محمدحسین یزدی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» روایتی از وضعیت تولید واکسن ایرانی، وضعیت این واکسن‌ها، پروسه تامین و تزریق و... ارائه داد و گفت: «در رابطه با واکسن کووایران‌برکت از همان ابتدا پیش‌بینی‌ها بر همین مبنا بود که ما اواخر خردادماه 1400 می‌توانیم وارد تولید انبوه بشویم که خب تقریبا همین پیش‌بینی محقق شده است. تا امروز هم با توجه به پلتفرمی که از این واکسن از ابتدا طراحی شده، درواقع می‌شود گفت که ما درباره عوارض جانبی همین انتظار را داشتیم و انتظار عوارض جانبی غیرقابل‌پیش‌بینی نداشتیم. چون پلتفرم نوع ویروس غیرفعال بود. چیزی که درباره واکسن «سینوفارم» هم می‌بینیم. خب در واکسن سینوفارم چین ما تقریبا کمترین عوارض جانبی را در افرادی که تزریق کردند، دیدیم. چون پلتفرم غیرفعال است. این پلتفرم شناخته‌شده‌تر از سایر پلتفرم‌های تولید واکسن موجود چه در کووید، چه سایر واکسن‌هاست. سوال اینجاست که آیا ما الان وارد فازی شده‌ایم که بتوانیم واکسیناسیون عمومی انجام بدهیم؟ بله، الان ما فاز دو و سه را ادغام کرده‌ایم. وقتی در روند مطالعات بالینی، شما برمی‌خورید به اینکه عوارض جانبی جدی گزارش نمی‌شود و پاسخ‌هایی که می‌خواهید، پاسخ‌های درخور است، می‌توانید مطالعه را دائما بزرگ‌تر کنید و تعداد افرادی که وارد مطالعه می‌شوند، بیشتر شوند.
طبق وعده قرار بود تا پایان خردادماه 300هزار دوز را مجموعه شفافارمد تحویل وزارت بهداشت بدهد، که این اتفاق درحال رخ دادن است. زیرساخت تولید انبوهش به وجود آمده، یک خط تولید که کامل شده و خط دیگرش درحال تکمیل است و با کامل شدنش ماهانه تا 10 میلیون دوز را می‌تواند پوشش بدهد. در رابطه با سایر واکسن‌هایی که ما داریم هم باید بگویم، واکسن مشترکی که با کوبا داریم، از تیپ واکسن‌های نوترکیبی است. ما سابقه‌اش را در تولید با واکسن هپاتیت Bپاستور داریم. درواقع پلنت‌های طولی آن هم موجود است. یک قسمتی از آن شگفتی که وزیر بهداشت در ارتباط با این واکسن گفت، به‌خاطر این است که آن کونژوگه با سم کزاز است. ما وقتی بعضی واکسن‌ها را کونژوگه می‌کنیم با پروتئین دیگر از لحاظ ایمنی‌زایی، ایمنی‌زایی آنها تقویت می‌شود و میزان پاسخ ایمنی که به ما می‌دهند، تقویت‌شده و قوی‌تر است. یکی از نکاتی که در این فرمولاسیون با فرمولاسیون مشترک با کوبا به‌کار رفته است می‌تواند برتری را به این واکسن نسبت به سایر رقبایش بدهد. همین بحث «کونژوگاسیون» با سم کزاز است که پروتئینی است و می‌تواند پاسخ ایمنی قوی‌تری را برای فرد تزریق‌شده ایجاد کند. مراحل یک و دوی کارآزمایی این واکسن از قبل انجام شده بود. مرحله 3 هم در ایران هم‌زمان در چند شهر انجام شد و روبه‌اتمام است و بعد از آن، این واکسن هم می‌تواند بلافاصله در خط تولید قرار بگیرد. تا اواسط سال ماهانه تا 6 میلیون دوز از این واکسن را انستیتوپاستور زمینه‌سازی کرده است تا تولید کرده و تحویل بدهد.»
زنجیره تامین درست عمل کند، در تابستان واکسیناسیون را کامل می‌کنیم!
یزدی ادامه داد: «ما تا الان در بحث تزریق و تامین واکسن یک مقدار کند پیش رفته‌ایم. در هر حال به‌خاطر تحریم و مسائل این‌چنینی دچار وقفه‌هایی می‌شدیم. یعنی از همان آخر بهمن سال گذشته که شروع به تزریق‌ها کردیم تا الان این نظام تامین ما بالاخره وقفه‌هایی را تجربه کرده است. ما به لحاظ تزریق واکسن نفرات و تجهیزات و امکانات تزریق مشکلات خاصی نداریم و می‌توانیم این کار را انجام بدهیم. کمااینکه در واکسیناسیون ملی فلج اطفال به‌خوبی این کار را انجام دادیم. اما نکته اینجاست که زنجیره تامین تعیین‌کننده است. اگر واکسن‌های داخلی بتوانند در حدنصاب کافی تولید شوند و به‌موقع تحویل بدهند، در بحث تزریق ما مشکل چندانی نداریم و می‌توانیم این پیش‌بینی را داشته باشیم چه‌بسا جلوتر از آن برنامه‌ای که پیش‌بینی کرده بودیم و قرار بود در پاییز به واکسیناسیون عمومی برسیم، در اواخر تابستان به واکسیناسیون عمومی برسیم! مشروط به اینکه در زنجیره تامین مشکل تولید داخل نداشته باشیم؛ بتوانیم مواد اولیه موردنیاز را تامین کنیم و دوز موردنیاز را به دست وزارت بهداشت برسانیم. در فاز اجرا می‌بینید که همین‌جور دائما مراکز تجمیعی، مراکز خودرویی و... درحال افزایش هستند.»
حالا وقت جنگ برای تامین مواد اولیه است
رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در ارتباط با چالش‌های تولید واکسن ایرانی کرونا گفت: «برخی مواد اولیه تولید واکسن را هم در داخل داریم و برخی هم وارداتی است. این که بخشی وارداتی است به‌دلیل نقص ما نیست. وقتی کاری را بخواهید در اندازه بزرگ و ملی انجام بدهید هیچ کشوری به‌تنهایی زیرساخت تولید همه نیازش را ندارد و باید با شرکت‌های تامین‌کننده مختلف دنیا قرارداد ببندد. لذا یک نوع رقابت و مسابقه در تامین مواد اولیه در دنیا وجود دارد و این اصلا فارغ از بحث تحریم‌ها و... است. ما در بحث تحریم‌ها صحبتی نمی‌کنیم. چون دید و باورمان بر این است که ما مساله واکسن را جدای از قضیه تحریم پیش می‌بریم. بااین‌حال شما حتی اگر تحریم هم نباشید ولی کشور تولیدکننده واکسن باشید، برای تامین مواد اولیه باید وارد بازار رقابت با رقبای تولیدکننده بشوید. در این رقابت هم قیمت تعیین‌کننده است هم شرایط مذاکره. این یعنی ما چاره‌ای نداریم جز اینکه برویم سراغ تامین‌کننده‌های جهانی و از آنها بخواهیم با قیمت مناسب و معقول مواد اولیه را در اختیار ما بگذارند. به هرصورت در رابطه با زیرساختی که تامین شده، پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که ما می‌توانیم ظرف 4-3 ماه آینده به ماهی 10 میلیون دوز تولید برسیم. اگر به این عدد برسیم (من نمی‌خواهم اینجا خیلی اغراق کنم چون بعضی اعداد و ارقامی که ذکر می‌شود، خیلی اغراق‌آمیز است) حدود 10 میلیون دوز در ماه توان کل کشور در تولید واکسن خواهد بود. این توان مناسبی است و می‌تواند ظرفیت واکسیناسیون ما را کامل کند.»
حالا دیگر ساخت واکسن متناسب با ویروس‌های جهش‌یافته هم سخت نیست
یزدی در ادامه به آینده واکسن‌های کرونا با بروز جهش‌های جدید کرونایی اشاره کرد و گفت: «در ارتباط با جهش‌ها ما در تمام پلتفرم‌های واکسن یک مساله داریم که حالا اگر با واریانتی که به واکسن مقاوم بود، مواجه شدیم باید چه کار کنیم؟ کاری که باید بکنیم باید برگردیم آن بذر اولیه را متناسب با واریانت جدید تغییر بدهیم. اگر ساختاری به وجود بیاید و زیرساختی ایجاد شود برای تولید واکسن، برگشتن و ریست کردن سرخط، کار خیلی پیچیده‌ای نخواهد بود، مثل کاری که واکسن‌سازهای آنفلوآنزا هر سال در دنیا انجام می‌دهند. هر سال سازمان بهداشت جهانی اعلام می‌کند امسال سوش غالب آنفلوآنزاهای دنیا فلان است، این را به کمپانی‌های سازنده واکسن می‌گویند و آنها شروع به ساختن واکسن می‌کنند، چون زیرساختش را دارند. چیزی که تابه‌حال برای ما یک نقطه مغفول مانده بود و خیلی توفیقی در آن نداشتیم، همین زیرساخت بود که خداراشکر قسمت زیادی از آن، حداقل 80درصدش، در این مدت یک سال و نیم ایجاد شد و 20درصد تکمیلی هم در این مدت باقی‌مانده تا اواخر تابستان اگر به نتیجه برسد، دیگر تغییر این سوش به سوش جهش‌یافته کار پیچیده‌ای نیست.»
مطالب پیشنهادی
