زمانی برای محک خوردن

 سید حسین رسولی
 خبرنگار گروه تماشا

علاقه‌مندان به تئاترهای دانشگاهی -که معمولا آثاری تجربی و جسورند- امروز می‌توانند به تماشای نمایش «سرهنگ» به کارگردانی امیر نوروزی در سالن مولوی در دو سانس16:30 و۲۰ بنشینند. «کارنامه بندار بیدخش»، متن شناخته شده بهرام بیضایی هم به کارگردانی شوکا کریمی در تماشاخانه انتظامی خانه هنرمندان در دو سانس 18:30 و ۲۱ روی صحنه خواهد رفت. «تابستان» به کارگردانی سعدی محمدی هم در تالار حافظ، ساعت ۱۹ اجرا خواهد شد. اما در ادامه گفت‌وگو‌ها با کارگردان‌های حاضر در جشنواره، این‌بار پای حرف‌های سه کارگردان جوان دیگر نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

 باید کار کرد
 پویا سعیدی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران با نمایش «تلورانس: یک اپرای صابونی» در دوره بیستم جشنواره تئاتر دانشگاهی حاضر است. او در پاسخ به این سوال که ایده نمایش‌اش از کجا شروع شد و چگونه به نتیجه رسید؛ گفت: «ایده نمایش از سال ۱۳۹۴ شروع شد. می‌خواستیم در دوره قبلی جشنواره حاضر باشیم که کار کنسل شد. در ادامه متن را چند بار بازنویسی کردم تا اینکه به این دوره از جشنواره رسید.»
سعیدی در ادامه با اشاره به اینکه علاقه‌ای ندارد که تئاتر را براساس تئوری‌های تئاتری دنبال کند، افزود: «کار به نوعی است که خیلی به فیلم‌های مختلف ارجاع دارد اما یک نمایش اقتباسی نیست. به خاطر شکل روایت کار از کارهای دیگر هم استفاده کردیم. به‌خصوص سینمای مستقل آمریکا مثل کارهای کوئنتین تارانتینو.» این کارگردان جوان در پاسخ به این سوال که چه مشکلاتی در به نتیجه رساندن کار داشته است، گفت: «بزرگ‌ترین مشکلی که همه برنامه‌‌های ما را به‌هم ریخت پرداخت نشدن کمک‌هزینه است. جشنواره خیلی منظم و حساب‌‌شده برگزار می‌شود اما کار ما دانشجویی است و هیچ تهیه‌کننده‌ای و بودجه‌ای ندارد. نرسیدن این کمک‌هزینه باعث آسیب‌دیدن کار شد. به هر حال کار را جمع کردیم و اجرا رفتیم.» او در ادامه درباره هزینه‌های کار خود افزود: «همین پروسه تمرین کردن حداقل دو تا سه ماه طول می‌کشد. هزینه پلاتوی تمرین خیلی زیاد است. تقریبا دو میلیون و خرده‌ای خرج کردیم. نصف این مبلغ برای پلاتو است. باقی هم برای دکور است. دکور معمولی ما در حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هزینه داشت. حالا باید دید که کمک‌هزینه‌ها را می‌دهند یا نه! احتمالا موقعی بدهند که دیگر به درد نمی‌خورد.» این کارگردان جوان درباره نحوه برگزاری جشنواره گفت: «جشنواره منظمی است، با اینکه خیلی دیر شروع کردند اما خوب به مرحله اجرا رسید. اکثر کارها هم خیلی خوب هستند.» پویا سعیدی در پاسخ به اینکه آیا در اجرای این نمایش از مشاوره استادان بهره گرفته است، گفت: «خیلی از استادان این‌گونه شده‌اند که اگر متنی را به آنها بدهید می‌گویند که وقت ندارم و شاید سه ماه دیگر فرصت کنم که بخوانم. وقتی هم بخوانند چهارتا جمله می‌گویند. این اصلا کارگشا نیست. دانشجویان دیگر بیشتر کمک می‌کنند. برای همین از کمک دانشجویان استفاده کردم. کلا استادان تئاتر با تمام احترامی که برایشان قائل هستم هیچ کمکی نمی‌کنند. هیچ آبی از آنها گرم نمی‌شود!» همچنین او درباره شکل ورود دانشجویان تئاتر به فضای تئاتر حرفه‌ای گفت: «قطعا باید کار کرد. این جشنواره فرصتی برای معرفی شدن به نخبگان تئاتر است. خودتان را محک می‌زنید برای رسیدن به هدف‌تان.»

 تئاتر خصوصی گران است
 پویا رئیسی با نمایش «شکسپیر و شرکا» از دانشگاه صدا و سیما در جشنواره تئاتر دانشگاهی حاضر است. او در پاسخ به این سوال که ایده نمایش‌اش از کجا شروع و چگونه به نتیجه رسیده، گفت: «ایده اجرای نمایش ما تقریبا قدیمی است. سال‌هاست که در جشنواره‌هایی مثل تجربه و تئاتر دانشگاهی این مدل را اتود زده‌ایم اما امسال یک شکل کامل‌تری به آن دادیم. این بار کتاب «شکسپیر و شرکا» دستمایه روی صحنه بردن این ایده اجرایی است. اصل این ایده براساس بازی در بازی و تلفیق نمایش‌های سنتی ایرانی با فضای تئاتر نسبتا غربی است.» این کارگردان جوان در پاسخ به اینکه چه مشکلاتی در به نتیجه رساندن کار داشته است، گفت: «کمک‌هزینه‌هایی که قرار بود به کارهای دانشجویی تعلق بگیرد، هنوز نرسیده است. امسال جشنواره کمی دیر‌تر شروع شد به همین خاطر گروه‌ها کمی اذیت شدند.»
او در ادامه درباره هزینه‌های کار خود افزود: «کار ما واقعا بی‌چیز است. دو سه تا چهارپایه داریم که با آن فضاسازی می‌کنیم. پلاتوها خیلی گران شده‌اند. ساعتی ۲۰ هزار تومان می‌گیرند. کارهایی که دکور و گریم دارند قطعا رقم بالایی خرج می‌کنند اما برای کار خودم فکر‌ می‌کنم تا الان بالای یک میلیون تومان خرج کرده‌ام.»
پویا رئیسی در پاسخ به اینکه آیا در اجرای این نمایش از مشاوره استادان بهره گرفته است، گفت: «چون جشنواره از زمان فراخوان تا برگزاری خیلی سریع برگزار شد، خیلی وقت مشاوره گرفتن نداشتیم. ولی با بازبین‌ها و داوران مراحل مختلف بعد از کار و اعلام نتایج صحبت کردم. نواقص را تلاش کردم مرتفع کنم.» این کارگردان جوان درباره شکل ورود او درباره ورود به فضای تئاتر حرفه‌ای گفت: «تئاتر حرفه‌ای به اسم تئاتر خصوصی شناخته می‌شود. این تئاتر مبتنی‌بر بازیگر حرفه‌ای و چهره است. ما گروه تئاتر دانشگاهی داریم و همین راه را جلو می‌رویم. واقعیت ماجرا این است که آن تئاتر الآن خیلی گران است. ولی از طرفی تئاتر دانشگاهی هم به مشکل خورده است. نه می‌توانیم به سالن‌های خصوصی برویم و نه سالن‌های دولتی مثل تئاتر شهر در اختیار ما قرار می‌‌گیرد. بین تئاتر خصوصی و دانشگاهی مانده‌ایم. باید از گروه‌هایی مثل ما حمایت بشود.»

 به دنبال اعتبار
 علیرضا اجلی با نمایش «با – زی- با» از دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی در جشنواره حاضر است. او در پاسخ به این سوال که ایده نمایش‌اش از کجا شروع شد و چگونه به نتیجه رسید؛ گفت: «از دی ماه سال ۱۳۹۵ شروع به تمرین کردیم. از چهار سال پیش این موضوع را در نظر داشتم. ایده ما بازی با کلمه «زی» است. در این گفتمان کلمه «زی» وارد می‌شود و در نهایت گفتمان بی‌معنا می‌شود. هر چقدر که جلوتر می‌رویم از معناهای فراوان به سوی بی‌معنایی می‌رویم.
داستان هم از «منطق‌الطیر» عطار نیشابوری روایت می‌شود که دو تا پرنده-انسان- از دل گفتمان عطار بیرون آمده‌اند. این دو پرنده-انسان- با «زی» بازی می‌کنند. حقیقتی که در خود زبان وجود دارد حقیقت کلمه «زی» را بی‌معنا می‌کند. مساله ما خیلی تئوریک است ولی خب این گونه است.» این کارگردان جوان در پاسخ به اینکه چه مشکلاتی در به نتیجه رساندن کار داشته است، گفت: «قضایای مالی خیلی اذیتم کرد. جشنواره یک ماه بعد از پایان، کمک‌هزینه‌ها را می‌دهد. در طول پروسه تمرین یکی دو بار بازیگر عوض کردم. در تحلیل نمایشنامه خیلی با بازیگران صحبت کردم. به غیر از مسائل مالی و حاشیه‌ای خیلی مشکل نداشتم.»
او در ادامه درباره هزینه‌های کار خود افزود: «مشکل اساسی پلاتوهای تمرین بود. سه تا چهار میلیون تومان برای این کار هزینه شد. هر روز تمرین داشتیم. کار سرسری دوست ندارم، وسواس دارم. سه میلیون تومان پول دکور صحنه دادم اما دفتر جشنواره گفته است که نهایتا یک میلیون تومان کمک‌هزینه می‌دهد.»
 علیرضا اجلی در پاسخ به اینکه آیا در اجرای این نمایش از مشاوره استادان بهره گرفته است و فضای دانشکده هنر و معماری را چگونه می‌بیند؛ گفت: «دانشکده هنر و معماری واقعا فعال است. دانشجویان در رشته کارشناسی نسبت به دانشگاه‌های دیگر خیلی پیش‌روتر و فعال‌تر هستند. اما استادان بیش از آنکه هنری باشند، از فضای آکادمیک می‌آیند اما من فکر می‌کنم هنرهای نمایشی خیلی فضا‌ی آمادمیک کارگشا نیست. من با استادان زیادی مشورت نکردم اما استادانی مثل قطب‌الدین صادقی و علی پویان خیلی به من کمک کردند.»
اجلی همچنین درباره ورود به فضای تئاتر حرفه‌ای گفت: «سال گذشته در فضای تئاتر خصوصی کار اجرا کردم که اصلا راضی نیستم. اصلا کار دیده نشد. به نظرم برای ورود به تئاتر حرفه‌ای، جشنواره‌ها راه مناسب‌تری هستند. جشنواره تئاتر دانشگاهی پلی برای ورود به جشنواره فجر است و می‌تواند به شما اعتبار بدهد.»