لزوم نجات شهرهای خوزستان از بحران پسماند

سیدشاهرخ موسوی، دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی شهری: یکی از مقوله‌هایی که شهرهای استان خوزستان درحال حاضر برای کنترل و مدیریت آن با مشکل مواجه هستند، مساله پسماندهای شهری است. پسماند برای مدیران شهری همواره یک چالش است، اما هرکدام به فراخور توانمندی و شرایط حاکم، واکنش‌های مختلفی را دربرابر این چالش پیش می‌گیرند. در بسیاری از شهرها از تهدید پسماند، فرصتی مناسب ساخته و با بازیافت و مدیریت صحیح آن، توانسته‌اند علاوه‌بر حفظ محیط‌زیست شهر خود، منابع مالی خوبی را هم به‌دست آورند. راه‌اندازی کارخانه تولید برق از زباله یکی از اقداماتی است که شهرداری تهران در راستای مدیریت پسماند درپیش گرفته است، هرچند این کارخانه توان استفاده و مصرف بخش اندکی از زباله‌ها را دارد، اما باید چنین اقدام‌هایی تکثیر شده و به دیگر کلانشهرهای کشور نیز سرایت پیدا کند. برای ایجاد یک کارخانه بازیافت پسماند به حداقل 500 تن زباله در روز احتیاج است، در غیر این‌صورت تاسیس چنین کارخانه‌ای ممکن نیست؛ معمولا این حجم از زباله در شهرهای متوسط و کوچک وجود ندارد، به همین دلیل در این شهرها تلاشی برای ساخت کارخانه‌های بازیافت زباله صورت نمی‌گیرد و چالش زباله و پسماند همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی به‌شمار می‌رود.

در شهرهای استان خوزستان به‌خصوص در کلانشهر اهواز که همواره درمعرض تهدید انواع آلاینده‌های زیست محیطی صنعتی و غیرصنعتی است، به‌دلیل نداشتن راهبردی مشخص و سرمایه‌گذاری مناسب طی سال‌های گذشته نه‌تنها از این فرصت استفاده مناسب نشده، بلکه همواره انبوه زباله‌های رهاشده در کوچه و خیابان‌های شهر، نارضایتی شهروندان را نیز درپی داشته است، به همین دلیل موضوع پسماند به یکی دیگر از معضل‌های زیست محیطی کلانشهر اهواز تبدیل شده است.

بنا به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، درحال حاضر حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از زباله‌های شهری در خوزستان به‌صورت غیربهداشتی دفع، سوزانده و یا در محیط رهاسازی می‌شود و گاهی دود برخاسته از سوزاندن زباله‌ها در منطقه صفیره که یکی از سایت‌های اصلی تخلیه پسماند در اهواز است، بخش زیادی از این شهر را دربر گرفته و وضعیت ناخوشایندی را به‌وجود می‌آورد.

در شهرهای دیگر استان خوزستان مانند ایذه، مناطقی که به انباشت زباله اختصاص یافته به پهنه بی‌کرانی از زباله تبدیل شده که محیط‌زیست آن حدود را شدیدا تحت‌تاثیر قرار داده و تا به امروز نیز راهکارهای جایگزین مناسبی اتخاذ نشده است. با این وصف به‌نظر می‌رسد معقولانه‌ترین راهکار برای نجات شهرهای استان خوزستان از شر پسماند، اتمام و پیاده‌سازی طرح جامع پسماند است؛ در این طرح استان به ۹ منطقه تقسیم می‌شود که متاسفانه تا به امروز اجرایی نشده است و هم‌اکنون مطالعات پنج منطقه در کارگروه‌های استانی تایید شده و مطالعات چهار پهنه دیگر که شامل مسجدسلیمان، سوسنگرد، بهبهان و شوشتر می‌شود، هنوز به اتمام نرسیده است. درصورتی‌که این طرح پیاده‌سازی و آماده شود، استان خوزستان دارای چند سایت منطقه‌ای بازیافت پسماند می‌شود و تحقق این امر گامی بلند در زمینه مدیریت پسماند و احیای محیط‌زیست خواهد بود. همان‌گونه که گفته شد راه‌اندازی یک کارخانه بازیافت زباله مستلزم وجود میزان مشخصی از زباله است که این میزان در شهرهای استان تولید نمی‌شود، بنابراین درصورتی‌که سایت‌های منطقه‌ای مابین شهرهای مختلف ایجاد شود، می‌تواند خوراک اصلی کارخانه‌های پسماند را تهیه و ازسوی دیگر با جذب سرمایه‌گذاران زمینه‌های این اقدام مهم و حیاتی را فراهم کرد. این اقدام طرحی خیالی یا دور از دسترس نیست و تنها با کمی هماهنگی و مدیریت صحیح می‌توان به آن جامه‌عمل پوشاند و شهرهای استان خوزستان را به‌سوی هرچه پاکیزه‌تر شدن هدایت کرد.