می‌تواند در جشنواره انسی حضور قدرتمندتری داشته باشد

 ما دو دوره در سال 2015 با کار استریپی در بخش کوتاه و در سال 2018 با کار «روبی و جوجه‌ها» در بخش سریال و همچنین بازار میفا حضور داشتیم. فرانسه دو جشنواره با قدمت زیاد دارد؛ جشنواره کن و جشنواره انسی که هر دو در جنوب آن کشور برگزار می‌شوند.
امسال شصتمین سال برگزاری انسی است. این جشنواره که محفل دوستانه تجمع اهالی انیمیشن سراسر دنیاست، مثل یک میهمانی سالانه است که اغلب افراد مهم صنعت انیمیشن در آن دور هم جمع می‌شوند. خیلی از استودیوها برنامه‌ریزی تولیدات مهم خود را طوری انجام می‌دهند که در جشنوره انسی حضور موثری داشته باشند. استودیوهای مهمی مانند دیزنی و پیکسار تولیدات‌شان را برای اولین‌بار در این جشنواره به‌نمایش می‌گذارند. فیلم‌های کوتاهی که در آن جایزه می‌گیرند به‌صورت مستقیم وارد لانگ‌لیست اسکار می‌شوند و این موضوع باعث می‌شود خیلی از هنرمندان علاقه داشته باشند در بخش مسابقه جشنواره انسی حضور یابند. انسی جشنواره مخصوص انیمیشن است و این موضوع بر اهمیت آن می‌افزاید، در همه بخش‌های آن فقط فیلم‌های انیمیشن حضور دارند و اغلب فیلم‌های معروف و معتبر در آنجا جشن امضا برگزار می‌کنند.
مهم‌ترین جوایز جشنواره انسی مربوط به فیلم کوتاه است. کشوری مثل فرانسه در بحث انیمیشن‌های کوتاه و هنری قوی است، انیمیشن‌های آمریکایی و ژاپنی بیشتر کمپانی‌محور هستند ولی در این جشنواره فیلم‌های کوتاه و فردمحور مورد توجه قرار می‌گیرند. فرانسه در این موضوع ید طولایی دارد، برای همین توانسته بیشتر از سایر کشورها در آن مقام کسب کند، خیلی از هنرمندان کمپانی‌های بزرگ به‌صورت شخصی در این رویداد شرکت می‌کنند.
بخش هنری جشنواره انسی بسیار پررنگ است و اغلب افرادی را می‌بینیم که به اسم معروفند نه به نام کمپانی؛ افرادی با تجربه ساخت فیلم‌های کوتاه هنری به‌صورت انفرادی و گروهی که شاید در بحث انیمیشن‌های صنعتی و کمپانی‌محور اصلا حضور نداشته باشند. البته این جشنواره یک میهمانی بزرگ است که همیشه کمپانی‌های عظیم هم در آن حضور جدی دارند. به‌نظر من کمپانی‌ها با دید تجاری به این جشنواره نگاه نمی‌کنند، آنها انسی را محلی برای گپ زدن با اهالی صنعت انیمیشن می‌دانند. اکثر کمپانی‌های پخش در بازار این رویداد حضور دارند ولی عموما گپ زدن‌ها و ادامه مذاکرات را به بازارهای دیگر مثل میپ ارجاع می‌دهند و در این جشنواره انیمیشن‌های کوتاه و آرتیست‌ها غالب‌ هستند.
جشنواره انسی معمولا متناسب با فضای دنیا موضوعاتی را درنظر می‌گیرد و به آنها بیشتر بها می‌دهد، مثلا مباحث محیط‌زیستی یا موضوع زنان و... معمولا انیمیشن‌هایی که روی این مسائل کار کرده‌اند شانس بیشتری دارند ولی این‌طور نیست که این جشنواره خط‌کشی‌های خاصی در این زمینه داشته باشد و به فیلم بها می‌دهد.
انسی برای هنرمندان ایران رویداد بسیار مهمی است، چه از نظر دانشگاهی و چه صنعتی و تلویزیونی، سابقه حضور طولانی آثار ایرانی را در آن داریم. در دوره‌ای صداوسیما هم حضور پررنگی داشت و از بازار این فیلم خرید می‌کرد و فعال بودنش باعث شده بود که تعدادی از افراد صداوسیما زمانی به‌عنوان هیات انتخاب حضور داشته باشند، حتی در سال 2019 خانم کشکولی‌نیا به‌عنوان داور حاضر بود. قبل‌تر از آن هم بوده است؛ دست‌اندرکاران جشنواره با ایران رابطه خوبی دارند و ما در این فضا شناخته‌شده هستیم، همچنین برخی‌ از انسی به‌عنوان اسکار سینمای انیمیشن یاد می‌کنند.
وقتی آثار ایرانی در این جشنواره حضور دارند قطعا شانس پیروزی هم داریم، بسیاری از فیلمسازان مستقل در موضوعاتی فیلم می‌سازند که جذاب و تاثیرگذار باشند، پس دور از ذهن نیست که بتوانیم جایزه‌های این جشنواره را بگیریم؛ زیرا ایران به‌لحاظ تکنیکال برای رقابت با آثار جهانی هیچ‌چیزی کم و کسر ندارد. در سال 2018 با «روبی و جوجه‌ها» در بخش مسابقه تلویزیونی حضور داشتیم، قابل‌توجه است که همان سال «بدو رستم بدو» از ایران در بخش دانشجویی و «آقای گوزن» در استاپ موشن بود و «فیلشاه» در میفا و خارج از مسابقه اکران داشت و «آخرین داستان» هم به‌صورت خارج از داستان، در چهار بخش با پنج فیلم با پنج تکنیک مختلف بودیم. خیلی از کشورهای مطرح نیز به این اندازه در بخش‌های مختلف اثر نداشتند که این موضوع خود می‌تواند زمینه‌سازی ‌شود تا سال بعد داور هم داشته باشیم. این امر رشد صنعت انیمیشن ایران را نمایان می‌کند و جالب اینکه همه این آثار در بخش خصوصی تولید شده بودند و نشان می‌دهد که از یک نهال رو به رشد به درختی تنومند بدل شده‌اند.

اشکان رهگذر، کارگردان و فیلمساز انیمیشن:

کانون پرورش فکری برای تیم انسی فرش قرمز پهن کند

امسال جشنواره دو فضا دارد، یک فضای آنلاین و دیگری هم بخش حضوری، اما برخی از برنامه‌ها به‌صورت ترکیبی هم هستند. بخش میفا یا بازار امسال اصلا به‌صورت آنلاین است، ما را دعوت کردند برای حضور، ولی ترجیح دادیم در این شرایط آنجا نرویم.
بازار میفا انسی، مهم‌ترین بازار انیمیشن دنیاست و خود انسی بخش‌هایی را در میفا درنظر گرفته است. یک بخش بازارچه هم دارد که افراد و شرکت‌های مختلف غرفه دارند و چیزی مرسوم بین بازارهاست. بخش دیگر که ما هستیم میفا پیچز به‌معنای ارائه است که یکی از بخش‌های قدیمی بازار است. هدف این بخش، پروژه‌های در دست تولید یا توسعه است. این دومین‌بار است که در این بخش پذیرفته شدیم. سال 2013 آخرین داستان در این بخش حضور داشت. سال 2016 ما را جشنواره انسی در قالب یکی از برنامه‌ها جشنواره کن قرار داد. ما از آن زمان خیلی تلاش کردیم تا این بخش را به ایرانی‌ها بیشتر معرفی کنیم. در بخش فیلم کوتاه، سریال یا سینمایی و ترنس مدیا مثل انیمیشن گیم دارد و امسال بخش «وی آر» هم اضافه شده است. از هر بخش 5 تا 7 اثر انتخاب می‌کنند. ما در سال 2013 بیست دقیقه وقت داشتیم که اثرمان را برای سرمایه‌گذاران معرفی کنیم. الان هم از ما خواستند یک ویدئو 6 تا 8 دقیقه‌ای ضبط کنیم و برای آنها بفرستیم. این کلیپ هم در پلتفرم‌شان قرار می‌گیرد و خریداران و سرمایه‌گذاران می‌بینند.
جشنواره یک پلتفرم به نام انسی نتورک ایجادکرده که بخش فضای مجازی جشنواره است و آثار جشنواره را از دوشنبه تا پنجشنبه می‌توانیم ببینیم. فیلم‌ها را هم فقط دو بار می‌توانیم ببینیم. ما در جشنواره انسی جایزه بردیم. سال 2018 خیلی سال استثنایی‌ای بود. چون هم در بخش انیمیشن کوتاه و هک در بخش فیلم‌های سفارشی، اثری داشتیم، ولی هیچ‌وقت سینمایی نداشتیم. آن سال ایرانی‌ها سریال داشتند و فیلم کوتاه هم بود. ما بعد از آن ایونتی به نام کارتون تهران برگزار کردیم که آثار‌مان در انسی را پرزنت می‌کردیم. انسی مهم‌ترین رویداد است. این اتفاق اگر توسط رسانه‌ها و نهادها بیشتر تشویق می‌شد، این انگیزه برای ارسال فیلم به این جشنواره نیز بیشتر می‌شود. به‌نظر من حضور ما در انسی خیلی کمرنگ است و خیلی فاصله داریم از اینکه بتوانیم هر چهار، پنج سال یک‌بار جایزه بگیریم. اگر بخواهید در انسی جایزه بگیرید باید هر دو سه سال یک اثر سینمایی در آن داشته باشید. سینمای انیمیشن ایران را باید بشناسند که به آن جایزه بدهند. همانطور که سینمای تجربی ایران را می‌شناسند و به آن جایزه می‌دهند باید سینمای انیمیشن ایران را هم بشناسند. در حوزه سریال هم همینطور. ما چیزی از خودمان ارائه نمی‌دهیم که بشناسند. استودیو «هورخش» در انسی برای این شناخته‌شده است که ما در این جشنواره حضور مستمر داریم. متاسفانه مراکز دولتی ما با این جشنواره معاشرتی ندارند که منجر به شناخته‌شدن انیمیشن ایران شود. در جشنواره‌ها ارتباطات و لابی‌گری‌ها خیلی مهم است. کانون پرورش فکری باید کل تیم انسی را دعوت کند و فرش قرمز زیر پایشان بیندازد تا آنها هم همین کار را انجام دهند.
مایکل ژان ارت، دایرکتور جشنواره انسی به‌صورت مفصل در مصاحبه‌ای تاکید می‌کند که انسی، رسالت خودش می‌داند که به سینمای مستقل انیمیشن کمک کند. کارهای کوتاه و بلندی که پیکسار و دیزنی می‌سازند به اندازه کافی دیده می‌شوند، اما این آثار نیازی به جایزه برای دیده‌شدن ندارند و این فیلم مستقل است که باید دیده شود؛ البته من موافق این نیستم که انسی صرفا یک رویداد هنری است. اگر انسی فقط یک رویداد هنری است پس چرا بازارش بزرگ‌ترین بازار انیمیشن دنیاست. انیمیشن ژاپن راه خودش را به سینمای جهان از انسی باز کرد. میازاکی مسیرش را از انسی پیدا کرد. هالیوود سیطره دارد ولی فردی مثل هوسادا راهش برای ورود به بازارهای جهانی را از طریق انسی باز می‌کند از این لحاظ جشنواره به‌لحاظ صنعتی و بیزنسی مهم است. جشنواره انیمیشنی که خیلی برای هنر مهم است، جشنواره زاگرب است.