تثبیت آرا در راند اول

فرهیختگان: تقریبا تمامی تحلیلگران و فعالان سیاسی مطمئن بودند اگر یکی از مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری به مسائل اقتصادی اختصاص پیدا کند، برنده مناظره هیچ‌کس به‌جز «عبدالناصر همتی» نخواهد بود. اگر عمر ماموریت دیپلماتیک یک‌ماهه او و چندروزی که از ریاست بانک مرکزی ظاهرا کنار گذاشته شده را درنظر نگیریم، همتی از سال 1373 که از معاونت سیاسی صداوسیما به بیمه مرکزی رفت و ریاست آن را برعهده گرفت، تمامی عمر خود را در اقتصاد سپری کرده است. 27 سال حضور در رأس بانک و بیمه و اقتصاد ایران، طبیعتا او را در جایگاه به‌مراتب بالاتری از سایر رقبا می‌نشاند و او می‌توانست از این پتانسیل برای به چالش کشیدن سایر کاندیداها نهایت بهره‌برداری را ببرد. برخی حتی معتقد بودند اگر مناظرات به‌سمت مسائل اجتماعی یا سیاسی هم حرکت کند، همتی از آن گریزی به اقتصاد می‌زند تا در افکار عمومی این گزاره را تثبیت کند که کشور امروز به یک اقتصاددان تراز نیاز دارد نه کسانی که حداقل به اندازه او دانشی از اقتصاد ندارند.

باتوجه به اینکه اقتصاد مهم‌ترین مساله در انتخابات پیش‌رو است و بیشترین تاثیر را می‌تواند در انتخاب مردم داشته باشد، اما برخلاف تصور، شکل فرمی برنامه مناظره به‌گونه‌ای نبود تا نامزدها بتوانند درباره ایده‌های اقتصادی خود با استدلال و منطق صحبت کنند. جدا از این، در نخستین مناظره، اقتصادی‌ترین چهره حاضر در استودیو یعنی عبدالناصر همتی تلاش کرد به‌جای مسائل اقتصادی به موضوعاتی بپردازد که برای او از قبل روی کاغذ نوشته بودند.

همتی به‌جای پاسخ به نخستین سوالش که درباره «ابربدهکاران بانکی» بود، ترجیح داد کاغذش را قرائت کند و از عدم حضور نمایندگان بخش بزرگی از مردم و تهدید جمهوریت نظام سخن بگوید و از روی همان متن به محسن رضایی کنایه بزند که منتظر این هستیم که با گرفتن گروگان‌های آمریکایی برای کشور درآمد ارزی ایجاد کند. یا اینکه در بخش دوم سخنانش مدعی شد که در برابر پنج کاندیدا به ریاست رئیسی قرار دارد. او حتی به شکل ناشیانه‌ای تلاش کرد سعید جلیلی را که تلاش دارد بابرنامه با افکار عمومی سخن بگوید، مقصر وضع موجود معرفی کند. خطاب او به جلیلی که «شما در زمین ترامپ بازی کردید و پدر کشور را درآورده‌اید»، نشانه تلاش‌هایی است که همتی کرد تا برخلاف تصور، فضای اقتصادی مناظرات را به یک میتینگ سیاسی تبدیل کند و از این طریق وضع خود را بهبود ببخشد.

همتی تلاش کرد بیشترین شباهت را با روحانی سال 92 و 96 داشته باشد، اما برای این نقش‌آفرینی همتی با 3 مشکل اساسی مواجه است: اول اینکه او فاقد فن بیان و سیاست‌ورزی روحانی – صرف‌نظر از درست یا غلط بودنش- است و تلاشش برای این شباهت‌سازی حتی از روی کاغذ نیز برای مردم مصنوعی است. دوم اینکه او نمی‌تواند به مردم این گزاره را القا کند که دوره قبل از ما بدتر بوده است. در شرایط فعلی تقریبا جز طبقه‌ای که در دولت روحانی با دلار 4200 و رانت سرمایه‌دار شدند، تمام مردم ایران آرزو دارند به سال 91 یا 92 یعنی پیش از دولتی که همتی در آن ریاست بانک مرکزی را برعهده داشت، بازگردند. سوم اینکه در بهترین حالت نسخه همتی، همان نسخه‌ای است که حسن روحانی در اداره امور کشور درپیش گرفته است. اقدامات نمایشی همچون برکناری پس از تائید صلاحیت نمی‌تواند این فاصله‌گذاری را برای افکار عمومی بسازد.

علاوه‌بر همتی، محسن مهرعلیزاده نیز وضعی مشابه او داشت. هردوی این افراد، ناتوان‌تر از متن‌هایی بودند که برایشان آماده کرده بودند. این ناتوانی در زمانی که کاندیداها ناچار بودند به سوالات پاسخ دهند، خود را نمایان می‌کرد و کاملا دو فرد متفاوت را دربرابر افکار عمومی قرار می‌داد. بدون بررسی اظهارات محسن مهرعلیزاده که اهانت‌های نوشته‌شده روی کاغذ او در نخستین مناظره، او را به مسلخ برد و ذبح کرد، این پرسش حائز اهمیت است که چه کسانی و چرا مانع از آن شدند تا همتی و مهرعلیزاده از پتانسیل خودشان بهره ببرند و آنها را ناچار کردند یک بازی تصنعی درمقابل دوربین به نمایش بگذارند.

روز گذشته توئیتی در فضای مجازی منتشر شد که در آن ادعا شده بود: «آقای رئیسی در وقت استراحت بین دو قسمت مناظره به آقای مهرعلیزاده مراجعه و می‌گوید: اگر همین الان اجل شما برسد چگونه می‌خواهی پاسخگوی دروغ آشکار درمورد مدرک تحصیلی من باشی؟ پاسخ آقای مهرعلیزاده: دوستان ستادم نوشتند من هم خواندم!» اگر این نقل‌قول مطرح‌شده صحت داشته باشد، یافتن اینکه ستاد مهرعلیزاده دست کدام حزب اصلاح‌طلب است، چندان دشوار نیست. جنس ادبیات توهین‌آمیز مهرعلیزاده که در کاغذ برایش نوشته شده بود، حکایت از میانداری حزب اتحاد ملت و شخصیت‌هایی همچون مصطفی تاج‌زاده دارد.

اگر به‌جای مهرعلیزاده، تاج‌زاده یا شکوری‌راد نیز در مناظرات روز شنبه حضور داشتند، سخنان چندان متفاوتی شنیده نمی‌شد. متن همتی هم نسخه پلاس متنی است که در سال 92 و 96 برای حسن روحانی آماده شد، اما حسن روحانی توانست حق آن را به‌خوبی ادا کند، همتی نه. اگر این متن‌ها که برای مهرعلیزاده توسط طیف تندرو اصلاحات (مشارکتی‌های سابق) و برای همتی توسط اتاق فکر دولت روحانی- جهانگیری نوشته شده، بتواند این بازیگران تصنعی میدان انتخابات را رشد بدهد، پس از مناظره سوم، آنها به میدان خواهند آمد و از یکی از دو کاندیدایی که شانس پیروزی بیشتری دارد، حمایت خواهند کرد، در غیر این‌صورت وارد میدان نمی‌شوند تا هزینه بالای ناکارآمدی‌ای را که آنها بر ملت تحمیل کردند، نپردازند و شکست بر سرشان آوار نشود.

واقعیت نخستین مناظرات نشان داد اصلاح‌طلبان به‌صورت ویژه در صحنه حضور دارند و همین حضور نیز باعث شده کاندیداهایشان هر نقشی را که حزب برای آنها تعریف می‌کند، بدون توجه به باورپذیری آن، اجرا کنند.

در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید:

تحلیل اظهارات کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری در گفت‌و‌گوی «فرهیختگان» با سعید آجرلو، کارشناس مسائل سیاسی:

ساختار مناظره از انتظارات مردم و جامعه عقب‌تر است (لینک)