میلاد جلیل‌زاده، روزنامه‌نگار: نظرسنجی عمومی، فنی است که حدود 200 سال قدمت دارد و اولین‌بار به‌واسطه سیاست، آن هم انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باب شد. تقریبا معنای نظرسنجی یا افکارسنجی را همه می‌دانند و این موضوع نیاز به توضیح و تعریف ندارد، اما درباره جزئیات قضیه و اینکه چطور می‌شود به نظرسنجی‌ها اعتماد کرد و بعضی را معتبر ندانست، اطلاعات عمومی کمتری وجود دارد. برای مردم عادی راه‌حل سنجش اعتبار نظرسنجی‌ها این است که گفته شود هر نظرسنجی را چه موسسه‌ای انجام داده و با توجه به اعتبار آن موسسه، نتایج نظرسنجی هم معتبر دانسته می‌شوند؛ گرچه این نتایج بیشتر از مردم عادی که پدیدآورنده آنها هستند، برای افراد و جریان‌های دیگری دارای اهمیت است. البته همیشه هم این‌طور نبوده که حتی معتبرترین نظرسنجی‌ها در مورد پیچش‌های غافلگیرکننده اجتماعی به درست‌ترین حدس‌ها رسیده باشند. مورد معروفی که در این زمینه می‌شود به آن اشاره کرد، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۷ است؛ جایی که همه نظرسنجی‌ها هیلاری کلینتون را پیروز انتخابات می‌دانستند اما قافیه را ترامپ برد.

به‌طور عمده، مهم‌ترین و قابل‌توجه‌ترین نقطه‌ضعف انواع سیستم نظرسنجی، پدیده‌های اجتماعی هستند. این نظرسنجی‌ها روی رفتار نرمال و حتی کلیشه‌ای شهروندان بنا شده‌اند و در سیستم آنها فضای کمی برای درنظر گرفتن پدیده‌ها، گردش رأی‌ها و چیزهایی از این دست قرار دارد. نظرسنجی‌ها غیر از مسائل سیاسی، برای کسب‌وکارها و مسائل تجاری هم انجام می‌شوند. پرسشنامه‌هایی که برای سنجش رضایت مشتری‌ها بعد از خریدن یک کالا به او داده می‌شوند، یکی از این موارد هستند. مثلا ممکن است شما هم بعد از خریدن یک خودروی صفر، با تماس از طرف شرکت سازنده‌اش مواجه شده‌اید که سوالاتی مفصل را درباره تک‌تک ویژگی‌های خودرو از شما می‌پرسند. درمورد مشتری‌های محصولات فرهنگی و هنری هم نظرسنجی‌های متعددی صورت می‌گیرد. این خصوصا در مورد سریال‌هایی که از شبکه‌های پابلیک و مجانی پخش می‌شوند، کاربرد زیادی دارد؛ چون برخلاف سینما نمی‌شود با مراجعه به آمار بلیت‌فروشی در گیشه یا تعداد کاربران اکران دیجیتال، به میزان استقبال از یک اثر پی‌برد. گذشته از همه اینها مهم‌ترین و مشهورترین نظرسنجی‌ها مربوط به مسائل سیاسی و خصوصا بحث انتخابات هستند. در این نظرسنجی‌ها اینکه جامعه آماری از کجا و با چه ملاحظاتی انتخاب شده‌اند، اهمیت فراوانی دارد. نوع نظر‌سنجی هم مهم است. ممکن است در نظرسنجی تلفنی، شخص مصاحبه‌شونده حرفی را بزند که در نظرسنجی شفاهی و حضوری نمی‌زند و همچنین نظرسنجی مکتوب وقتی روی کاغذ باشد، با نوع آنلاین آن ممکن است نتایج متفاوتی داشته باشد.

کسانی که در نظرسنجی‌های انتخاباتی شرکت می‌کنند، احتمال اینکه اکت سیاسی هم داشته باشند، بیشتر از پدیده‌ها، یعنی همان چیزهایی که نتایج نظرسنجی‌ها را گاهی به هم می‌ریزند، با مشارکت قشر خاموش و منفعل جامعه رقم می‌خورند. هم کمپین انتخاباتی ترامپ در آمریکا و هم کمپین برگزیت در انگلستان، با ذائقه‌سنجی مردم ازطریق فیس‌بوک، این لایه‌های خاموش جامعه را بیدار کرده و به صحنه آوردند؛ همان افرادی را که اعتقاد داشتند زمین گرد نیست یا عقاید عجیب دیگری از این دست داشتند و انتخابات و تا پیش از آن اهل انتخابات و نظرسنجی‌های مربوط به آن نبودند. غیر از اکثر شبکه‌های تلویزیونی مهم دنیا که نظرسنجی‌های سالیانه متعددی را انجام می‌دهند، چندین موسسه مشهور و معتبر نظرسنجی در ایران هم وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد. در ایران سال‌ها پیش موسسه نظرسنجی آینده زیر نظر عباس عبدی فعالیت می‌کرد و پس از حواشی فراوان تعطیل شد.

در دوره‌های اخیر، نظرسنجی‌هایی که توسط موسسات دانشگاهی و توسط صداوسیما انجام می‌شوند، عمده منابعی بودند که به آنها ارجاع داده می‌شد. نظرسنجی درکنار آمارهای استحصال‌شده از داده‌های مختلف، چیزهایی هستند که بر فرض صحت کامل آنها، باز هم نیاز به تحلیل درست دارند و نتیجه نهایی را به‌راحتی نمی‌توان از آنها دریافت کرد. مثلا دو نامزد ریاست‌جمهوری که تا ۶۰ روز مانده به انتخابات، چندان شناخته‌شده نیستند، ظرفیت‌های متفاوتی دارند. ممکن است افرادی که هرکدام از آنها را نمی‌شناسند، جذب این افراد شوند یا از آنها فاصله بگیرند یا همچنان بی‌تفاوت بمانند. حدس این موارد نیاز به تحلیل دارد و با مراجعه به اعداد و ارقام همه‌چیز مشخص نمی‌شود. در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین و مشهورترین موسسات نظرسنجی در سراسر جهان اشاره شده است.

روی مورگان/ استرالیا

روی مورگان (Roy Morgan) یک شرکت تحقیقاتی در استرالیا است که دفتر مرکزی آن در ملبورن واقع شده و سال 1941 توسط روی مورگان (1985–1908) تاسیس شد. رئیس اجرایی این موسسه امروز پسر روی، گری مورگان و مدیرعامل شرکت میشل لوین است. این شرکت گردش مالی سالانه بیش از ۴۰ میلیون دلار دارد و غیر از دفتر مرکزی آن در ملبورن، دارای دفاتری در سیدنی، پرت و بریزبن و همچنین دفاتری بین‌المللی در اوکلند، لندن، نیویورک‌سیتی، پرینستون و جاکارتا است. نتایج پژوهش‌های این موسسه در وب‌سایت roymorgan.com و روزنامه‌ها، مجلات، تلویزیون، رادیو، اینترنت و خدمات اشتراک آنلاین مانند Crikey و مجله هنری تورنتون منتشر شده است. این شرکت ارائه‌دهنده عمده داده‌های برنامه‌ریزی تبلیغات و رسانه است و برنامه‌های تحقیقاتی بزرگ دولتی، اجتماعی و شرکتی را انجام می‌دهد. سنجش واکنش‌های مخاطب نسبت‌به محرک‌های بصری (مثلا بحث‌های انتخاباتی) از ابتکارات قابل‌توجه این موسسه بود.

فروم ریسرچ/ کانادا

فروم ریسرچ (Forum Research) یک شرکت تحقیقاتی و نظرسنجی در کانادا است که در سال 1993 توسط لورن بوزینوف تاسیس شد. دفتر مرکزی این انجمن تحقیقاتی در تورنتو واقع شده و در سراسر کانادا (ادمونتون، تورنتو و ونکوور) و در سراسر جهان (هوستون، بوئنوس آیرس، دبی، بمبئی و شانگهای) دفاتری دارد. این موسسه نظرسنجی‌های منظمی درمورد سیاست‌های شهری، استانی و فدرال، برای رسانه‌های خبری مهم کانادا، ازجمله تورنتو استار، نشنال‌پست و روزنامه‌های زنجیره‌‌ای سان انجام می‌دهد. این شرکت همچنین نظرسنجی‌های گسترده‌ای را درطول انتخابات شهرداری تورنتو در سال 2010 و انتخابات فدرال 2011 کانادا انجام داد و در آن اولین مرجعی بود که ازطریق نظرسنجی، شکست حزب لیبرال در تورنتو و مونترال را از حزب جدید دموکرات پیش‌بینی کرد. این انجمن همچنین درمورد سایر مسائل اجتماعی ازجمله در اقدامات اخیر خود در زمینه کنترل اسلحه، سقط جنین و... نظرسنجی‌هایی انجام داده است.

اینفراتست دیماپ/ آلمان

اینفراتست دیماپ (Infratest dimap) یک موسسه و شرکت آلمانی در برلین است که تحقیقات سفالوژی (Psephology) انتخابات‌پژوهی و مسائل سیاسی را ارائه می‌دهد. انتخابات‌پژوهی مطالعه آماری و جامعه‌شناختی انتخابات و الگوهای رأی‌دهی و تأثیر رسانه‌ها و نظرسنجی‌ها بر آن و تحلیل نتایج آن از زمینه‌های انتخابات‌پژوهی است و از داده‌های انتخابات‌های گذشته، نظرسنجی‌ها، اطلاعات مربوط به چگونگی تأمین مالی کارزارهای انتخاباتی و داده‌های مشابه آماری برای تحلیل‌های خود استفاده می‌کند. این موسسه در آلمان برای انتشار نظرسنجی ARD-Deutschlandtrend به‌خوبی شناخته شده است. این نظرسنجی ماهانه، ازطرف پخش‌کننده عمومی ARD منتشر می شود. اینفراتست دیماپ همچنین با برون‌یابی و پیش‌بینی شب‌های انتخابات در آلمان، ازجمله انتخابات فدرال شناخته می‌شود. این موسسه که در سال 1996 تاسیس شد، از سال 1997 با مجلات خبری همکاری می‌کند و نظرسنجی‌های آن در سراسر رسانه‌های خبری آلمان با استقبال خوبی روبه‌رو شده است.

ایستگاه‌های هواشناسی اجتماعی/ فیلیپین

موسسه The Social Weather Stations یا همان ایستگاه‌های هواشناسی اجتماعی که با عنوان اختصاری SWS شناخته می‌شود، یک موسسه تحقیقاتی اجتماعی در فیلیپین است که نهادی خصوصی، غیربورسی و غیرانتفاعی و مهم‌ترین نهاد نظرسنجی در فیلیپین و یکی از مهم‌ترین نهادهای نظرسنجی در شرق آسیا به‌حساب می‌آید و به‌عنوان یک نهاد مستقل، در 8 آگوست 1985 به‌طور رسمی ثبت شد. مأموریت SWS به‌عنوان یک موسسه مستقل، این است که به‌طور منظم نظرسنجی‌های علمی را به‌منظور بهره‌برداری آموزشی انجام دهد (بنابراین چشم‌ها باید شرایط اجتماعی را ببینند)، وظیفه‌سازی از دیگر اهداف این موسسه است (بنابراین قلب‌ها باید مشکلات اجتماعی را احساس کنند) و ماموریت دیگر آن تجزیه و تحلیل یافته‌ها است (بنابراین ذهن‌ها ممکن است راه‌حل‌های خود را درک کنند). کارکردهای اساسی این موسسه عبارتند از: تجزیه و تحلیل و تحقیقات اجتماعی، با حساسیت بر شاخص‌های اجتماعی و توسعه منابع داده جدید؛ طراحی و اجرای نظرسنجی‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، ازجمله نظرسنجی افکار عمومی و انتشار یافته‌های تحقیق ازطریق انتشارات، سمینارها، جلسات توجیهی و کانال‌های دیگر.

مرکز رازومکوف/ اوکراین

مرکز رازومکوف یا به‌طور کامل مرکز مطالعات اقتصادی و سیاسی اوکراین به‌نام الکساندر رازومکوف، یک اتاق فکر اوکراینی در زمینه سیاستگذاری عمومی غیردولتی است. مرکز رازومکوف در زمینه سیاست‌های داخلی، اقتصادی، اجتماعی و دیپلماتیک، مدیریت دولتی، انرژی، مسائل ارضی، امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای و امنیت و دفاع ملی تحقیقاتی را انجام می‌دهد. در مجمع اقتصادی بین‌المللی لهستان در سال 2004، مرکز رازومکوف یکی از جوایز را در گروه سازمان غیردولتی سال در اروپای مرکزی و شرقی دریافت کرد و در سال 2009، روزنامه واشنگتن‌پست از مرکز رازومکوف به‌عنوان یک موسسه برتر تحقیقی نام برد. طبق گزارش شاخص جهانی Go to Think Tank 2016 که توسط موسسه لادر در دانشگاه پنسیلوانیا منتشر شد، مرکز رازومکوف رتبه پنجم در میان 90 اتاق فکر برتر در اروپای مرکزی و شرقی را دارا شد. این موسسه صرفا به نظرسنجی از افکار عمومی نمی‌پردازد و با دریافت نظر کارشناسان درکنار آن و تحلیل داده‌های به‌دست آمده، این افکارسنجی‌ها را تبدیل به گزاره‌های تئوریک و راهبردی می‌کند.

یوگاو/ انگلستان

یوگاو (YouGov) یک شرکت بین‌المللی تحقیقاتی مبتنی‌بر تجزیه و تحلیل داده‌های بین‌المللی اینترنت است که مقر اصلی آن در انگلیس قرار دارد و فعالیتش در اروپا، آمریکای شمالی، خاورمیانه و آسیا و اقیانوسیه است. این موسسه در ماه می 2000 توسط استفان شکسپیر و ندیم زهاوی، کسی که بعدها نماینده‌ای محافظه‌کار در کنگره انگلیس شد، شروع به‌کار کرد. در سال 2001 آنها با پیتر کلنر، تحلیلگر سیاسی بی‌بی‌سی، همکاری‌شان را آغاز کردند. در آوریل 2005، یوگاو به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد که در بازار سرمایه‌گذاری بورس اوراق بهادار لندن ارائه شد. یوگاو اکنون یکی از اعضای شورای نظرسنجی انگلیس است. یوگاو در تحقیقات بازار و نظرسنجی ازطریق روش‌های آنلاین تخصص دارد. روش این شرکت شامل دریافت پاسخ از یک گروه دعوت‌شده از کاربران اینترنت و سپس توزین این پاسخ‌ها با اطلاعات جمعیتی است. یوگاو این نمونه‌های جمعیتی را از پانلی با بیش از 12 میلیون نفر در سراسر جهان تهیه می‌کند. از آنجاکه روش‌های آنلاین یوگاو از هیچ نیروی میدانی استفاده نمی‌کند، هزینه‌های آن از برخی روش‌های حضوری یا تلفنی کمتر است.

موسسه گالوپ/ آمریکا

موسسه گالوپ از معتبرترین موسسات نظرسنجی در جهان است که در ۲۷ دسامبر ۱۹۳۵ تاسیس شد. نظرسنجان موسسه گالوپ برای آغاز کار نظرسنجی‌های ملی خود نخست به‌دنبال مکانی می‌گشتند که تمام یا بیشتر افراد بالغ آمریکایی را در آن بیابند. منظور از این مکان، مراکز خرید، فروشگاه‌ها، ادارات، هتل‌ها یا مکان‌های برگزاری بازی‌های بیس‌بال نیست؛ بلکه بهترین مکانی که در آن می‌توان به افراد بزرگسال آمریکایی دست یافت، منازل آنها است، بنابراین در همه نظرسنجی‌هایی که در سطح ملی برگزار می‌شود، نخستین مرحله دسترسی به مردم ازطریق مراجعه به منازل آنهاست. نظرسنجان این موسسه طی ۱۲ نظرسنجی که به انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۸۴ مربوط می‌شد، با استفاده از این روش توانستند نتایج انتخابات را بسیار دقیق حدس بزنند. این موسسه تا سال ۱۹۸۶ بخشی از مصاحبه‌های خود را به مصاحبه تلفنی اختصاص داد. هدف از این اقدام، جایگزینی مصاحبه تلفنی با مصاحبه ازطریق مراجعه به در منازل بود که نسبت‌به روش قدیمی مطمئن‌تر و اساسا کم‌هزینه‌تر به‌نظر می‌رسید.

هریس/ آمریکا

موسسه نظرسنجی هریس، یک شرکت تحقیقاتی و تحلیلی آمریکایی است که از سال 1963 احساسات، رفتارها و انگیزه‌های بزرگسالان آمریکایی را ردیابی می‌کند. علاوه‌بر مشاوره سنتی ارائه‌شده، هریس داده‌های نرم‌افزاری را توسعه داده است؛ سیستم‌عامل‌هایی که به مارک‌ها امکان می‌دهد تا سلامت و موفقیت در رقابت را پیگیری کنند. این شرکت با مشتریان در سه زمینه اصلی کار می‌کند: استراتژی و ردیابی نام تجاری، اعتبار شرکت و تحقیق برای انتشار عمومی. دفاتر مرکزی موسسه هریس در شیکاگو و شهر نیویورک قرار دارند و دفترهای دیگری هم در واشنگتن دی‌سی و روچستر نیویورک دارد. نظرسنجی هریس با استفاده از ردیاب COVID-19 خود، یک تحقیق دوهفته‌ای آنلاین از بزرگسالان آمریکایی انجام داد و طولانی‌ترین و بزرگ‌ترین داده‌ها را به‌منظور تحقیقات افکار عمومی درمورد بیماری ویروس کرونا در ایالات‌متحده اجرا کرد. هریس به‌طور کلی یک موسسه نظرسنجی است که به‌طور تخصصی درباره مسائل تجاری تحقیق می‌کند.

موسسه گزارش‌های راسموسن/ آمریکا

موسسه گزارش‌های راسموسن (Rasmussen Reports) یک شرکت نظرسنجی آمریکایی است که در سال 2003 تأسیس شد و به تفسیر سیاسی و جمع‌آوری، انتشار و توزیع اطلاعات نظرسنجی از افکار عمومی می‌پردازد. گزارش‌های راسموسن ردیابی در سطح ملی و ایالتی، از انتخابات، سیاست، وقایع روز، اعتمادبه‌نفس مصرف‌کنندگان، موضوعات تجاری و نظرسنجی‌های مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری را انجام می‌دهد. نتایج نظرسنجی راسموسن در دوره‌ای از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که منجربه پیروزی ترامپ شد (سال 2016) به میزان قابل‌توجهی با سایر موسسات متفاوت بود. برخی از ناظران، ازجمله پاتریک کادل، گزارش‌های راسموسن را ستایش کرده‌اند، درحالی‌که دیگران مانند کریس سیلیزا، صحت آن را زیر سوال برده‌اند. FiveThirtyEight به شرکت راسموسن امتیاز «C +» داد و گزارش کرد که در انتخابات میان‌دوره‌ای 2010، این موسسه دارای سوگیری به نفع نامزدهای جمهوری‌خواه بوده است. نظرسنجی‌های این شرکت به شیوه ترکیبی از نظرسنجی خودکار افکار عمومی انجام شده که شامل سوالات تلفنی از قبل ضبط‌شده و نظرسنجی آنلاین می‌شود. این شرکت با فروش تبلیغات و اشتراک در داده‌های نظرسنجی خود، درآمد کسب می‌کند.

مرکز تحقیقات پیو/ آمریکا

مرکز تحقیقات پیو یکی دیگر از مشهورترین و معتبرترین مراکز افکارسنجی جهان است. این مرکز یک اتاق فکر آمریکایی غیرحزبی مستقر در واشنگتن‌دی‌سی است که اطلاعاتی درمورد مسائل اجتماعی، افکار عمومی و روندهای جمعیتی شکل‌دهنده ایالات‌متحده و جهان را ارائه می‌دهد. این نظرسنجی‌ها از تحلیل افکار عمومی، تحقیقات جمعیتی، تماس تلفنی تصادفی ازطریق تلفن همراه و شماره تلفن ثابت، تجزیه و تحلیل محتوای رسانه‌ها و سایر تحقیقات تجربی علوم‌اجتماعی با مردم انجام می‌شوند. مرکز تحقیقات پیو یک سازمان غیرانتفاعی و معاف از مالیات است که با تمرکز بر جمعیت‌شناسی ادیان در جهان فعالیت می‌کند و مدعی است که مواضع سیاسی اتخاذ نمی‌کند. این درحالی است که این مرکز با ارائه گزارش‌های جهت‌دار لیبرالیستی درمورد وضع ادیان در سراسر جهان، از محدودیت‌هایی که دین در نقاط مختلف دنیا ایجاد کرده، حرف می‌زند و به‌طور آشکار مبلغ سکولاریسم است.

موسسه نظرسنجی ماریست/ آمریکا

موسسه نظرسنجی ماریست (MIPO) که در سال 1978 تاسیس شد، یک نظرسنجی عمومی برای افکارعمومی است که توسط موسسه نظرات عمومی ماریست (MIPO) در محوطه دانشگاه کالج ماریست اداره می‌شود. این موسسه صاحب یکی از اولین نظرسنجی‌های عمومی دانشگاهی در ایالات‌متحده بود و همچنان بسیار مورد احترام است و اغلب توسط روزنامه‌نگاران و صاحب‌نظران در سراسر جهان مورد استناد قرار می‌گیرد. درحالی‌که بیشتر نظرسنجی‌های جهان ماهیت سیاسی دارند، MIPO  غالبا نظرسنجی‌هایی را انجام می‌دهد که به‌نظر می‌رسد در سایر حوزه‌های موردعلاقه عمومی است؛ مثلا ورزش، اقتصاد، جامعه و فناوری. با این‌حال در سال 2012، ماریست با همکاری NBC News و وال‌استریت ژورنال برای انجام نظرسنجی‌ها در ایالت‌های سرنوشت‌ساز رقابت‌های ریاست‌جمهوری اقدام کرد و نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری و سنای ایالات‌متحده و فرمانداری‌ها را در هریک از این ایالت‌ها به دقت پیش‌بینی کرد. ماریست در سال 2015 تنها موسسه‌ای بود که دریافت با شیوه مالوف نظرسنجی‌ها نمی‌توان نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری را حدس زد و ادامه کارش را به حالت تعلیق درآورد.

موسسه نظرسنجی ایالات‌متحده/ آمریکا

موسسه نظرسنجی ایالات‌متحده SurveyUSA یک شرکت نظرسنجی آمریکایی است که تحقیق‌های بازاری را برای شرکت‌ها و گروه‌های علاقه‌مند انجام می‌دهد، اما بیشتر به‌دلیل انجام نظرسنجی برای دفاتر سیاسی مختلف شناخته شده است. SurveyUSA این نظرسنجی‌ها را طبق قراردادی که با بیش از 50 ایستگاه تلویزیونی دارد، انجام می‌دهد. در عوض آنها هم از تحقیقات بازاری SurveyUSA برای تنظیم دقیق برنامه‌های خبری خود برای رتبه‌بندی بالاتر استفاده می‌کنند. تفاوت بین SurveyUSA و سایر شرکت‌های نظرسنجی تلفنی دو جنبه دارد؛ اول اینکه SurveyUSA از کارمندان مرکز تماس مستقیم استفاده نمی‌کند، بلکه از یک سیستم خودکار استفاده می‌کند. سوالات ضبط‌شده، توسط گوینده‌ای حرفه‌ای (معمولا مجری اخبار محلی) از مخاطب سوال می‌شوند و از پاسخ‌دهنده دعوت می‌شود تا دکمه‌ای را روی تلفن خود فشار دهد یا پیام را در انتخاب خود ضبط کند. دومین مشخصه SurveyUSA و تفاوت آن با سایر موسسات نظرسنجی این است که از زبانی موجز و مختصر، به‌ویژه برای گزاره‌های رای‌گیری استفاده می‌کند.