۱۴۰۰-۰۳-۲۲ - ۰۲:۱۵
۰
ابوالفضل مظاهری، نیلوفر هوشمند، گروه دانشگاه: حوزه زنان ازجمله حوزه‌هایی هست که در تمام دوره‌های ریاست‌جمهوری کاندیداها در مناظرات و تبلیغات انتخاباتی خود از آن به‌صورت جدی یاد می‌کنند اما پس از پذیرش مسئولیت، گویی وضعیت به نحو دیگری رقم می‌خورد. هر دولتی عملکرد متفاوتی را در بخش زنان ارائه می‌دهد و خط واحدی در پیگیری امور و مسائل واقعی زنان طی گذشت ۴۲ سال از انقلاب دیده نمی‌شود. تشکل‌های دانشجویی به‌ویژه در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند با بررسی و طرح دغدغه‌های مهم و اصلی، فضای عاطفی و تبلیغاتی ایجادشده در این حوزه را اصلاح کنند. روز «دختر» از یک‌سو و در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی دیگر بهانه‌ای برای انجام گفت‌وگو با فعالان حوزه زنان در سه مجموعه دانشجویی کشور شد. مریم نظری از اعضای اتحادیه دفتر تحکیم وحدت، محدثه مصفا دبیر واحد خواهران اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان مستقل و میترا قهرمانی مسئول بسیج خواهران دانشگاه تهران دانشجویانی هستند که ما را در این میزگرد همراهی کرده‌اند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
فرهیختگان: در واپسین روزهای دولت دوازدهم به‌سر می‌بریم. در آغاز مهم‌ترین مسائل و چالش‌هایی را که این دولت درحوزه زنان با آن روبه‌رو بود ارزیابی کنید. آیا دولت در مواجهه با این چالش‌ها موفق بود؟
قهرمانی: در ابتدای شکل‌گیری هر دولت با تعدادی شعارها و وعده‌ها مواجهه می‌شویم که بعد از انتخاب آن دولت در حد شعار می‌مانند و حتی به نظر می‌رسد اوضاع کشور نابسامان‌تر از این است که آن وعده‌ها بخواهد تحقق پیدا کنند. این موضوع را به‌صورت کلی مطرح می‌کنم که مسائل زنان و خانواده شبیه یک قایق است که محل موج‌سواری سیاسی می‌شود و به‌عنوان مساله تمدنی و مساله راهبردی- که هم در اندیشه امام(ره)و مقام‌معظم‌رهبری وجود دارد و هم اینکه حوزه زنان و خانواده یک مساله راهبردی هست- اهمیت دارد و حتی مساله تاکتیکی برای افزایش رای و شعار نیست. نظام جمهوری اسلامی دارای راهبردی مشخص است و ادعا دارد که در این زمینه صحبت و الگو و سیاست‌ها و آرمان‌هایی دارد ولی شاهدیم که آرمان‌ها به برنامه و به طرح تبدیل نمی‌شوند. بعد از این مقدمه به هشت‌سال گذشته و دولت اشاره و نظراتم را مطرح کنم. به‌نظر می‌رسد چند مساله و نکته در معاونت ریاست‌جمهوری وجود دارد؛ اول اینکه بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد ظاهرا دغدغه حل مشکلات حوزه زنان و خانواده وجود ندارد وکارهای نمایشی انجام می‌شود. گزارش‌ها بر همین اساس هستند و جای کار اجرایی و بررسی دقیق وجود ندارد.
معاونت زنان دغدغه بررسی امور زنان را نداشت
می‌توانید جزئی‌تر به برخی موارد مدنظرتان اشاره کنید.
قهرمانی: بله، تعداد زیادی همایش در موضوعات زنان و خانواده برگزار می‌شوند، درصورتیکه اینها شأن فرهنگ‌سازی ندارد؛ اول اینکه رسالت و وظیفه معاونت زنان نیست و دوم اینکه جایگاه فرهنگ‌سازی ندارد. سال‌ها بودجه میلیاردی و هزینه از کشور برای طرح این امور می‌شود، برای مثال طرحی تحت‌عنوان طرح ملی گفت‌وگوی خانواده دارند، درصورتیکه وقتی دقیق بررسی می‌کنیم طرح مشخصی نیست و حتی در اختیار نخبگان نیست تا مورد بررسی قرار گیرد. این موضوع یک آسیب در این جایگاه به‌حساب می‌آید که فضای پنهانکاری دارد و دیتای خود را در اختیار نخبگان قرار نمی‌دهند تا اقدامات و کارها، مورد بررسی بیشتر و بهتر قرار گیرند. همین طرح صیانت از کرامت خانواده و امنیت زنان که لایحه از قوه قضائیه به دولت در سال 88 رسید، دولت مورد بررسی قرار نداد و از طریق مجلس لایحه شد. این مورد هم عدم شفافیت و پنهانکاری است که اجازه نمی‌دهند بسیاری از طرح‌ها اجرایی شوند. درواقع معاونت زنان دغدغه بررسی امور زنان را نداشته و به‌نظر می‌رسد طی اقدامی در تلاش بوده و هست که فضای توان‌افزایی سیاسی را برای خود زیاد کند و ناخودآگاه طیفی از خانم‌ها و جریان سیاسی ارتقا یابند و قدرت بگیرند و شبکه گسترده‌ای داشته باشند. درصورتیکه بودجه این جایگاه قرار نبوده است که برای چنین کاری صرف شود.
خانم مصفا، شما عملکرد دولت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مصفا: دو دیدگاه در مساله حوزه زنان داریم؛ رویکردی که صرفا به‌دنبال حقوق زنان است و رویکرد دیگری که حقوق و مساله زنان را درنظر می‌گیرد و فقط درحوزه زنان و در فضای خانواده «زن» را تعریف می‌کند. معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری در این زمان فعالیت‌هایی داشته است که درجهت تحقق بخشیدن به حقوق زن بوده ولی بدون درنظر داشتن جایگاه و نقش در جامعه و خانواده به‌دنبال سیاسی‌کاری یا نگه‌داشتن افراد خاص در فضای حاکمیتی نیست و کاملا با برنامه‌ریزی به این سمت حرکت می‌کند. مثلا در کشور، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان داریم و در آن به مباحث و موضوعات حقوق زنان و مسئولیت‌هایی در خانواده پرداخته شده است و کاملا جامع و شامل مباحث فقهی هم هست. اما در این دولت به این موضوع پرداخته نشده و اهمیت اجرایی وجود ندارد. درکنار این، تعدادی اهداف خاص دارند که در مجامع بین‌المللی بررسی می‌شود. برای مثال به کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان ملحق نشدیم که به حقوق زنان اشاره می‌کند اما وقتی متن این کنوانسیون را می‌خوانیم و لایحه‌ای را که علیه خشونت زنان است مطالعه می‌کنیم، تمام موارد آن را عملیاتی می‌کنیم، یعنی قبل از الحاق به آن شروط را می‌پذیریم و مقدمه‌ای برای پذیرش کنوانسیون رفع تبعیض فراهم می‌کنیم. علت ما برای ملحق نشدن به این کنوانسیون مسائل فقهی بوده با این رویکرد که برابری جنسی جزء اهداف معاونت زنان قرار گرفته و روح حاکم بر خیلی از این کنوانسیون‌ها که به مسائل زنان می‌پردازد همین موضوع است. اتفاقا معاونت زنان اینها را خیلی باظرافت به مسائل زنان مرتبط می‌کند و درسطح کلان جامعه خیلی از بانوان بدون اینکه متوجه شوند به‌سمت برابری جنسی می‌رود. در همه اقشار هم این گروه هست و معاونت خیلی‌دقیق وظیفه خود را انجام می‌دهد که در کجا به‌عنوان یک دغدغه عمومی مطرح شود و بعد مطالبه عمومی برسد و نقش خود را کمرنگ کند و دیگر نمی‌گویند که معاونت به‌دنبال برابر جنسیتی است، بلکه یک قشر از جامعه این خواسته را دارند. در این دولت مساله توانمند‌سازی هم مطرح شد که جزء اهداف کنوانسیون‌های بین‌المللی است. توانمند‌سازی با هدف برابری جنسیتی است که می‌گوید خانم‌ها به درجه‌ای برسند که نقش‌آفرینی اجتماعی داشته باشند و در بسترهای اجتماعی مانعی برای بروز و ظهور زنان وجود نداشته باشد و فضای برابری ایجاد شود و بدون درنظر گرفتن ویژگی و بحث جنسیت در زنان، اسم این را هم پیگیری مطالبات زنان نام‌گذاری می‌کنند، درحالی‌که خانم اگر بخواهد به مساله خانواده و فرزندآوری فکر کند ناخودآگاه از توانایی او کاسته می‌شود و در فضایی قرار می‌گیرد که روحیه شخصیتی‌اش تحت‌تاثیر این موضوعات قرار می‌گیرد. بعد روحیه او به‌صورت جنگ‌آوری شکل می‌گیرد که با فضای اجتماعی مقابله می‌کند و می‌خواهد تغییراتی را ایجاد کند. این روحیه‌ای که ساخته می‌شود به‌صورت ناخودآگاه بحث برابری را مطرح می‌کند، یعنی روحیه‌ای در زن ایجاد می‌شود و فضای اجتماعی به‌سمتی می‌رود که خانم ناخودآگاه وارد مساله برابری می‌شود. ابتدا دغدغه‌هایی مثل ورود بانوان به ورزشگاه و موتورسواری بانوان مطرح می‌شود که هیچ‌وقت دغدغه اصلی مساله زنان نبود اما قشر خاصی آن را مساله دانستند و سپس همین افراد به پرچمداران عدالت جنسی تبدیل شدند. دولت این افراد را ابتدا با دغدغه‌های خود وارد میدان کرده و بعد دغدغه‌های دیگری را به این موضوع اضافه کرد. درحال‌حاضر نیروهای خود را می‌شناسد که چه افراد و چه جامعه هدفی را در مقابل دارد و برای این جامعه هدف و بسترهای اجتماعی را به چه جهتی حرکت داده است که خانم‌های مذهبی‌ای که دغدغه خانواده دارند چاره‌ای جز پذیرش این مساله ندارند. اگر در فضای اداری وارد شویم، خانم‌ها نمی‌توانند هم کار کنند و هم به بحث خانواده و فرزندآوری توجه کنند و این حجم از درگیری که ایجاد شده است به‌صورت ناخودآگاه به‌سمت مسائل دیگر می‌رود و این افراد به این نتیجه می‌رسند که چرا ازدواج کرده‌اند؟! حتی با این رویکرد در فضای اداری مواجه می‌شویم؛ خانم‌هایی که مجردند رشد و پیشرفت بیشتری در فضای کار دارند و اینها رویکردهایی هستند که دولت‌ها با این هدف انجام می‌دهند و پیاده‌سازی می‌کنند.
جایگاه معاونت زنان ریاست‌جمهوری بسیار استراتژیک است
خانم نظری، ارزیابی شما و به‌طور کلی دفتر تحکیم وحدت چیست؟
نظری: جایگاهی که معاونت زنان دارد بسیار استراتژیک و مهم است و در نگاه برخی افراد این جایگاه در قوه اجرایی دیده می‌شود و باید بیشتر کار اجرایی کند اما در هشت سال گذشته معاونت به‌صورت درست و دقیق برای ایجاد اهدافی که داشت قدم برداشت و برنامه‌ریزی کرد و حرکت آن بسیار دقیق و هوشمندانه بود. معاونت زنان این دولت و خانم‌هایی که مسئولیت دارند مباحث گفتمانی را دقیق برنامه‌ریزی کردند. گاهی میبینیم کلاس برنامه‌های فرهنگی در محله‌ها تغییر پیدا می‌کند و این نشان‌دهنده کار دقیق این افراد است و خلئی که طرف مقابل دارد این است که برنامه ندارد؛ چراکه ظرفیت درست هر مجموعه را شناسایی نکرده که برنامه‌ریزی کند. در مجموعه‌های جبهه فرهنگی انقلاب مجموعه‌های بزرگی وجود دارند و بحث زنان را به جهت اهمیتی که دارد، پیگیری می‌کنند. این کار در مرحله اول بسیار عالی است اما وقتی به‌سمت جلو حرکت می‌کنیم با پراکندگی خاصی مواجه می‌شویم که همه به‌صورت جزیره‌ای کار می‌کنند و احتیاج جدی داریم که تمام این مجموعه‌ها را به‌صورت تشکیلات درنظر بگیریم. این تشکیلات‌سازی باید شکل بگیرد.
مساله دیگر همراهی معاونت‌های زنان است که در هر وزارتخانه‌ها شکل گرفته و همه در یک جهت حرکت می‌کنند. وقتی بحث انجام کاری در این دولت پیگیری می‌شود، خیلی جدی معاونت زنان همکاری با دفتر ریاست‌جمهوری می‌کنند و این موضوع به اهداف اصلی دولت کمک می‌کند. وقتی میبینیم یک مساله‌ای درحوزه ورزش و خانم‌ها بولد می‌شود، برای مثال وزارت جوانان به‌صورت جدی پای کار می‌آید و این مسائل را پیگیری می‌کند، نشان‌دهنده این موضوع است که معاونت زنان به‌صورت فعال کار می‌کند و مطالبات را درحوزه خود پیگیری می‌کند. این موضوع یکی از نقاط مثبتی است که دولت‌های دیگر باید الگو قرار دهند.
یعنی دولت نباید نسبت به فعالیت و ورزش زنان توجه کند و برنامه‌ریزی داشته باشد؟
نظری: صحبت من این بود که مطالبات زنان نباید از بالا به‌صورت دقیق به‌سمت پایین باشد، مثلا بحث ورزشگاه مطرح نشود و تیتر رسانه‌ای شود. ساختار فکری این دولت برای اهداف خودشان خروجی خوبی داشت. ایده‌آل این است که اگر به نظام مردم‌سالاری دینی اعتقاد داریم از پایین به بالا این موضوعات را بررسی کنیم، به‌عنوان مثال معاونت زنان وزارت ورزش، مطالبه امور زنان ورزشکار را پیگیری کند و به بالا ارجاع دهد.
نباید نگاه جناحی به مساله زنان داشته باشیم
به‌نظر شما به‌عنوان فعال دانشجویی در حوزه زنان آنچه در حوزه ورزش اتفاق افتاده مطلوب بوده است؟
نظری: این دولت تقریبا کارش تمام است. بحث درخشش بانوان برای همه افراد باعث افتخار است و قطعا ارزش دادن به این موضوع در هر دولتی و هر نگرش فکری اتفاقی مثبت تلقی می‌شود و نباید نگاه جناحی به مساله زنان داشته باشیم. اما باید به این موضوع توجه کنیم، زنانی که ادعای حضور اجتماعی و حوزه زنان را دارند و در عرصه بین‌المللی هم حضور دارند، واکنش جدی به این موضوعات حاشیه‌ای ندارند و بیشتر مرکز مطالبه ورزشی به‌سمت حواشی مثل موتورسواری و بحث حضور در ورزشگاه است. این مسائل شاید جدی نباشد و می‌شود درخصوص این مساله صحبت کنیم که چرا این مواجهه را داشته است.
اشاره کردید مطالباتی که در دولت پیگیری شده است با خط اصلی فاصله دارد. شما در حوزه زنان فعالیت می‌کنید و در مجموعه شما نظام مسائل زنان برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی شده است. مهم‌ترین مباحثی که کاندیداها باید نظر بدهند و درباره آن صحبت کنند از نظر شما چیست؟
قهرمانی: اگر بخواهم این موارد اولویت‌دار را مطرح کنم بحث هویت خانم‌ها و این جمع‌بندی در زندگی شخصی، خانوادگی و ایفای نقش موثرانه در عرصه سیاسی و اجتماعی است. بزرگ‌ترین دغدغه خانم‌های نسل جوان ازنظر من اینها هستند و باید دولت آینده هم به این موضوعات موضع مشخص داشته باشد.
در فضای کشوری زندگی می‌کنیم که تکثر آرا در حوزه زنان وجود دارد و باید بتوانیم برنامه‌ریزی کلی در زمینه مختلفی برای همه اقشار درنظر بگیریم. آیا چشم‌اندازی از مساله داریم؟ به‌جز بحث هویت‌یابی که اشاره کردید آیا اولویت‌های دیگری دارید؟
قهرمانی: ببینید، مساله فقط مختص جبهه انقلاب نیست و فضایی است که در صحنه جامعه برای زنان وجود دارد. در تفکیک جبهه انقلاب و مخالف، در پاسخ و شناختی که نسبت‌به این مساله وجود دارد و نحوه پاسخ‌دهی که به مساله هست، من حرف می‌زنم. در این هشت سال یا به‌صورت کلی در دوره اصلاحات مبنایی که براساس آن عملکرد و پاسخ دارد کاملا مشخص است و مباحث و موضوعات غرب و مسائل جنسی را به‌عنوان مبنای فکری پذیرفته و عمل می‌کند.
خانم مصفا، نظام مسائل اتحادیه متبوع شما در حوزه زنان مشخص است؟
مصفا: نظام مسائل حوزه زنان و خانواده به‌طور کلی تا حد زیادی روشن است، نوع پرداخت و زاویه دید به این موضوعات در دولت‌های مختلف، دیدگاه‌های متفاوتی دارند. به‌طور مثال در منشور حقوق زنان سه نوع نظام مساله در حوزه فردی، اجتماعی و خانوادگی تعریف می‌کنیم. مسائل حوزه زنان را ابتدای سال در دوشاخه سیاسی، فرهنگی- اجتماعی تقسیم کردیم. در مسائل سیاسی مسائل مربوط به داخل و خارج کشوررا داریم. این نوع تقسیم‌بندی وجود دارد و دولت اصلاحات و اصولگرا این دغدغه را دارند، اما نوع دیدگاه و بررسی این موضوعات متفاوت است.
یعنی نظام مساله یکسان و کلی است. در بستر این زمان 8 ساله تغییری کرده و اولویت جابه جا نشده است؟
مصفا: رویکرد دولت اصلاح‌طلب این است که توانمند‌سازی کنیم و درفضایی برابر و شرایط را برای تامین فراهم کنیم تا در فضای اجتماعی ظهور و بروز داشته باشند. رویکرد اصلی و اصولی باید بر مبانی اسلامی و جمهوری اسلامی و باید به‌سمتی باشد که اگر اشتغال زنان تامین می‌شود که متناسب با الگوی سوم زن است و شرایط خانوادگی و فرزندآوری هست، زمینه اشتغال فراهم باشد و نوع دیدگاه‌ها متفاوت است.
می‌توانید این نظام مسائل را تشریح کنید؟
ما ابتدای سال در دو حوزه سیاسی، فرهنگی- اجتماعی تقسیم‌بندی کردیم. مسائل داخلی بخشی مربوط به اشتغال و زنان سرپرست خانوار است، مساله بیمه بانوان، بیمه ناباروری که مربوط به مسائل داخل کشور است و در بخش مسائل بین‌المللی هم مربوط به حوزه تابعیت فرزندان بود که این مسائل وجود دارد و دولت راهکاری درنظر گرفته که به مادران ایرانی که با غیرایرانی ازدواج می‌کنند تابعیت داده شود، ولی به‌صورت کامل خروجی ندارد و باید رویکرد موردبررسی قرار بگیرد و دولت جدید وقتی می‌خواهد رویکرد تحول‌خواهانه‌ای داشته باشد، ابتدا باید توجه کند که دولت در این هشت سال با چه رویکردی مسائل را بررسی کرده و باید مسیر و افکار عمومی را نسبت‌به این رویکردها تغییر بدهد؛ به این دلیل که فضای افکار عمومی برای بحث برابری فراهم هست و باید نظرات را براساس افکار عمومی و با اجتماع کردن افراد پیاده نظامی که دولت فعلی داشت، بررسی کرد. باید توجه کنیم که مساله زنان را از سایر صورت‌مساله‌های دیگر جدا نکنیم، حتی جایگاه معاونت زنان را در جایگاه معاونت ریاست‌جمهوری تعریف می‌کنیم و به‌صورت جزیره‌ای تعریف نمی‌کنیم.
در اتحادیه دفتر تحکیم چگونه و از چه زاویه‌ای مسائل حوزه زنان بررسی می‌شود؟
نظری: ما باید چگونگی تشکل‌ها را برای احصای مسائل زنان درنظر بگیریم و اگر تشکل تحکیم وحدت را درنظر بگیریم میبینیم که در حوزه زنان گفتمانی دارد به‌عنوان زیرمجموعه گفتمان مردم‌سالاری دینی. عنوان شده که در جو اتحادیه حاکم است و دفتر خواهران از همین گفتمان استفاده می‌کند و با کلیدواژه مشارکت در بحث زنان پیش می‌رود. برای بحث مشارکت یک نظام مسائل جدی و نمودار داریم که مشارکت در حوزه بهداشت و درمان، فرهنگی و اقتصادی را بررسی کردیم و در حد توان تولید محتوا و نشریاتی داشتیم و در گفتمان مشارکت نشریات ندا یکی از پشتوانه‌های قوی فکری را داریم. ندا به‌صورت گاهنامه است و نشریات تخصصی داریم. در بحث مشارکت، حوزه زنان در تحکیم یک پیش‌زمینه‌ای دارد. وقتی ما وارد بحث مشارکت شدیم، خانم حسینی که نماینده دفتر تحکیم بودند یک موضوع جدید در دیدار دوسال گذشته در صحبت مقابل رهبری درباره مسائل هویتی دختران و جایگاه جدی‌ای که باید داشته باشند و در جامعه ندارند، مطرح کرد و برای این موضوع یک طرح جدی داشتیم و مقام‌معظم‌رهبری از ما یک طرح خواستند و ما یک کار خوبی را شروع کردیم و کار فکری و صحبت با کارشناس‌ها داشتیم که امسال یک طرح کامل و جامع خدمت بیت داریم.
در بحث هویت دختران، مشکل هویتی که درحال حاضر وجود دارد در تولید محتوا داشتیم و مساله را مطرح کردیم. این سند را شروع به کار و تکمیل کردیم و بررسی کردیم که خلأ هویتی وجود دارد و نوع دیدگاه ما این بود که اگر بحث زنان را بررسی کنیم باید یک گام عقب‌تر برویم و بحث هویت دختران را بررسی کنیم که این افراد آینده کشور را تشکیل می‌دهند. تشکل‌های دانشجویی عینکی به مسائل دارند و سعی کردیم به مسائلی که در هشت سال اخیر هم درگیر آن بودیم در بحث مشارکت و مردم‌سالاری دینی نگاه کرده و مسائل اصلی را مطرح کنیم. اگر بخواهیم مطرح کنیم به عقب برمی‌گردیم و به نوع دیدگاه دولت به مسائل توجه می‌کنیم. چندین اشکال قطعا وجود دارد. بحث رسانه به این موضوع دامن می‌زند که مشکل را بزرگ جلوه بدهد و تبدیل به مطالبه شود. مساله‌ای که باید شکل بگیرد، دولتی که اگر انتخاب شود و کارکند، در بحث مسائل نظام نگاه از پایین به بالا که باید شکل بگیرد را تغییر دهد.
صحبت‌های نامزدها درخصوص حوزه زنان خنده‌دار است!
با این پیش‌زمینه، درخصوص اولویت‌های پیش‌روی دولت سیزدهم صحبت کنید. مهم‌ترین اولویت‌ها در این حوزه را از نگاه خود تعریف کنید.
قهرمانی: هر کاندیدای ریاست‌جمهوری درباره زنان صحبت کند من به‌شخصه برایم خنده‌دار است؛ چراکه به‌عنوان یک خانم تشکلی با تجربه زیستی که دارم می‌گویم بحث زنان تبدیل به یک ابزار سیاسی شده که در دوره انتخابات بولد می‌شود. بسیج دانشگاه تهران این ادعا را دارد که ایجاد حوزه جدا برای خواهران نارمک صرفا به‌جهت رفع تکلیف شرعی که در زمینه عدم ایجاد اختلالات وجود دارد بوده است نه اینکه حوزه خواهران مربوط به فعالیت زنان باشد، چنین چیزی وجود ندارد. اگر بخواهم ارزیابی معاونت زنان ریاست‌جمهوری را داشته باشم نمی‌توانم بگویم تنها کار آن این بود که ورزشگاه رفتن را برای زنان آزاد کرد؛ چراکه ناظر بر فضای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که اصلاحات دارد نزدیک و زمان انتخابات که می‌شود برای یک‌سری مباحثی که نقطه‌عطف محسوب می‌شود یک فضای گفتمانی در جامعه ایجاد می‌کند و چه‌بسا در طرف مقابل هم این اتفاق می‌افتد اما حرف من این است که هر دو طرف راهبرد اساسی درباره زنان ندارند و قائل به این هستم که در حوزه زنان در کشور تولید ادبیات نداشته‌ایم. آنچه از نظر من توسط کاندیداها باید رعایت شود و کاندیداها و دولت آینده نسبت خود را با این مسائل روشن کنند شامل دو بخش است؛ یکی بحث مشارکت سیاسی زنان به‌معنای کلی کلمه و تعیین‌تکلیف پشتوانه مبنایی و فکری جایگاه زنان در جایگاه‌های سیاسی است. یکی از مشکلات جدی‌ای که داریم عدم تربیت سیاسی زنان برای مناصب و جایگاه‌های مختلف است. مساله دیگر هم مشارکت اجتماعی و خاص اشتغال زنان است که نسبت دولت با آنها مشخص شود. داشتن نگاه مبنایی و حفظ کرامت زن در خانه و سطح اجتماع بسیار مهم است که بازهم نسبت دولت‌ها با این مفاهیم باید مشخص شود. از نظر من مهم‌ترین مساله که درحال حاضر در حوزه زنان اهمیت دارد نداشتن مبنا و راهبرد دراین‌باره است چراکه وقتی در ادارات و محیط‌های دولتی بررسی می‌کنیم میبینیم هنوز در جامعه ما نقش‌آفرینی زنان جا نیفتاده است درحالی که در اندیشه امامین انقلاب تکلیف ما در حوزه زنان مشخص است اما جریان راست سنتی که جایگاه‌های مختلف حاکمیتی هم دارند هنوز با اندیشه‌های امامین انقلاب همگرا نشده‌اند و در ساختار اجرایی کشور هنوز با خط اصلی فکری انقلاب منطبق نشده‌ایم.
پیوست خانواده‌محوری باید در تمام مسائل دولت‌ها باشد
مصفا: از نظر من مطالبه اصلی تشکل‌ها از هر دولتی باید رویکرد خانواده‌محور باشد. یعنی اگر در هر فضایی نگاه دولت‌ها خانواده‌محور باشد، متاسفانه یکی از مسائلی که در دولت روحانی با آن روبه‌رو بوده‌ایم به‌طور کلی فردمحور بوده است نه خانواده‌محور و سخن من این است که اگر این رویکرد به خانواده‌محوری تغییر پیدا کند بسیاری از مشکلات حل خواهد شد و شاید دلیل وجود بسیاری از مشکلات هم این تفاوت در نوع نگاه به مسائل باشد.
معاونت زنان و خانواده رئیس‌جمهور آینده باید با سایر لایه‌های دولت ارتباط متصلی داشته باشد. اگر بزرگ‌ترین مساله ما حل مشکلات اقتصادی است وقتی رویکرد خانواده‌محور به آن اضافه می‌شود به‌جای اینکه فردفرد افراد اجتماع، اعم از زن و مرد را به محیط کار بکشانیم این را در نظر می‌گیرد که یک خانم هم باید به خانواده برسد و هم باید فرزندآوری را به‌همراه داشته باشد اصولا وقتی نگاه خانواده‌محور در تک‌تک مسائل رعایت شود بسیاری از مشکلات خانم‌ها حل خواهد شد.
مسائلی مثل ورزش زنان و ورود به ورزشگاه‌ها با پیوست خانواده‌محوری چگونه حل خواهد شد؟
مصفا: ورزش زنان و ورود به ورزشگاه مساله فردمحور است و دغدغه فرد در جامعه است نه کلیت. دائقه‌ها تغییر کرده و یک‌سری از دغدغه‌هایی که دغدغه‌های اصولی زنان نبود با پیوست رویکرد فردگرایی تبدیل به دغدغه‌های اصلی زنان جامعه شد. اگر مساله اصلی را خانواده‌محور کنیم بسیاری از مسائل در بستر تربیتی خانواده حل می‌شود و اگر قرار باشد که به‌صورت عملیاتی آن را حل کنیم بازهم باید در بستر خانواده از مسائل و مشکلات مربوط به آن زنان را آگاه و آموزش داد. دولت‌ها در ابتدا باید یک نظام فکری نسبت به مساله زنان داشته باشند و خانواده‌محوری را اصل و پایه صحبت‌های خودشان قرار بدهند و اینکه اگر ما مسائل زنان را به‌صورت جدی مطرح نمی‌کنیم به این خاطر است که این مسائل در ذهن دولت‌ها به‌عنوان مساله اصلی وجود ندارد.
نگرش امامین انقلاب نسبت به حوزه زنان تبیین نشده است
نظری: یکی از مسائلی که ما در جمهوری اسلامی با آن مواجه هستیم این است که وقتی یک دولت عوض می‌شود تمام ارکان از ریز و درشت تغییر می‌کند، درحالی که این کار صحیح نیست. امروز یک‌سری شوراهایی در کشور مشغول به کار هستند که به مساله زن و خانواده با رویکرد فکری و پژوهشی می‌پردازند. آنچه امروز ما کم داریم و باید به آن توجه شود عدم تبیین نگرش امامین انقلاب نسبت به حوزه زنان است. این مساله در شورای عالی زن و خانواده حل شده و سند جامعی هم برای آن نوشته شده اما به‌دلیل عدم پیوستگی در ساختارهای ما این سند نمی‌تواند در قوا و ارگان‌ها تاثیرگذار باشد. درواقع این شوراها هیچ‌گونه قدرت جدی برای مطالبه‌گری این سندها ندارند و این موضوع باید حل شود. در مساله حضور اجتماعی زنان وقتی صحبت از حکمرانی می‌شود، ذهن‌ها به‌سمت حضور فیزیکی زنان در مناصب و مناسک اجتماعی می‌رود، درحالی که باید تعبیر به حضور تاثیرگذار زنان در ساخت اجتماع شود. ممکن است در بسیاری از مناصب آقایان صاحب کرسی باشند و حتی وزیر زن هم نداشته باشیم، این مساله اصلی ما نیست بلکه مشاهده کردن تاثیر نظرات کارشناسی زنان در تصمیم‌گیری‌هایی که در این مناصب انجام می‌شود برای ما مساله است و این همان حکمرانی زنان و به تعبیر امام رهبری جامعه توسط زنان است.
باید برای تغییر شکل آموزش مادران دانشجو فکری کرد
بانوان و دختران دانشجو امروز با چه چالش‌ها و کمبودهایی مواجه هستند که باید توسط دولت آینده رفع شود؟ چه اقداماتی برای دختران باید توسط وزارت علوم و دانشگاه‌ها صورت بگیرد؟
قهرمانی: دانشگاه اساسا نهادی است که در دل خود همیشه بستر برابر را داشته و ایجاد شده و این‌گونه نبوده که خانم‌ها از آن محروم بوده باشند و ما به‌دنبال برطرف کردن این محرومیت و نابرابری باشیم بلکه برخاست دانشگاه مبنی‌بر نگاه برابرمحوری بوده است. به‌طور خاص من مشکل اساسی را بیشتر در فضای بعد از دانشگاه و فراغت از تحصیل می‌بینم، یعنی درواقع برای یک خانم دانشجو مشکل خلأ ایجادشده بعد از اتمام دوران تحصیلی بیشتر است. از نظر من هدایت تحصیلی و بسترسازی ساختاری برای هدایت دانشجویان دختر در فراغت بعد از تحصیل مساله بسیار مهمی است. درحال حاضر فضای دانشگاه که برخاسته از برابری بوده نیاز دارد که نگاه جنسیتی و ملاحظات جنسیتی خانم‌ها را را بیش از پیش رعایت کند. اقتضائات خاص ایجاب می‌کند که دانشگاهی مثل تهران از تخصیص فضای استراحت اختصاصی برای بانوان تا ایجاد مهدکودک برای فرزندان آنها، چاره‌ای بیندیشد. مساله دیگری که باید به آن فکر کرد تغییر مدل آموزشی برای مادران دانشجو است. با توجه به اینکه ما طی یک‌سال‌ونیم گذشته تجربه آموزش مجازی را داشتیم و مشاهده کردیم که بدون حضور فیزیکی هم می‌توان فضای آموزشی را در دانشگاه‌ها پیاده کرد، پس باید برای تغییر شکل آموزش برای مادران دانشجو فکری اساسی کرد.
مصفا: در شرایط کرونا دانشجویان آموزش مجازی را در بستر خانواده تجربه کردند. شاید در ابتدای شروع و شیوع ویروس کرونا بازگشت به خانواده و حضور دائمی با استفاده از بستر فضای مجازی درکنار خانواده برای برخی جوانان همراه با از دست دادن یک‌سری از آزادی‌های دیگر بود و نسبت به این شرایط ناراضی به‌نظر می‌رسیدند اما بعد از گذشت یک‌سال از این موضوع، تا حدی توانستند تعامل خود را با خانواده در سنین جوانی به‌طرز مناسبی شکل دهند. از نظر من دانشگاه‌ها باید برای اساتید آموزش ضمن خدمت تحت‌عنوان خانواده‌محوری بگذارند همچنین دروسی مثل تنظیم خانواده گفتمان‌محور ترویج شود تا بتواند فضای فکری را برای آموزش فکری جوانان فراهم کند.
ستاد حجاب دانشگاه تهران بدون حضور هیچ زنی تشکیل شد
سوال ما بیشتر نسبت به اولویت آینده بود اما آیا شما در فضای فعلی هم این موارد را پیگیری و مطالبه کرده‌اید؟
قهرمانی: یکی از مطالباتی که ما از دانشگاه در حوزه دختران داریم از نهاد رهبری است. وقتی به متن فعالیت‌های نهاد رهبری در دانشگاه‌ها نگاه می‌کنیم میبینیم فعالیت خاصی برای خانم‌ها به‌صورت ویژه انجام نشده است، البته در ارگان‌های دیگر هم این مساله وجود دارد. برای مثال وقتی در سال۹۸ تجمع در اعتراض به حجاب در دانشگاه تهران اتفاق افتاد ستادی به‌نام حجاب و عفاف در نهاد ریاست‌جمهوری تشکیل شد و جالب اینجاست که هیچ خانمی در این ستاد حضور نداشت و تمام اعضا را آقایان تشکیل می‌دادند. از نظر من تشکیلات دانشجویی دختران باید تقویت شوند و بازنمایی خوبی هم داشته باشند. گعده‌ها و پاتوق‌هایی هم که به دغدغه‌های مشترک بانوان بپردازند و همچنین بازنمایی‌ای از فعالیت بانوان داشته باشند، بسیار موثرند.
اقتضائات زنان در مشاغل مختلف درنظر گرفته نمی‌شود
نظری: من به یک کلیدواژه جدی اشاره می‌کنم و آن‌هم دانشگاه اسلامی است که تعابیر جدی در این خصوص وجود دارد که وزارت علوم با توجه به سندی که در این راستا دارد باید حتما در این زمینه قدم بردارد و باعث شود این تعریف مطلوب و اثرگذار از هویت دانشجو در دانشگاه جاری شود و به‌صورت جدی بروز و ظهور پیدا کند. چنانچه این اتفاق رخ ندهد بازنمایی از مشکلاتی را که امروز در فضای دانشگاه برای زنان وجود دارد در فضای علمی-دانشجویی دانشگاه مشاهده می‌کنیم. یکی از مشکلاتی که دختران دانشجو با آن مواجه هستند عدم وجود فرصت شغلی در برخی رشته‌ها و نبود ظرفیت پذیرش شغلی برای محصلان این رشته‌هاست. همین موضوع باعث می‌شود بانوان فارغ‌التحصیل در یک‌سری از رشته‌های خاص بعد از فراغت از تحصیل دچار نوعی سرخوردگی شوند و به فکر مهاجرت بیفتند. البته یک‌سری تغییرات دراین‌باره وجود داشته است اما اتفاق ویژه و بزرگی در این زمینه رخ نداده و دانشجویان دختر خصوصا در رشته‌های فنی و مهندسی ضربه زیادی از این موضوع می‌خورند. همین‌طور در رشته‌های علوم‌پزشکی با توجه به شیب‌بندی‌ای که وجود دارد مساله جنسیت خانم‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و ساعات شیفت‌بندی برای بانوان سخت و طاقت‌فرسا می‌شود، درحالی‌که می‌توان ظرفیت پذیرفته‌شدگان در رشته‌های علوم‌تجربی خصوصا پرستاری را برای بخش دختران دوبرابر کرد تا فشار کاری و حجم زیادی که روی بانوان وجود دارد کاهش پیدا کند. از آنجایی که توان جسمی خانم‌ها از آقایان کمتر است باید برای این موضوع تمهیداتی جدی درنظر گرفت.
نظرات کاربران
نظرسنجی
آخرین اخبار