حسین زیبنده، پژوهشگر هسته خط‌مشی فضای مجازی مرکز رشد دانشگاه امام‌صادق(ع): مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود با نمایندگان مجلس دوازدهم از فضای مجازی به‌عنوان مساله‌ای یادکردند که مساله اصلی انتخابات نیست و این‌گونه بیان فرموده‌اند: «من شنیدم گفته‌شده که نامزدها در مناظرات و در گفت‌وگوها نظر خودشان را در باب فضای مجازی بگویند یا در باب سیاست خارجی بگویند؛ نه آقا، مساله اصلی مردم فضای مجازی و سیاست خارجی و ارتباط با این دولت و آن دولت نیست؛ مساله اصلی مردم چیزهای دیگر است.» بنابراین با درنظر گرفتن تنها این جمله از ایشان، فضای مجازی مساله‌ای فرعی و کم‌اهمیت است که نباید مانع رسیدن به مسائل مهم‌تر شود.این بیانات ممکن است سوال‌ها و بعضا تعارض‌ها و تناقض‌های اینچنینی را به ذهن متبادر کند که آیا از منظر ایشان فضای مجازی مساله کم‌اهمیت و حاشیه‌ای است که آن را مساله اصلی مباحث نامزدها ندانسته‌اند و به‌نوعی حتی از پرداختن به آن نیز منع کرده‌اند؟ یا در دولت بعد پرداختن به این مساله اهمیت چندانی نداشته و نیازی نیست که نامزدها برنامه مدونی در این حوزه داشته باشند؟ و... .
در پاسخ به این‌گونه شبهات باید سه نکته کوتاه را بیان کرد:
1. با رجوع به دیگر بیانات مقام معظم رهبری درمی‌یابیم که ایشان اهمیت و اثرگذاری ویژه‌ای برای فضای مجازی قائل بوده و به‌واسطه آن اثرگذاری مدیریت آن را لازم و واجب شمرده و بر آن تاکید کرده‌اند. ایشان بی‌پناه رها کردن مردم در فضای مجازی را مذمت کرده و مسئولان را نسبت به دست‌های پشت‌پرده اداره فضای مجازی و خارج‌شدن اختیار مدیریت آن از دست مدیران جمهوری اسلامی تحذیر داده‌اند. مقام معظم رهبری در دیگر بیانات خود اوصاف کم‌نظیری درباره فضای مجازی بیان کرده و بنا بر بعضی از نقل‌ها اهمیت فضای مجازی را به‌اندازه اهمیت انقلاب اسلامی می‌دانند! همچنن ایشان با ذکر این نکته که امروزه فضای مجازی در همه دنیا حاکم بر زندگی انسان‌ها است قوت در این عرصه را حیاتی شمرده و از سهل‌اندیشی و سهل‌انگاری در حکمرانی آن نیز گلایه کرده‌اند. مقام معظم رهبری در بیانات نوروزی خود که از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است مکررا مساله مدیریت فضای مجازی را مطرح کرده و ضمن گلایه از ولنگاری در این فضا بیان کرده‌اند: «همه کشورهای دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اعمال مدیریت می‌کنند، [درحالی که] ما افتخار می‌کنیم به اینکه ما فضای مجازی را ول کرده‌ایم! این افتخار ندارد.» ایشان همچنین در دیدار نمایندگان مجلس یازدهم مساله «مدیریت فضای مجازی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت» را از مسائل اصلی کشور دانسته و خواستار پرداختن به این مسائل و پرهیز از دچار شدن به حاشیه‌ها شده‌اند. غرض آنکه براساس بیانات ذکرشده، در منظومه فکری و دستگاه محاسباتی ایشان هم فضای مجازی و هم مدیریت و حکمرانی آن از جایگاه مهم و ویژه‌ای برخوردار است؛ اما حال باید به این سوال پاسخ دهیم که چرا ایشان در دیدار اخیر چنین تجویزی درباره فضای مجازی داشته‌اند و موافق طرح آن در انتخابات نیستند؟
2. آنچه طی چند سال اخیر با فراگیری فضای مجازی نامزدها در ایام انتخابات درباره فضای مجازی مطرح کرده‌اند دوگانه‌‌هایی از جنس فیلترینگ و آزادی یا دسترسی و عدم دسترسی است که با محوریت برجسته کردن مباحث مربوط به آزادی‌های سیاسی و اجتماعی بوده و غالبا با هدف انحراف افکارعمومی از مسائل اقتصادی و معیشتی طرح شده‌اند. به‌عبارتی، طرح این موضوعات به‌خاطر آن است که این دوگانهها را به‌عنوان پوششی برای کم‌کاری‌ها و ناکامی‌های اقتصادی خود قرار داده و در زیر چتر هیاهو و جوسازی‌های رسانه‌ای، مطامع و منافع سیاسی خود را در انتخابات محقق کنند. همان‌طور که در سالیان اخیر نیز به‌صورت آشکار دیده‌ایم، این جریان موجب خواهد شد اصلی‌ترین مساله این سال‌های جمهوری اسلامی ایران، یعنی مسائل اقتصادی و معیشتی مردم در بزنگاه انتخابات که نقطه مهمی در ایجاد تحول است مغفول واقع شود و انتخاب درست مردم آلوده به دوگانه‌‌های کاذب و دروغینی شود که کاسبان فیلترینگ آن را مطرح کرده‌اند. البته ناگفته نماند همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز اذعان داشته‌اند کسی با آزادی مخالفتی ندارد و دسترسی به فضای مجازی نیز حق مردم است؛ به همین دلیل است که گفته می‌شود این دوگانهها کاذب و دروغین است و عده‌ای با طرح آن به‌دنبال تشویش اذهان مردم و غبارآلود کردن فضای انتخابات به‌منظور دستیابی به اهداف سیاسی خود هستند! بنابراین، به‌نظر می‌رسد نکته مقام معظم رهبری درباره اصلی نبودن مساله فضای مجازی برای مردم هم ناظر به چنین موضوعاتی در فضای مجازی است که معمولا با غرض‌ورزی‌های سیاسی مطرح می‌شوند. به‌عبارتی، ایشان با اولویت بخشیدن و محور قرار دادن مسائل اقتصادی و معیشتی در مرکز توجه و خواسته‌های مردم دیگر مسائل را که برای به حاشیه بردن مسائل اقتصادی مطرح می‌شوند نامطلوب عنوان کرده و از پرداختن به آنها نهی کرده‌اند. این موجب خواهد شد مردم در بستری آرام و به‌دور از جنجال‌های کاذب رسانه‌ای و دوگانه‌‌های دروغین، انتخابی درست داشته باشند و کاندیدای درست را متناسب با شرایط فعلی و چالش‌های جدی در اقتصاد کشور انتخاب کنند. حال اگر فضای مجازی با مسائل اقتصادی عجین شود و با مواردی مثل اشتغال، بهبود کسب‌وکارها، تسهیل توسعه مشاغل خانگی و دیگر مسائل اقتصاد دیجیتال که به معیشت مردم گره خورده است صورت‌بندی شود حتما جزء «مسائل مردم» قرار خواهد گرفت و در صحنه انتخابات قابل طرح خواهد بود و حتما دارای اهمیت و اولویت است.
البته این اولویت بخشیدن مقام معظم رهبری به موارد دیگری همچون اقتصاد مساله جدیدی نیست و پیش از این نیز در بیانات ایشان این اولویت‌بخشی مطرح شده است. به‌عنوان مثال رعایت اولویت در توسعه مناطق روستایی مساله‌ای است که در موردی مشابه توسط ایشان مطرح شده است. بر این اساس، اگرچه تسهیل زندگی برای مردم از ارزش‌های اجتماعی جمهوری اسلامی است اما اولویت‌بندی نیازها نیز ملاحظه‌ای است که باید به آن توجه کرد. به‌عنوان مثال در روستاها، توسعه راه و امکانات رفت‌وآمد و صنایع روستایی بر اینترنت مقدم است؛ اگرچه باید به نیاز اینترنت هم توجه شود اما از اینترنت واجب‌تر مثلا راه است، امکانات رفت‌وآمد است، امکانات انتقال راحت محصولات است که باید برای فراهم آوردن آنها تلاش شود.
3. دیگر نکته قابل اشاره آن است که برخی از مسائل فضای مجازی که اتفاقا مهم هم هستند و مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت آن تاکید کرده‌اند در سطح «مدیریت و حکمرانی» مطرح است و ناظر به مسئولان بوده نه مردم! همان‌طور که در ابتدای نوشتار به برخی بیانات اشاره شد، ایشان مساله ولنگاری در فضای مجازی و بی‌پناه رهاکردن مردم در این فضا را مذمت کرده و بر «مدیریت و حکمرانی» آن تاکید کرده‌اند. بنابراین همان‌طور که در دیدار مجلس یازدهم نیز بیان شده است، فضای مجازی جزء مسائل اصلی انقلاب اسلامی در عرصه حکمرانی است که اتفاقا دارای اهمیت و فوریت است و باید در محافل مربوط به خود مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد و از قضا گلایه‌های متعددی نیز ازسوی ایشان نسبت به کم‌کاری‌ها و سستی‌ها در مدیریت این فضا صورت گرفته است. بنابراین مسائل اصلی فضای مجازی مسائلی مدیریتی‌اند نه مسائلی که طرح آن در عرصه عمومی اثربخش و کارگشا باشد. بنابراین منظور از این بیانات معظم‌له بی‌اهمیت شمردن مساله فضای مجازی نیست بلکه مقصود همان اهمیت سیاستگذاری متمرکز و خردمندانه در فضای مجازی است که درحال حاضر نیاز به درگیر کردن مردم با آن ندارد و در احکام و سیاست‌های مختلف بر آن تاکید شده است!
با توجه به نکات ذکرشده و رجوع به دیگر بیانات مقام معظم رهبری درمی‌یابیم ضروری است نامزدها طرح و برنامه مشخصی برای جبران کم‌کاری‌های گذشته و مواجهه فعالانه با مسائل فضای مجازی و حکمرانی این حوزه داشته باشند و همان‌طور که ایشان نیز تاکید کرده‌اند قوت در فضای مجازی را در دستورکار خود قرار داده و در برابر آرایش جنگی دشمن در این فضا آرایش جنگی اتخاذ کنند؛ بنابراین بی‌توجهی و سستی یا تقلیل مسائل به دوگانه‌‌های کاذبی همچون فیلترینگ و آلوده کردن افکارعمومی با این‌گونه مسائل حاشیه‌ای و غیراصلی به‌هیچ‌وجه پذیرفته و شایسته نیست و به انتخاب درست مردم مطابق با شرایط فعلی جامعه لطمه وارد می‌کند.
مطالب پیشنهادی
