مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار:گویا کم‌کم باید عادت کنیم که نام «حسن فتحی» را با حواشی مربوط به پروژه‌های اخیرش به یاد بیاوریم. فتحی که «شهرزاد» او هنوز هم ملجا بسیاری از شبهات حقوقی و مالی است، این ماه‌ها به‌دلیل حاشیه‌های «مست عشق» حسابی بر سر زبان‌ها افتاده است؛ حتی بیشتر از ساخت پروژه‌ای چون «شمس و مولانا» با تمام حساسیت‌ها و انتظارهایی که از این داستان عاشقانه و عارفانه سراغ داریم.

ساخت پروژه «مست عشق» از سال 97 رسانه‌ای شد، اما تا زمان اعلام قطعی پایان فیلمنامه و مذاکره با تهیه‌کنندگان ترک، کسی چندان آن را جدی نگرفت. داستان فیلم 3 سال مهم زندگی مولانا از 642 تا 645 را روایت می‌کند. سال‌هایی که غیبت اول و دوم شمس و شائبه قتل او را نشانه گرفته است. در کنار این 3سال سرنوشت‌ساز، برهه‌های مهم دیگری از حیات این دو عارف به شکل شکست زمان در فیلم نشان داده شده است تا «مست عشق»، روایت جامعی باشد از زندگی شمس و مولانا.

   حاشیه‌ها از چه زمانی جرقه خورد؟

نخستین حاشیه فیلم، ماه‌ها قبل از آغاز فیلمبرداری آغاز شد، یعنی زمانی که برخی رسانه‌ها از انتخاب بازیگر ترک برای نقش مولانا سخن گفتند. در همان زمان، برخی عوامل اصلی فیلم، آن را تایید و برخی دیگر نیز آن را تکذیب کردند. حتی «فرهاد توحیدی»، نویسنده فیلمنامه در گفت‌وگویی صراحتا از انتخاب بازیگر ترک برای نقش مولانا حمایت کرد و برای اتهام مصادره مولانا توسط ترک‌ها نیز مثال آورد که «مگر عمرمختار با بازی آنتونی کوئین مصادره شد؟» وی هسته فیلم را ایرانی دانست که باید به بازار جهانی هم توجه داشته باشد.  تنها ساعاتی پس از انتشار این مصاحبه بود که «حسن فتحی» در گفت‌وگویی اعلام کرد که بازیگر نقش مولانا، به‌مانند نقش شمس، قطعا ایرانی خواهد بود. فردای این گفت‌وگو، عنوان شد که «پارسا پیروزفر» در نقش مولانا بازی خواهد کرد. هنوز هم مشخص نیست که این حاشیه بر چه مبنایی تولید شد. وقتی نویسنده فیلمنامه پروژه، با صراحت از ترک بودن بازیگر نقش مولانا دفاع کرد و فردای آن، کارگردان، نام بازیگر ایرانی پروژه را اعلام کرد.

   وقتی پای مراجع به سوژه فیلم باز شد

تنها چند روز پس از اعلام قطعی ساخت «مست عشق» و انتخاب بازیگران این پروژه، دو تن از مراجع، نظر خود را راجع‌به تولید این سوژه عرفانی اعلام کردند. آیات عظام نوری‌همدانی و مکارم‌شیرازی در گفت‌وگوهایی اعلام کردند که ساخت این فیلم شرعا جایز نیست و باید از آن خودداری شود.  استدلال این دو مرجع عالیقدر آن بود که این کار سبب ترویج فرقه ضاله صوفیه می‌شود و طبق گفته برخی ائمه، این فرقه دشمنان ما هستند، بنابراین تولید اثر هنری راجع‌به اندیشه‌های آنها به هر شکلی جایز نیست و حرام است.  هرچند چند روز بعد اعلام شد که نظر آیات عظام بر این بوده که اگر فیلم، ترویج فرقه صوفیه باشد، اشکال دارد.  با بالا گرفتن بحث‌ها راجع‌به مشکل شرعی ساخت این فیلم، وزیر ارشاد در جمع خبرنگاران حاضر شد و اعلام کرد که هنوز فیلمنامه این کار به‌دست آنها نرسیده تا بتوانند راجع‌به محتوای آن تصمیم‌گیری کنند.

البته پایان‌بخش این بحث، اعلام‌نظر رسمی تهیه‌کننده ایرانی پروژه (مهران برومند) بود که اعلام کرد فیلمنامه کار هیچ ارتباطی به فرقه صوفیه ندارد و تنها حوادث زندگی شمس و مولانا در آن عصر را مورد توجه قرار داده است. روابط عمومی پروژه نیز برای محکم‌کاری، کلیپ ویدئوی رهبری درمورد مثنوی ‌مولوی در دیدار با شاعران را در فضای مجازی منتشر کرد تا این حاشیه، ختم به خیر شود.

   وقتی همه‌چیز ناگهان به محاق رفت

پس از یک شروع پرسروصدا، عوامل فیلم در طول یک‌ماه پس از خوابیدن حواشی (نیمه‌های مهر تا آبان 98) مسلسل‌وار، اخبار فیلم را منتشر کردند. اخباری که طی آن، از گریم‌های «شهاب حسینی» و «پارسا پیروزفر» در نقش‌های شمس و مولانا رونمایی و تصاویری از حضور آنها در پشت‌صحنه کار منتشر شده و اسامی بازیگران دیگر پروژه اعلام شد. اتفاقی که گویا حاکی از غلبه نگاه طرفین ایرانی در محتوای داستانی و انتخاب بازیگران ایرانی در نقش‌های اصلی پروژه حکایت داشت، اما دامنه حواشی از جایی آغاز شد که دیگر خبری از این فیلم به بیرون درز نکرد.

اواخر پاییز 98 بود که خبر رسید پیش‌تولید سریال «جیران» در تهران آغاز شده و فتحی که درحال فیلمبرداری «مست عشق» در ترکیه است، هم‌زمان پیش‌تولید سریال جدیدش را نیز آغاز کرده است. خبری غافلگیرکننده که با توجه به حساسیت بسیار بالای فتحی در تولید کارهایش، کمی مخاطب پیگیر کارهای این کارگردان را متعجب ساخت. این تعجب زمانی بیشتر شد که در آن زمان، حتی از نخستین بازیگر این سریال نیز رونمایی و نام وی رسانه‌ای شد.
   جشنواره فیلم فجر اتفاقی برای بروز حواشی ثانویه «مست عشق»

بی‌خبری از «مست عشق»، تا انتهای پاییز ادامه داشت. در آن زمان بود که ضمن انتشار جدیدترین تصاویر از تصاویر «شهاب حسینی» و «بوران کوزوم»، اعلام شد که این فیلم فرم حضور در جشنواره فجر را پر کرده است. این درحالی است که تا پیش از آن، از «مست عشق» به‌عنوان یکی از غایبان بزرگ جشنواره آن سال سخن گفته می‌شد. فیلم فتحی که پس از یک پیش‌تولید پرسروصدا، تولید آرامی را پشت‌سر می‌گذارد، خیال دوستداران پروژه را راحت کرد که فیلم در مسیر طبیعی و نرمال خود پیش رفته و احتمالا نخستین رونمایی از آن در جشنواره فجر خواهد بود.

این خبر حتی پس از پایان مهلت ثبت‌نام جشنواره نیز تایید شد، اما فردای این تایید، «حسن فتحی» بدون اشاره به‌دلیلی اعلام کرد که امسال فیلمی در جشنواره نخواهد داشت. در این خبر نه صحبت از طولانی‌شدن مرحله فیلمبرداری یا پس‌تولید شد و نه حرفی از اختلافات به میان آمد.  دو هفته بعد از این اظهارنظر، «ابراهیم داروغه‌زاده»، دبیر سی‌وهشتمین جشنواره فجر، صراحتا اعلام کرد که «مست عشق» ضمن اینکه همچنان درحال فیلمبرداری است، بلکه در ایران مجوز ساخت ندارد و نمی‌تواند در جشنواره حضور داشته باشد.  

چند روز پس از این اظهارنظر، «طباطبایی‌نژاد»، معاون نظارت سازمان سینمایی اعلام کرد که عوامل در میانه فیلمبرداری درخواست پروانه ساخت دادند که قبول نکردیم. وی گفت که منتظر پایان کار فیلم هستند تا اگر فیلم شرایط نمایش داشت، درمورد پروانه ساخت آن تصمیم‌گیری شود. اظهارنظری که برخی رسانه‌ها را به واکنش وادار کرد؛ رسانه‌هایی که برخی‌هایشان این اقدام را چراغ‌سبز سازمان سینمایی مبنی‌بر حذف پروانه ساخت عنوان کرده و از آن استقبال کردند و برخی رسانه‌های دیگر که با تاختن بر این تصمیم، عنوان کردند که مگر خون «حسن فتحی» رنگین‌تر از دیگر کارگردانان است که ابتدا باید پروانه ساخت آنها صادر شود و سپس به مرحله فیلمبرداری برسند.

   اعلام مشکوک پایان فیلمبرداری و آغاز حواشی دیگر

2 روز مانده به آغاز سال 2020 میلادی، نخستین ویدئو از «مست عشق» منتشر شد. ویدئویی حاوی لحظاتی از فیلم که هم تدوین شده می‌نمود و هم دارای موسیقی بود. برخی رسانه‌ها هم از پایان فیلمبرداری پروژه سخن گفتند. اما سوال مهم همچنان باقی‌مانده بود که چرا فیلمی که بیش از یک‌ماه تا زمان جشنواره وقت دارد و فرم حضور در این فستیوال را هم پر کرده و مشکل پروانه ساختش هم قابل رفع‌شدن است، از حضور در این جشنواره انصراف داده است؟!

این گمانه‌زنی‌ها در شرایطی مطرح شد که هیچ‌یک از عوامل فیلم راجع‌به پایان فیلمبرداری کار موضع نگرفتند. با آمدن کرونا در ماه پایانی سال 98، اخبار و پیگیری‌ها راجع‌به این پروژه به محاق رفت تا در هفته آخر خردادماه، یعنی حدود 6 ماه از اعلام پایان پروژه توسط رسانه‌ها، یکی از روزنامه‌ها اعلام کند که بی‌خبری از پروژه «مست عشق» کمی مشکوک است.  استدلال آن رسانه بر این بود که هیچ‌یک از عامل اصلی پروژه، خبر پایان فیلمبرداری را اعلام نکرده‌اند و مشخص نیست که پروژه هم‌اکنون در چه مرحله‌ای به‌سر می‌برد. ضمن اینکه «حسن فتحی» نیز در آن ایام، بر سر سریال شبکه نمایش خانگی خود (جیران) حضور داشت که همین، برخی سوالات را راجع‌به فرجام «مست عشق» مطرح می‌کند.  یک روز بعد از این گمانه‌زنی‌ها که به نشر حداکثری در فضای مجازی تبدیل شد، تهیه‌کننده کار اعلام کرد که تنها چند سکانس کوتاه از فیلم مانده و گروه منتظر بازگشایی مرزها برای ادامه فیلمبرداری هستند، ضمن آنکه تدوین و صداگذاری نیز درحال انجام است که سبب می‌شود تا «مست عشق» تا پایان تابستان آماده نمایش شود.

   موج جدید حواشی

اواخر مهرماه 99 بود که «سهراب پورناظری»، سازنده موسیقی فیلم اعلام کرد که «مست عشق» به شکل نیمه‌کاره رها شده و به مرحله پایانی نرسیده است. همین سخنان کافی بود که رسانه‌ها به یاد وعده تهیه‌کننده ایرانی پروژه بیفتند که در خردادماه اعلام کرده بود که فیلم تا پایان تابستان آماده نمایش می‌شود.

4 روز بعد از این سخنان یعنی در آخرین روز مهرماه، یک اظهارنظر دیگر، طبیعی نبودن روال تولید فیلم را بیشتر کرد. جایی که روابط‌عمومی سرمایه‌گذار ترک فیلم، از پایان فیلمبرداری سخن گفت و اینکه «مست عشق» در آذرماه 99 و هم‌زمان با هفته جهانی مولانا پخش جهانی خواهد شد! اتفاقی که به گفته عوامل ترک قرار بود در دو قالب فیلم و سریال آماده و منتشر شود.

 فردای انتشار این سخنان بود که «حسن فتحی»، پس از نزدیک به یک سال، درباره «مست عشق» اظهارنظر کرد. این کارگردان در ویدئویی که اول آبان 99 منتشر کرد، از اتفاق‌های تازه‌ای در مسیر تولید این پروژه سخن گفت.

به گفته فتحی، حدود 8 سکانس از سکانس‌های مهم این فیلم هنوز فیلمبرداری نشده که قرار است طی دوماه آینده کار ضبط آنها انجام شود. ضمن اینکه فتحی تهدید کرد که هرگونه دخل‌وتصرف در تدوین و امور فنی فیلم بدون اطلاع و هماهنگی با طرف ایرانی، موجب پیگرد قانونی خواهد بود.

فتحی البته در پایان سخنان خود اعلام کرد که شیوع کرونا و بروز برخی اختلافات مالی میان سرمایه‌گذاران ایرانی و ترک، دلیل به تاخیر افتادن این پروژه بوده است.

   اختلافاتی عمیق‌تر از آنچه تصور می‌شد

هرچند اظهارات «حسن فتحی»، نشان‌دهنده اختلافاتی میان طرفین تولید این پروژه بود، اما مصاحبه «فرهاد توحیدی»، از عمیق‌بودن این اختلاف‌ها سخن گفت. نویسنده «مست عشق» در گفت‌وگویی که اول آبان منتشر شد اعلام کرد که همه راش‌های فیلم در اختیار طرف ترک است و این اتفاق‌ها نیز در پی تنش‌ میان سرمایه‌گذاران رقم خورده است. وی همچنین اعلام کرد که تمامی این 8 سکانس، مربوط به بازیگران ترک پروژه است که ضبط آن حدود یک هفته به‌طول خواهد انجامید. توحیدی با اعلام کمک از وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد که سرمایه‌گذار ترک تنها به میزان یک‌چهارم در این پروژه نقش دارد و حالا با این میزان سرمایه، مدعی اکران جهانی و ساخت سریالی 8 قسمتی از فیلم است.  فردای انتشار صحبت‌های فتحی و توحیدی بود که روابط‌عمومی سرمایه‌گذار ترک پروژه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که اگر آقای فتحی صاحب و سازنده اثر هستند، در این 10 ماه چرا سراغی از سرنوشت فیلم نگرفتند. در این بیانیه همچنین آمده بود که قرار بود فیلم در 8 هفته ساخته شده و در دی‌ماه 98 نیز آماده نمایش شود، اما فیلمبرداری، 16 هفته طول کشید و برای یک کار 90 دقیقه‌ای، 70 ساعت فیلمبرداری شد که البته 8 سکانس آن هم هنوز باقی‌مانده است.

در همان روز، تهیه‌کننده نیز وارد این کارزار شد و اعلام کرد که فیلمبرداری، در 12 هفته انجام شده که کاملا قابل دفاع است. برومند همچنین تهدید کرد که هر اقدامی بدون نظر کارگردان، تبعات سنگینی برای طرف ترک خواهد داشت.  هرچه بود، دامنه حواشی پاییزی «مست عشق» با این گردوخاک پایان یافت تا این پروژه، موج سوم حواشی از زمان پیش‌تولیدش را تجربه کند. حتی سکوت چندهفته‌ای دوطرف سرمایه‌گذار سبب شد تا رسانه‌ها این‌طور متوجه شوند که اختلافات دوطرف پایان یافته و سکانس‌های باقی‌مانده نیز ضبط شده است. اما موج سهمگین کرونا که در آبان و آذر، ایران و ترکیه را دربرگرفت، عملا اجازه نداد تا پیشرفتی در این مسیر به‌وجود بیاید.  چند هفته سکوت درباره این پروژه سبب شد تا «مست عشق» باز هم یکی از کاندیداهای حضور در جشنواره فجر سال 99 لقب بگیرد. اتفاقی که البته با تجربه یک‌سال حاشیه‌پراکنی پروژه و عوامل اصلی‌اش، این‌بار چندان رسانه‌ای نشد و دیگر کمتر رسانه‌ای پیگیر این اتفاق شد که چرا «مست عشق» در جشنواره فجر سال 99 حضور ندارد.

   ورود به موج چهارم حاشیه

موج چهارم حواشی «مست عشق» از دو روز گذشته آغاز شد. یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان چند روزی است که تیزرهای این فیلم را پخش کرده و حتی به مخاطبان خود وعده داده این سریال به‌زودی از این شبکه روی آنتن خواهد رفت.

این اتفاق هم‌زمان شد با اظهارنظر سرمایه‌گذار ترک پروژه که ضمن تایید این خبر اعلام کرد که تدوین و تمام مراحل فنی فیلم به پایان رسیده و با توجه به عدم‌اقدام طرف ایرانی برای اکران، قرارداد پخش سریال با این شبکه ماهواره‌ای بسته شده و پروژه درحال دوبله‌ فارسی است تا پس از پایان این مرحله، آماده پخش شود.

خبری شوکه‌کننده که دیگر از شکل تهدید خارج شده و وارد فاز اجرایی شده است. با این وضعیت که به‌نظر می‌رسد کار از کار گذشته است، «حسن فتحی» روز گذشته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام طرف ترک در مراجع قضایی درحال پیگیری است.

آنچه از فحوای بیانیه فتحی مشخص است آنکه گویا این‌بار دیگر پخش «مست عشق» کاملا جدی است و به همین دلیل، وی توپ را در زمین تهیه‌کننده ایرانی کار انداخته است. فتحی از تهیه‌کننده ایرانی «مست عشق» پرسیده که چرا علی‌رغم هشدارهای مکرر بنده، مدیرتولید، مدیر فیلمبرداری و چند تن از بازیگران و عوامل فیلم، تا این اندازه به طرف ترک اعتماد کرده و  راش‌ها را در اختیار وی قرار داده است. چرا به آنها برخلاف توافقات مکتوب، اجازه تدوین داده که فیلم را به سریال تبدیل کنند. چرا تهیه‌کننده ایرانی اسناد جلسات فیلمبرداری را ارائه نکرد و چرا نگفت که من نه‌تنها 10 ماه بی‌خیال نبودم، بلکه از یک‌هفته پس از تعطیلی پروژه به مدت یک‌سال‌ونیم به‌طور مستمر پیگیر سرنوشت کار بودم.

فتحی همچنین آخرین تیر امیدواری خود را پرتاب کرد و از شبکه ماهواره‌ای خواست تا زمان حکم قطعی دادگاه، از هرگونه مشارکت با طرف ترک خودداری کنند.

و این بود، روایت چهار موج سهمگینی که «مست عشق» را دربر گرفت. حاشیه‌هایی که هنوز مشخص نیست به کجا خواهد رسید. اگر صحبت‌های طرف ترک مبنی‌بر واگذاری سریال به آن شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان درست باشد، بنابراین باید آن را پایانی بر یک‌سال‌ونیم حاشیه برای این پروژه عنوان کرد مگر آنکه شبکه ماهواره‌ای، در یک اقدام اخلاقی، نصایح «حسن فتحی» را جدی گرفته و تا زمان رای قطعی دادگاه صبر کند.

در این بین اما آنچه مسجل می‌نماید سستی دوطرف برای رسیدن به یک راه‌حل مشترک است، آن‌هم در یک بازه 17 ماهه. شاید همین کاهلی سبب شد تا فتحی در ابتدا توپ را در زمین سرمایه‌گذار ترک و حالا در زمین تهیه‌کننده ایرانی پروژه بیندازد و به‌نوعی از هر دوطرف شاکی بماند. در چنین شرایط ایزوله‌ای، کارگردان آن میزان اختیار ندارد که بتواند چنین پروژه‌ای را از سر بگیرد، بنابراین کاملا مشخص است که عدم‌توافق دو سرمایه‌گذار ترک و ایرانی سبب این نابسامانی‌ها شده است و دیگر عوامل از جمله کارگردان، تقصیر چندانی در این سرنوشت تلخ ندارند. هرچند باید منتظر روزها و ماه‌های آینده ماند تا ببینیم چه حاشیه‌ها و گره‌گشایی‌هایی برای «مست عشق» رقم می‌خورد؛ پروژه‌ای که نه‌تنها سبب‌شده تا نام فتحی طی این سال‌ها با «حاشیه» دم‌خور بشود، بلکه خود فیلم نیز به یکی از پرحاشیه‌ترین تولیدات سینمایی کشور تبدیل شده است.