سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار: کمتر از 10 روز به سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مانده است و در این دوره شاهد حضور پررنگ و معنادار فضای مجازی در میدان رقابت‌های انتخاباتی بودیم و هستیم. در کنار تلویزیون‌های اینترنتی، «ساترا» هم با هدف بررسی و تحلیل آماری کمیت و کیفیت محتوای منتشرشده در سرویس‌های ارائه‌دهنده خدمات ویدئویی با موضوع انتخابات و به‌منظور بهینه‌سازی وظیفه پایش و نظارت بر این سایت از سوی سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر در فضای مجازی، سلسله گزارش‌های مبتنی‌بر تحلیل‌های آماری را از سوی کارگروه پایش محتوای صوت و تصویر مرتبط با انتخابات، در پلتفرم‌هایی مانند «آپارات»، «دیدوبین»، «دیدستان»، «تماشا» و «سی‌کلیپ» و درباره انتخابات را در بازه زمانی 24 یا 48 ساعته بازبینی و تحلیل کرده است. تحلیل‌هایی که گاه متاثر از یک اتفاق یا سخنرانی ساده هستند و گاه تصمیماتی از طرف شورای نگهبان یا سازمان‌ها و نهادهای مهم، آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. بازه زمانی این تحلیل‌ها از 9 خردادماه شروع می‌شود و آخرینش هم به 17 خرداد اختصاص دارد. روز اول این بررسی متاثر از فضای احراز صلاحیت‌هاست و روز آخر هم پس از برگزاری اولین مناظره در 15 خردادماه مورد تحلیل قرار گرفته است. در این بررسی‌ها مسائلی مانند تاثیر احراز صلاحیت‌ها یا میزان مشارکت و نقش عملکرد دولت حسن روحانی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. فارغ از نمودارها و اعداد اما حضور جدی فضای مجازی در این انتخابات می‌تواند آغازگری باشد برای ظهور و بروز در بزنگاه‌های دیگر اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در کشور. در این گزارش نگاهی داریم به تحلیل هفت روز انتخاباتی گذشته که توسط ساترا انجام شده است.

   روز 9 خرداد

در این روز که متاثر از فضای احراز صلاحیت‌ها بوده، کمیت و کیفیت محتوای منتشر شده در سرویس‌های ارائه دهند خدمات ویدئویی با موضوع انتخابات سه پلتفرم آپارات، دیدوبین و سی‌کلیپ درباره انتخابات در بازه زمانی طی 48 ساعت قبلش بازبینی و بررسی شده است. در این ارزیابی، داده‌های سایر پلتفرم‌ها در دست نبود اما قطعا محتوای صوت و تصویر محدود به این سه پلتفرم نیست. با این وجود به نظر می‌رسد پلتفرم‌های مختلف به تدریج در حال ورود به مباحث انتخابات هستند و به تدریج این ورود پررنگ‌تر و معنادارتر می‌شود. در این روز و در بحث تفکیک موضوعی ویدئوهای منتشر شده، سهم بالای پرداخت به موضوع «اعلام نتیجه بررسی صلاحیت‌ها» در محتوای صوت و تصویر منتشر شده در فضای مجازی باتوجه به هم‌زمانی آن با ساعت‌های اولیه اعلام نتیجه قابل توجیه و منطقی به نظر می‌رسد. این محور رسانه‌ای قطعا در روزهای آینده ابعاد گسترده‌تری به خود خواهد گرفت و به مرور به سمت کم‌شدن چنین محتواهایی سیر خواهد کرد. انتقاد و تخریب سایر کاندیداها عمدتا مربوط به انتشار مطالبی بوده که هدف آن انتقاد و تخریب کاندیداهایی ازجمله آقای لاریجانی، احمدی‌نژاد و جهانگیری است که احراز صلاحیت نشده‌اند. بنابراین پیش‌بینی می‌شود در روزهای آینده لینک‌های تخریبی به سمت کاندیداهای احراز صلاحیت شده شیفت کند.

در میان محورهای موضوعی نحوه بازتاب احراز صلاحیت‌ها در محتوای ویدئویی سه پلتفرم آپارات، دید‌‌‌‌‌وبین و سی‌کلیپ در مجموع ویدئوهای مربوط به اعتراض به نتیجه احراز صلاحیت‌ها و اطلاع‌رسانی صرف درباره اعلام نتیجه به ترتیب با 26 درصد و 21 درصد و به دنبال آن تشریح سازوکار تصمیم‌گیری شورای نگهبان در زمینه احراز صلاحیت‌ها بیشترین توجه را از طرف منتشرکنندگان محتوای ویدئویی به خود جلب کرده است. اعلام نتیجه بررسی صلاحیت‌ها از همان دقایق اولیه اعلام خبر غیررسمی آن از سوی خبرگزاری فارس مورد توجه فعالان فضای مجازی قرار گرفت و بازار انتشار ویدئو در فضای مجازی هم از این غافله عقب نماند. با توجه به اینکه داده‌ها مربوط به ساعات اولیه اعلام نظر شورای نگهبان است، ویدئوهای بارگذاری شده تلفیقی از واکنش‌های اعتراضی و تمرکز بر اطلاع‌رسانی درباره اعلام نتایج بوده است. سهم تشریح و تبیین سازوکار تصمیم شورای نگهبان در احراز صلاحیت‌ها هم نسبت به سایر متغیرها بالاست. بدون تردید در روزهای آینده محور اعتراضات به نتیجه احراز صلاحیت‌های سهم قابل توجه‌تری به خود خواهد گرفت و به‌تدریج کاهش خواهد یافت.

در بحث تبلیغات کاندیداها در مدت زمان 24 ساعته گردآوری اطلاعات از فعالیت تبلیغاتی هرکدام از کاندیداها و طرفداران آنها از طریق انتشار محتوای ویدئویی در سه پلتفرم آپارات، دیدوبین و سی‌کلیپ می‌توان به این نتیجه رسید که تفاوت معنادار محتوای تبلیغاتی مرتبط با رئیسی و آقای جلیلی دسترسی طرفداران آنها به فایل‌های ضبط شده قبلی با توجه به کاندیدا بودن و تولید مواد تبلیغاتی در دوره‌های گذشته از یک طرف و در دسترس بودن مواد تبلیغاتی لازم با توجه به مسئولیت ریاست قوه قضائیه از سوی  رئیسی بوده است. در روزهای آینده و تولید محتوا از سوی سایر کاندیداها، شاهد متعادل شدن نسبی انتشار این محتواها برای هرکدام از کاندیداها خواهیم بود.

 در میان قالب‌های ارائه محتوا دو قالب نماهنگ با 30 درصد و گفت‌وگو با 26 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به جذابیت‌های تصویری و صوتی نماهنگ و تایم کم و مقرون به‌صرفه بودن تماشای آن برای مخاطب به نظر می‌رسد این قالب در میان قالب‌های دیگر جذابیت بیشتری برای تولیدکنندگان محتوای ویدئویی داشته است. با توجه به فاصله موجود تا انتخابات و عدم تعیین‌تکلیف صدرصدی سرنوشت کاندیداهای نهایی در زمان گردآوری اطلاعات، قالب تبیینی گفت‌وگو بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر با توجه به همزمانی گردآوری اطلاعات در ساعات اولیه اعلام نتیجه احراز صلاحیت‌ها، قالب محتوای خبری هم سهم به مراتب بالاتری به خود اختصاص داده است.

براساس داده‌های این بررسی عمده محتوای صوت و تصویر منتشر شده در سه پلتفرم آپارات، دیدوبین و سی‌کلیپ مستقل بوده و یافته‌های بررسی نشان می‌دهد که عمده ویدئوهای منتشر شده در سه پلتفرم یادشده طی روزهای گذشته با گرایش سیاسی مستقل و بی‌طرفانه مطرح شده و مواضع جناح‌های سیاسی به‌خصوص اصلاحات و اعتدالی و دولت بهار بازتاب کم فروغی در این ویدئوها داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود با توجه به جو احراز صلاحیت‌ها در روزهای آینده و نیز هم‌زمان با گرم شدن تنور رقابت محتوای ویدئویی بیشتری با گرایش‌های سیاسی و جناحی منتشر شود.

در حوزه کاندیدای مورد اشاره در ویدئو بیشترین نام در ویدئو با 26 درصد از رئیسی برده شده است. همان‌طوری که در بخش سهم تبلیغات هر یک از کاندیداها گفته شد یکی از دلایل انتشار ویدئو‌های بیشتر درباره رئیسی در دسترس بودن منابع تصویری از ایشان به علت یک بار کاندیداتوری در دوره گذشته است. نام سایر کاندیداها صرفا در جریان انعکاس و بازتاب خبر اعلام اسامی داوطلبان تایید صلاحیت شده منعکس شده است به غیر از جلیلی و رضایی که سوژه دو ویدئو مستقل هم شده‌اند.

   روز 10 خرداد

در این روز چهار پلتفرم آپارات، دیدوبین، سی‌کلیپ و تماشا درباره انتخابات در بازه زمانی طی 48 ساعت بازبینی و بررسی شده است. هنوز حال و هوای احراز صلاحیت‌ها حس می‌شود و سوالات بدون پاسخی در این زمینه برای اقشار مختلف شکل گرفته است.

 واکنش‌ها به اعلام نتیجه احراز صلاحیت‌ها با 52 درصد بیش از سایر موضوعات نظر منتشر‌کنندگان ویدئو در پلتفرم‌های چهارگانه را به خود جلب کرده است. باتوجه به اعلام نتایج بررسی صلاحیت شده‌ها عدم احراز صلاحیت برخی شخصیت‌ها رده بالا طبیعی به نظر می‌رسد که این موضوع در کانون توجه منتشرکنندگان محتوای ویدئویی قرار داشته باشد. نکته تحلیلی دیگر در این باره اوج‌گیری محتوای مربوط به تبلیغات کاندیداها است. با توجه به آغاز پخش محتواهای تبلیغاتی آنها درصداوسیما و سرریز کردن آن در فضای مجازی طبیعی به نظر می‌رسد.

با توجه به اینکه تمهیداتی برای تولید و انتشار محتوای تبیینی از پیش تولید شده درخصوص مبانی، سازوکار و وظایف شورای نگهبان اندیشیده شده است و شاهد پخش آن به اشکال نماهنگ، گرافیک و انیمیشن هستیم و همچنین با توجه به حضور رسانه‌ای اعضای شورای نگهبان برای پاسخگویی و شفاف‌سازی، بالا بودن حجم محتوای ایجابی و حمایتی در این زمینه قابل فهم و توجیه است.

در بحث احراز صلاحیت‌ها با توجه به اظهارنظر محمود احمدی‌نژاد و شرطی که ایشان در زمینه عدم شرکت در انتخابات در صورت عدم احراز صلاحیت مطرح کرده بود و با درنظر گرفتن ادبیات و گفتمان ایشان انتشار حجم بالایی از محتوای انتقادی از سوی خود و طرفداران‌ او قابل پیش‌بینی است.

   روز 11 خرداد

در تاریخ‌های هفتم و هشتم خردادماه در سایت‌های سرویس‌دهنده ویدئویی دارای مجوز از سازمان تنظیم مقررات، تعداد 252 لینک ویدئو مربوط به انتخابات که در 6 پلتفرم آپارات، سی‌کلیپ، تماشا، نماوید، نماشا و ویدبید بارگذاری شده بود بازبینی و مورد بررسی و تحلیل آماری قرار گرفت که در این روز منتشر شده است. در این روز پلتفرم آپارات همچون گذشته با فاصله‌ای معنادار از سایر سرویس‌دهنده‌های ویدئو در فضای مجازی و با 63 درصد، بیشترین سهم را در بارگذاری ویدئو‌ها با موضوع انتخابات به خود اختصاص داده است.

همچنان آپارات توانسته است بیشترین توجه را از طرف منتشر‌کنندگان ویدئو در فضای مجازی به خود اختصاص دهد و عمده کاربران این پلتفرم را به علت سابقه طولانی، سهل و آسان بودن ایجاد کانال شخصی و فراگیر‌تر بودن مخاطبان آن، ابزار مناسبی برای انتشار محتوای مرتبط با انتخابات تشخیص داده‌اند. آنچه در این قسمت ذکر آن خالی از لطف نیست لزوم بررسی موانعی است که مانع استقبال مخاطب از بار‌گذاری بیشتر ویدئو در اغلب پلتفرم‌های موجود می‌شود.

 در بررسی عمده‌ترین موضوعات مطرح شده در ویدئوهای انتخاباتی، محتوای مربوط به تبلیغات انتخاباتی، با 56 درصد بیشترین توجه را در میان منتشر‌کنندگان ویدئو به خود اختصاص داده است. سهم بالای محتوای مربوط به تبلیغات انتخاباتی به این علت به لحاظ کمی بیشتر از سایر موضوعات در فضای مجازی منتشر شده که آغاز برنامه تبلیغات تلویزیونی کاندیداهای ریاست‌جمهوری است و محتوای تولید شده در رسانه ملی به‌طور قابل توجهی در فضای مجازی بازنشر شده است. موضوع احراز صلاحیت‌ها همچنان حواشی و بازتاب‌هایی در فضای رسانه‌ای و به‌خصوص فضای مجازی داشته و پیش‌بینی می‌شود این موضوع به تدریج بازتاب کمتری پیدا کند. بیشترین محتوای ویدئویی منتشر شده در فضای مجازی همچنان متعلق به  رئیسی است. آمار نشان می‌دهد کاهش نسبی سهم رئیسی نسبت به روزهای گذشته رخ داده است و علت این امر را می‌توان ناشی از آغاز برنامه‌های تلویزیونی سایر کاندیداها در صداوسیما و سرریز کردن این برنامه در فضای مجازی دانست.

در میان قالب‌های ارائه محتوای ویدئویی مربوط به انتخابات قالب نماهنگ با 28 درصد و گفت‌وگو با 23درصد، بیشترین انتخاب در میان تولید‌کنندگان محتوایی ویدئویی بوده‌اند. سهم بالای قالب نماهنگ در ارائه محتوای ویدئویی در فضای مجازی باتوجه به کوتاه بودن و اثر‌گذاری بالای آن بیشتر از سایر قالب‌ها، مدنظر تولید‌کنندگان محتوای ویدئویی بوده است و با نزدیک شدن به انتخابات بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت. همچنین حدود 71 درصد ویدئو‌های منتشرشده در 6 پلتفرم بررسی شده در این گزارش دارای حداقل ویژگی‌های یک ویدئو حرفه‌ای بوده‌اند و تنها 29 درصد ویدئو‌ها را افراد غیرحرفه‌ای تهیه کرده‌اند. ویدئو‌های منتشر شده انتخاباتی عمدتا قالب جدی داشته و طنز در آن سهم کمی از محتوای منتشر شده را به خود اختصاص داده؛ چراکه تناسب این دو قالب 96 به 4 به نفع ویدئوهای جدی بوده است. انتخاب امری سیاسی، متصلب و جدی است و این امر جدی بودن محتوای ویدئویی مربوط به انتخابات در فضای مجازی را توجیه می‌کند. با این حال گاهی طنز از نوع تلخ آن در این فضا بروز و ظهور می‌کند.

   روز 13 خرداد

عمده ویدئوهای منتشرشده این پلتفرم‌ها در 13 خرداد حول پنج موضوع اصلی شامل بسته تبلیغاتی کاندیداها در صداوسیما، تبیین اهمیت مشارکت در انتخابات، موضوع رد صلاحیت‌ها، نقد و بررسی عملکرد دولت روحانی و نهایتا وعده‌ها و شعارهای انتخاباتی کاندیداها بوده است.  همان‌طوری که در نمودار شماره 2 مشاهده می‌شود، بسته تبلیغاتی کاندیداها در صداوسیما با 54درصد بیش از سایر موضوعات نظر منتشرکنندگان ویدئو در پلتفرم‌های پنجگانه را به خود جلب کرده است، تبیین اهمیت مشارکت در انتخابات با 19درصد و موضوع شورای نگهبان و عدم احراز صلاحیت‌ها 14درصد از محتوای انتخاباتی این رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است. نقد و بررسی عملکرد روحانی با 8درصد و وعده و شعارها‌ی تبلیغاتی کاندیداها با 5درصد، جزء موضوعات و سوژه‌های موردتوجه منتشرکنندگان ویدئو بوده است.  با توجه به بالا رفتن ترافیک برنامه تبلیغاتی کاندیداها در صداوسیما، انتشار ویدئو با بهره‌گیری از محتوای این برنامه‌ها سهم بالایی از انتشار محتوای ویدئویی در فضای مجازی را به خود اختصاص داده است. بااین‌حال هنوز سایر سوژه‌ها مانند «تبیین لزوم مشارکت در انتخابات» و سوژه‌های جنجالی چون موضوع عدم احراز صلاحیت‌ها هرچند از اولویت اول خارج شده، همچنان در اولویت برخی منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی به شمار می‌آیند.

   سهم هر کاندیدا در محتوای تبلیغاتی

همان‌طورکه دیده می‌شود، کماکان بیشترین محتوای ویدئویی منتشرشده در سرویس‌های انتشار ویدئو در فضای مجازی با 30درصد متعلق به رئیسی و طرفداران او است. محتوای مربوط به رضایی با 18درصد و همتی 17درصد در مقام‌های دوم و سوم قرار دارند، قاضی‌‌زاده 16درصد از محتو‌ای تبلیغاتی را به خود اختصاص داده و بقیه کاندیداها یعنی زاکانی و مهرعلیزاده هم هرکدام به ترتیب 5 و 3درصد محتوای تبلیغی ویدئو در فضای مجازی را به خود اختصاص داده‌اند.  به‌تدریج و با انتشار ویدئوهای تولیدشده از کاندیداها در صداوسیما نوعی تعدیل و عدالت در دسترسی به امکانات تبلیغی برای هرکدام از کاندیداها فراهم می‌شود. عدم تناسب بین برنامه‌های تلویزیونی و انعکاس محتوای ویدئویی منتشرشده در فضای مجازی، به غیر از مورد آیت‌الله رئیسی که تیم تبلیغاتی منسجمی دارد، عمدتا تابعی از عملکرد تیم رسانه‌ای و نیز میزان طرح مباحث جنجالی مانند یارانه 450 هزارتومانی و تعطیل کردن خدمت سربازی از سوی برخی کاندیداهاست.

   روز 14 خرداد

داده‌های به‌دست‌آمده از بازبینی ویدئوهای مربوط به انتخابات در پلتفرم‌های موردبررسی نشان می‌دهد که محورهای موضوعی ویدئو‌ها درباره انتخابات طی این 24 ساعت را می‌توان در شش محور اصلی دسته‌بندی کرد: 1- محتوای بسته‌های تبلیغی کاندیداها در صداوسیما، 2- اهمیت و ضرورت مشارکت در انتخابات، 3- معیارهای انتخاب اصلح، 4- شورای نگهبان و موضوع عدم احراز صلاحیت‌ها، 5- انتقاد از عملکرد دولت روحانی، 6- موارد مربوط به طنز و شوخی‌های انتخاباتی.

در این بخش از گزارش سهم هریک از این محورها در کل محتوای صوت و تصویر پخش‌شده درباره انتخابات در پنج پلتفرم مورد بررسی و تحلیل آماری قرار می‌گیرد.

همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، در میان عمده‌ترین موضوعات مطرح‌شده در ویدئوهای انتخاباتی طی 14 خرداد محتوای مربوط به تبلیغات انتخاباتی کاندیداها با 43درصد بیشترین توجه را در میان تولید و منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی به خود اختصاص داده است، موضوع اهمیت و ضرورت مشارکت در انتخابات با 17درصد و نقد عملکرد دولت روحانی با 16درصد در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. طنز انتخاباتی و شوخی با کاندیداها با 11درصد در رده چهارم اولویت انتشار محتوای ویدئویی قرار دارد و دو محور موضوعی شامل معیارهای انتخاب اصلح و موضوع عملکرد شورای نگهبان در زمینه احراز صلاحیت‌ها هم با اختصاص 7 و 6درصد توجه، کمترین اولویت را در میان منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی به خود جلب کرده‌ است.

 سهم بالای محتوای مربوط به تبلیغات انتخاباتی به علت ادامه پخش برنامه تبلیغات تلویزیونی کاندیداهای ریاست‌جمهوری بوده و محتوای تولیدشده در رسانه ملی در این زمینه در فضای مجازی بازنشر شده است. با نگاهی به آمار موجود و مقایسه با روزهای گذشته می‌توان به این نتیجه رسید که در روزهای آینده انتشار ویدئو با محتوای تببین و تهییج مشارکت در انتخابات افزایش می‌یابد و موضوعات حاشیه‌ای مانند اعتراض به عدم احراز صلاحیت‌ها به‌تدریج بازتاب کمتری پیدا خواهند کرد.

با گرم‌تر شدن تنور رقابت‌های انتخاباتی طی روزهای اخیر، حجم تبلیغات کاندیداها با بهره‌گیری از ویدئوهای ضبط‌شده در صداوسیما و انتشار آن در فضای مجازی هم ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است، به‌طوری‌که این نوع محتوا به‌تنهایی 56درصد کل آنچه طی 24 ساعت گذشته در 5 پلتفرم ارائه‌دهنده سرویس ویدئو درباره انتخابات منتشر شده را به خود اختصاص داده است. در این قسمت از گزارش سهم هریک از کاندیداها در انتشار ویدئو در پلتفرم‌های پنجگانه هم به لحاظ تعداد ویدئو و هم به لحاظ مدت زمان آن بررسی شده است.

همان‌طور که در نمودارها دیده می‌شود، به لحاظ تعداد ویدئوهای منتشرشده، ویدئوهای مربوط به رئیسی از بیشترین فراوانی برخوردار است. با وجود اینکه به لحاظ تعداد، بیشترین محتوای ویدئویی منتشرشده در سرویس‌های انتشار ویدئو در فضای مجازی با 33درصد، متعلق به رئیسی و طرفداران او است اما به لحاظ مدت زمان محتوای منتشرشده، ویدئوهای مربوط به رضایی با رقم 8379 ثانیه بیشترین مدت زمان را به خود اختصاص داده است. ازاین‌رو می‌توان نتیجه گرفت که انتشار تعداد بالای ویدئو در فضای مجازی لاجرم به معنای مدت زمان بالای تبلیغات نیست.

به لحاظ تعداد بعد از رئیسی، محتوای مربوط به همتی با 14درصد، رضایی با 16درصد و جلیلی با 15درصد کل محتوا، در مقام‌های دوم، سوم و چهارم قرار دارند. درحالی‌‌که به لحاظ مدت زمان ویدئوهای منتشرشده، بعد از محتوای مربوط به رضایی (8379ثانیه) ویدئوهای رئیسی (6148ثانیه)، جلیلی(5045ثانیه) و همتی (2773ثانیه) در جایگاه‌های دوم تا چهارم قرار دارند. بقیه کاندیداها هم به لحاظ تعداد و هم به لحاظ مدت زمان ویدئوی منتشرشده در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

تحلیل یافته‌های این بخش نشان می‌دهد که نقش‌آفرینی رسانه ملی در تولید و پخش برنامه‌های تبلیغاتی برای هریک از کاندیداها، بیش از هر چیز به تحقق عدالت رسانه‌ای در مقطع انتخابات انجامیده است. پایین و یا بالا بودن سهم هریک از کاندیداها در این لیست تابعی از زمان‌بندی و قرعه‌کشی تولید و پخش برنامه‌هایشان و نیز کم‌کاری و پرکاری طرفداران آنها در بازنشر ویدئوهای تبلیغاتی کاندیدای مورد حمایت‌شان است.

همان‌طور که ذکر شد، شدت گرفتن تولید و انتشار برنامه‌های تبلیغی داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری در رسانه ملی، به‌طور معناداری سهم این رسانه را در تامین محتوای ویدئویی منتشرشده در فضای مجازی افزایش داده است. در این بخش از گزارش، سهم این سازمان در تولید ویدئوهای بارگذاری‌شده در پنج پلتفرم ارائه‌دهنده ویدئو در مقایسه با سایر تولیدکنندگان محتوا بررسی شده است.

براساس نتایج به‌دست‌آمده که در منحنی 6 نمایش داده شده است، از صددرصد محتوای ویدئویی منتشرشده در 5 پلتفرم انتشار ویدئو در فضای مجازی که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، رسانه ملی به‌تنهایی توانسته است 55درصد محتوای منتشره در این پلتفرم‌ها را تولید کند. این درحالی است که سایت مطبوعات و خبرگزاری‌ها تولید تنها 6درصد و سایت ارگان‌ها و نهادهای رسمی و غیررسمی هم تولید 4درصد محتوا را در این زمینه به خود اختصاص داده‌اند، 35درصد باقی‌مانده ویدئوهای منتشرشده هم از سوی UGCها یعنی اشخاص و افراد عادی جامعه تهیه شده است. این میزان از بازنشر محتوای تولیدشده از سوی صداوسیما در فضای مجازی به علت اهمیت و حساسیت انتخابات تا حدی طبیعی است اما با اندیشیدن تدابیری می‌توان شرایطی را فراهم کرد که فضای مجازی به‌عنوان بازوی توانمند رسانه ملی عمل کند و انعکاس و بازنشر ویدئوهای تولیدشده در صداوسیما در این فضا به تحقق مقوله تلویزیون اجتماعی بینجامد.

   روز 16 خرداد

در این روز و با نگاه مبتنی‌بر تحلیل آماری، برخی روندها، تحولات و ابعاد دیگر انتشار محتوای ویدئویی مربوط به انتخابات در شش سایت سرویس‌دهنده ویدئو شامل آپارات، دیدوبین، تماشا، سی‌کلیپ، دیدستان و نماوید مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از این رهگذر گامی موثر در جهت ارائه دورنمایی روشن از نحوه انعکاس انتخابات در این فضا ارائه شود.  با تحلیل نتایج به‌دست‌آمده می‌توان دو روند متضاد بین دو مورد از سوژه‌های موردتوجه منتشرکنندگان ویدئو در این پلتفرم‌های شش‌گانه را ملاحظه کرد، روند اول افزایش ویدئوهای مربوط به «بسته تبلیغاتی کاندیداها» و روند دوم کاهش موارد مربوط به موضوع «شورای نگهبان و مساله احراز صلاحیت‌ها» است، که به‌تدریج به‌سمت صفر شدن سیر می‌کند. به‌علاوه با توجه به داده‌های به‌دست‌آمده سهم سوژه «دعوت به مشارکت در انتخابات» هم درحال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود با نزدیک شدن به تاریخ برگزاری انتخابات بیش از پیش در اولویت تولیدکنندگان و منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی قرار گیرد.

   میزان انتشار ویدئوهای تبلیغاتی کاندیداها

همان‌طور که دیده می‌شود، به لحاظ تعداد ویدئوهای منتشرشده، ویدئوهای مربوط به رئیسی از بیشترین فراوانی برخوردار است و 37درصد کل ویدئوها را به خود اختصاص داده است. طبق نمودار فوق، به لحاظ تعداد، بعد از رئیسی، محتوای مربوط به رضایی و جلیلی با 15درصد در مقام‌های دوم و سوم قرار دارد. همتی با اختصاص 11درصد از کل محتوای منتشرشده در این سرویس‌ها، در جایگاه سوم قرار دارد و زاکانی، قاضی‌زاده و مهرعلیزاده هم با اختصاص 9، 7 و 6درصد از محتوای منتشرشده در این شش سرویس ارائه‌دهنده ویدئو به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. لازم به ذکر است که لزوما بالا بودن تعداد ویدئوهای یک کاندیدا به معنای بالا بودن مدت زمان ویدئوی منتشره از او نیست و در این زمینه داده‌های گزارش قبل نشان می‌دهد با وجود اینکه به لحاظ تعداد، بیشترین محتوای ویدئویی منتشرشده در سرویس‌های موردنظر متعلق به رئیسی و طرفداران ایشان بوده است اما به لحاظ مدت زمان محتوای منتشرشده، ویدئوهای مربوط به رضایی بیشترین مدت زمان را به خود اختصاص داده بود. به‌علاوه تحلیل یافته‌های این بخش نشان می‌دهد که رسانه ملی با تولید و پخش برنامه‌های تبلیغاتی برای هریک از کاندیداها زمینه عدالت در توزیع فرصت تبلیغ برای هریک از کاندیداها را فراهم کرده است. پایین یا بالابودن سهم هریک از کاندیداها در این لیست تابعی از کم‌کاری و یا پرکاری طرفداران آنها در بازنشر ویدئوهای تبلیغاتی کاندیدای مورد حمایت‌شان در پلتفرم‌های انتشار ویدئو در فضای مجازی است. سوالی که در اینجا مطرح است اینکه چه میزان از ویدئوهای منتشرشده از هر کاندیدا تولید طرفداران یا ستادهای آنها و چه میزان از آن بازانتشار محتوایی است که در رسانه ملی تهیه و پخش شده است؟

همان‌طوری که در نمودار دیده می‌شود، در میان کاندیداها بیشترین محتوای منتشرشده از آنچه در صداوسیما برای هر کاندیدا تولید و منتشر شده، متعلق به طرفداران رئیسی است که 23 ویدئو را شامل می‌شود. طرفداران جلیلی و همتی هم هرکدام با تولید و انتشار 6 و 5 ویدئو در ردیف دوم و سوم قرار دارند. طرفداران سایر کاندیداها هرکدام یک یا 2 مورد ویدئو تهیه و منتشر کرده و عملا به انتشار محتوای تولیدشده از سوی صداوسیما برای کاندیدای خود بسنده کرده‌اند.

   روز 17 خرداد

این روز که بعد از برگزاری مناظره بوده، در پنج سرویس‌دهنده آپارات، دیدوبین، تماشا، سی‌کلیپ و نماوید مورد بررسی قرار گرفته است. مناظرات توانسته در این روز تاثیرات خود را بگذارد و برخی اعداد بالا و پایین رفته‌اند.

در میان عمده‌ترین موضوعات مطرح‌شده در ویدئوهای انتخاباتی طی روز گذشته، «محتوای مربوط به تبلیغات انتخاباتی کاندیداها» با 47درصد بیشترین توجه را در میان تولید و منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی به خود اختصاص داده است، موضوع «دعوت به مشارکت در انتخابات» با 31درصد و «نقد عملکرد دولت روحانی» با 9درصد در رده‌های دوم و سوم قرار دارند.

سهم «حاشیه‌های مربوط به مواضع احمدی‌نژاد» و سوژه‌های مربوط به «عملکرد شورای نگهبان در زمینه احراز صلاحیت‌ها» نسبت به روزهای قبل کمترین اولویت را در میان منتشرکنندگان ویدئو در فضای مجازی به خود اختصاص داده و به‌سمت صفر جدول سیر کرده‌اند. سهم بالای «بسته‌های تبلیغاتی کاندیداها» به علت ادامه پخش برنامه تبلیغات تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری بوده و محتوای تولیدشده در رسانه ملی در این زمینه در فضای مجازی بازنشر شده است.

همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود، براساس داده‌های گزارش حاضر از میان سه گزینه تبیینی، تبلیغی و تهییجی بیشترین محتوای ویدئویی منتشرشده در پلتفرم‌های انتشار ویدئو یعنی 55درصد رویکرد تبلیغی داشته و رویکرد تهییجی با سهم 28درصدی در جایگاه دوم قرار دارد. کمترین میزان، مربوط به ویدئوهای تبیینی بوده که تنها 17درصد از کل محتوا را به خود اختصاص داده است. با توجه به فاصله کمتر از دو هفته‌ای تا روز برگزاری انتخابات به نظر می‌رسد یافته‌های این گزارش منطبق با واقعیت است و رویکرد تبلیغی در مناسب‌ترین زمان خود درحال انجام است و به‌تدریج می‌توان پیش‌بینی کرد میزان ویدئوها با رویکرد تبیینی کمتر و ویدئوهای تهییجی و تشویق‌کننده به مشارکت در انتخابات سهم بیشتری را به خود اختصاص دهد.

به لحاظ تعداد ویدئوهای منتشرشده، ویدئوهای مربوط به رئیسی از بیشترین تعداد برخوردار است و با روندی افزایشی، 47درصد کل ویدئو‌های منتشرشده را به خود اختصاص داده است. براساس نمودار فوق، به لحاظ تعداد، بعد از رئیسی، ویدئوهای مربوط به قاضی‌زاده قرار دارد که 18درصد محتوا را به خود جلب کرده است. از این حیث جلیلی و زاکانی با فاصله کم از هم در مقام‌های سوم و چهارم قرار دارند.

بیشترین محتوای منتشرشده از آنچه در صداوسیما بر‌ای هر کاندیدا تولید و منتشر شده، متعلق به طرفداران رئیسی است که 27 ویدئو را شامل می‌شود. 17 ویدئو هم برای این کاندیدا از سوی ستاد و طرفداران وی تولید و منتشر شده است. در ویدئوهای بررسی‌شده قاضی‌زاده پس از رئیسی، مجموع 17 ویدئو بیشترین سهم را از ویدئوهای سرریزشده از رسانه ملی به فضای مجازی و ویدئوهای ساخته‌شده از سوی طرفداران را به خود اختصاص داده است. جلیلی و همتی هم هرکدام با تولید و انتشار 10 و 9 ویدئو، به ترتیب در ردیف سوم و چهارم قرار دارند. طرفداران سایر کاندیداها هرکدام یک یا 2 مورد ویدئو تهیه و منتشر کرده و عملا به انتشار محتوای تولیدشده از سوی صداوسیما برای کاندیدای خود بسنده کرده‌اند. که آن هم با توجه به قرعه‌کشی‌های صورت‌گرفته در روز تهیه این گزارش، تعداد قابل‌توجهی نبوده است.