افسانه‌هایی دروغین

مسعود آذرباد، خبرنگار: روز قدس نزدیک است و صحبت از رژیم صهیونیستی و اشغالگری قدس توسط آنان است. قوم اسرائیل زمانه‌ای بس طولانی در تاریخ تمدن و تاریخ ادیان داشته و دارند؛ حضور و بروزی اثرگذار و مهم. در اشکال مختلف، هم دین‌سازانه و هم دین‌ستیزانه، هم موحدانه و هم مشرکانه، هم ایثارگر و هم خودخواهانه. اکنون که طی 80 سال گذشته، این حضور و بروز شکل پررنگ و مدرنی روی کره زمین گرفته و تبدیل به یک حکومت شده است، دانستنی‌های غلط و درستی درباره آنها شکل گرفته است. از این زاویه، ماجرا حاوی چند نکته و تحلیل است:

نخست آنکه نگاه‌ها اغلب برون‌دینی و خارج از چارچوب فکری یهود است. اندیشمندان غیریهود اعم از مخالف و موافق درباره مساله اسرائیل و یهود، نوشته‌اند و ما خوانده‌ایم. همیشه نوعی از فاصله زبانی و زمانی بین ما و آنها حضور داشته که فرصت نگاه دقیق را از ما گرفته است.

طبیعتا معتقدان به یک اندیشه و دین، خصوصا اندیشمندان آن دین نگاه دقیق‌تر و متفاوت‌تری نسبت به دیگران در زمینه پرداخت وجوه مختلف تاریخی و بنیادین آن دارند.

دوم آنکه همان نگاه اغلب برون‌دینی، در زبان نیز دچار این مساله است. زبان قوم اسرائیل عبری است. زبانی با تاریخ کهن اما با گویش‌ورانی اندک. پژوهشگری که در زمینه قوم اسرائیل و یهودیت مشغول فعالیت است تا زمانی که با متن اصلی و مادر روبه‌رو نشود، تنها انعکاس‌های ناقص و تغییر شکل‌یافته را مورد بررسی قرار می‌دهد.

ارجاع به زبان اصلی متون و درک مستقیم از آنها در هر زمینه‌ای که صاحب یک زبان خاص است، مساله‌ای مهم و غیرقابل اجتناب است.

 با این تحلیل باید گفت ما در زمینه آثار پژوهشی و تاریخی دست ‌اولی که بتواند تصویری دقیق از وضعیت قوم اسرائیل در درازنای تاریخ و وسعت کره‌زمین به ما ارائه بدهد، دچار فقر هستیم. اغلب این آثار یا ترجمه نه‌چندان درست و مغشوش از متون دست‌چندم و جدید است یا با نگاهی ناقص و کژ به مساله یهود می‌پردازد یا در بهترین حالت، تنها تصویری کاریکاتورگونه از مساله یهود و فلسطین به ما ارائه می‌دهد.

یکی از آثاری که توانسته تا حدی در این زمینه موفق عمل کند، کتابی است با عنوان 10 غلط مشهور درباره اسرائیل. کتابی از ایلان پاپه مورخ اسرائیلی. کتاب با عنوان اصلی Ten myths about Israel در فضای آکادمیک اسرائیل و کشورهای انگلیسی‌زبان منتشر شده است.

پیش از هرچیز باید به توصیف شخصیت ایلان پاپه پرداخت. او مورخی اسرائیلی است و در سطح جهانی شناخته شده. ضمن آنکه او نه‌تنها از بن جان یهودی است بلکه یکی از منتقدان مهم به عملکرد و سیاست‌های رژیم صهیونیستی نیز است. مضاف براین، او حامی اندیشه حکومت اسرائیل است و از آرمان فلسطین دفاعی ندارد بلکه از عمق وجود حامی کشور مستقل اسرائیلی است. همه اینها باعث شده متن تاریخی پیش‌روی ما، روایتی دست اول و نسبتا بی‌طرفانه درباره برخی ماجراها و افسانه‌های تاریخی پیرامون اسرائیل باشد.

کتاب «10 غلط مشهور درباره اسرائیل» ورای مقدمه از چهار بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست افسانه‌هایی درباره گذشته است، بخش دوم افسانه‌هایی درباره امروز، بخش سوم نیز سخن از افسانه‌هایی درباره آینده است و چهارمین بخش نیز نتیجه‌گیری و راه‌حل نویسنده است.

بخش اول کتاب به بررسی و راستی‌آزمایی نکات تاریخی از دوران باستان تا جنگ 1967 می‌پردازد. نکاتی درباره اهمیت تاریخی فلسطین و اهمیت معنایی یهود و صهیونیسم. این بخش طولانی‌ترین بخش کتاب است و پاسخ بسیاری از سوالات ما را به شبهات تاریخی در این زمینه می‌دهد.

دومین بخش به بررسی و تحلیل اتفاقاتی می‌پردازد که طی بیش از 30سال گذشته رخ داده و گذشت زمان غبار افسانه بر آن پاشیده است. مسائل این قسمت بیشتر از آنکه رنگ‌وبوی تاریخ بدهد، تحلیل وقایع سیاسی است.

سومین بخش کوتاه نیز مربوط به آینده است. اینکه چگونه می‌توان راه‌حلی برای رهایی از وضعیت بغرنج امروز به دست آورد.

ایلان پاپه، مورخی اسرائیلی است. صدالبته نباید از او انتظار داشت که متنی همدلانه با مسلمانان جهان و مهاجران فلسطینی بنویسد اما با این حال نگارش او در نشان دادن افسانه‌های مربوط به رژیم صهیونیستی ستودنی است. مطالبی که او در کتابش آورده است شاید به روشنی روز و به تلخی زهر باشد اما او از گفتنش ابا نداشته و سعی داشته است حقیقت را به مخاطبانش ارائه دهد.

از سوی دیگر، متن و نگارش او نیز حائزاهمیت است. پاپه قلمی ساده و قابل‌فهم دارد. ضمن اینکه طنزی اندک نیز در میان تار و پود کلمات او حضور دارد که بر لطافت و جذابیت اثرش افزوده است. او در سراسر متنش متون مختلفی اعم از متقدم و متأخر، عبری یا انگلیسی را استفاده کرده است و این نشان از غنای ‌پژوهشی این اثر دارد. با این حال همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، سادگی زبان اثر را به متنی خشک و نچسب تبدیل نکرده است.

ایلان پاپه توانسته است به خوبی پندارهای عمومی را با حقایق تاریخی مقایسه کند و حفره‌های آنان را پیش چشم مخاطب بگذارد و تصویری روشن به او ارائه دهد.

ضمن اینکه نباید از ترجمه روان و درعین‌حال دقیق وحید خضاب غافل شد که ویرایش پاکیزه‌ای نیز بر زیبایی آن افزوده است. طرح جلدی هم که توسط نشر کتابستان معرفت برای این کتاب انتخاب شده، در شکلی مینی‌مالیستی و ساده، بر ایده اصلی کتاب افزوده است.