کتابی که برای هیچ کس مهم نیست

عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار: تیرماه سال 99 گزارشی را در «فرهیختگان» منتشر کردیم و در آن گزارش از اعضای جدید کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درمورد آخرین کتابی که خوانده بودند، پرسیدیم و جواب‌هایشان از این منظر شگفت‌زده‌مان کرد که افرادی که در کمیسیونی به این نام گرد هم آمده‌اند، از کتاب هیچ نمی‌دانند و شاید آخرین کتابی که خوانده‌اند به سال‌ها قبل بازگردد. کتاب نخواندن به کنار، حتی مشکلات این حوزه را هم نمی‌دانستند. حالا مطمئنا برای کسی که می‌خواهد بر مسند اجرایی کشور بنشیند، مهم‌ترین چیز دانستن مشکلات مختلف در حوزه فرهنگ و به‌ویژه حوزه کتاب است. حتی برنامه هم برای اداره و بهتر شدن شرایط این حوزه ندارند و صحبت درمورد آن را جدی نمی‌دانند.

درحال‌حاضر مشکل اصلی در حوزه نشر، کاغذ است، کاغذی که سال‌هاست همه برای بهبود اوضاعش فقط حرف می‌زنند و درنهایت هیچ‌کاری هم انجام نمی‌گیرد و قیمت کاغذ همین‌طور بالا می‌رود. وقتی با اهالی مختلف این حوزه صحبت می‌کنیم همه آنها خواستار این هستند که دولتی که بر سرکار می‌آید برنامه داشته باشد تا اوضاع کاغذ را بسامان کند. کارخانه‌های کاغذ داخلی را راه بیندازد تا کمبودی که از واردات داریم، این مساله را جبران کند.  یکی دیگر از مشکلات این حوزه بحث مالیات است. قرار بود کتابفروش و ناشر از پرداخت مالیات معاف باشند اما درنهایت می‌بینیم که هر ماه برای برخی ناشران و کتابفروشان درخواست پرداخت مالیات می‌آید و نمی‌توانند کاری برای این موضوع انجام بدهند چون قانون در هر دفتر مالیاتی متفاوت است. وجود یک قانون مشخص برای این موضوع و ثبت آن در همه دفاتر مالیاتی می‌تواند کمک‌کننده باشد تا دیگر این دو قشر حوزه نشر درگیر مشکلات مالیاتی نشوند.

موضوع کاغذ و افزایش آن بسیار در قیمت کتاب تاثیرگذار بوده و تقریبا در این 4 سال اخیر با توجه به آماری که خانه کتاب منتشر کرده است، حدود 68درصد قیمت کتاب به نسبت سال 96 گران‌تر شده و این موضوع مخاطبی را که عاشق خواندن کتاب است، دچار مشکل می‌کند. به‌طور متوسط قیمت یک کتاب با حدود 300 صفحه حدودا 100 هزارتومان است و این باعث می‌شود کسی که هر ماه عادت به خرید کتاب دارد نتواند این کار را انجام بدهد.

موضوع نگران‌کننده دیگر در حوزه کتاب بحث تیراژ کتاب است؛ چیزی که حتی مسئولان هم فراموش کرده‌اند. شاید اگر روزی می‌شنیدیم که به تیراژ تک‌نسخه‌ای خواهیم رسید، حتی حرفش ما را متعجب و نگران می‌کرد اما حالا این اتفاق افتاده و چند سالی است که با کاهش عجیب در حوزه تیراژ مواجه هستیم. اما دیگر برای همه عادی شده است و حتی مسئولان دیگر درمورد آن صحبت نمی‌کنند.
مشکلات حوزه کتاب و نشر را نمی‌توان از هم تفکیک کرد چون همه زنجیروار به هم وابسته هستند. اگر مشکل گرانی کاغذ حل نشود، بالطبع مشکل قیمت کتاب و تیراژ هم همچنان باقی می‌ماند. مطمئنا این مجموعه مشکلات باید رصد شود و بعد از آن به فکر چاره برای حل آن بود. کتاب در حوزه فرهنگ بسیار مظلوم است و هیچ‌وقت موردتوجه قرار نمی‌گیرد. باشد که در دولت آینده راه‌حل‌های منطقی و شدنی برای حوزه نشر پیدا شود و همه‌چیز فقط در حد حرف باقی نماند.

بودجه‌هایی برای فرهنگ اما...

بهمن‌ماه هر سال زمانی که لایحه بودجه پیشنهادی دولت به مجلس داده می‌شود، همه شروع به گشتن در مفاد بودجه می‌کنند تا بدانند قرار است چه بودجه‌ای برای نهادهای مختلف درنظر گرفته شود، بودجه نهادهای فرهنگی هم همیشه یکی از چیزهایی است که زیرذره‌بین خبرنگاران قرار می‌گیرد و همه به‌دنبال این هستند تا بدانند چقدر بودجه برای نهادهای مختلف گذاشته شده و بعد هم تحلیل‌هایی صورت می‌گیرد.

مطمئنا یکی از سوالاتی که جای آن در مناظره فرهنگی خالی بود همین موضوع بودجه نهادهای فرهنگی است. نهادهایی که با ردیف بودجه‌های زیاد می‌خواهند کار فرهنگی انجام بدهند و درنهایت هیچ خروجی‌ای ندارند. یکی از کارهایی که در دولت جدید می‌تواند انجام شود این است که ابتدا زیرساخت‌های هر نهاد فرهنگی همراه با بودجه و خروجی‌اش بررسی شود و بعد از رصد کردن نتایج این کار، بودجه مناسب با خروجی برای هر نهاد تخصیص یابد.

این نکته مهم را سال‌هاست که کارشناسان حوزه فرهنگ می‌گویند و تقریبا همه دولت‌ها به آن بی‌توجه هستند. نهادی فرهنگی که می‌تواند خود تولیدکننده باشد و با همین تولیدات، خودکفا، اما به جای خودکفا بودن همه بودجه را می‌گیرد و همان را خرج هر ماه کارمندانش می‌کند بدون اینکه در قبال آن بودجه مسئولیت داشته باشد. از این قبیل نهادها در حوزه فرهنگ زیاد داریم و حل شدن همه این مشکلات در گرو این است که برنامه درست برای بودجه فرهنگی وجود داشته باشد و هرکسی که بر مسند ریاست‌جمهوری می‌نشیند، با نگاهی متفاوت به بودجه می‌تواند اتفاق دیگری رقم بزند و بودجه برای فرهنگ را در جای خود و با هوشمندی بیشتری درنظر بگیرد.