«فرهیختگان» در گفت‌وگو با اساتید دانشگاهی بررسی کرد
مهراد کوکبی، روزنامه‌نگار: شیوع کرونا در کشور تاثیرات زیادی بر سلامت روان مردم جامعه و به‌تبع آن بر روی سلامت روان دانشجویان داشته است. در این ایام آمارهای مختلفی از افزایش میزان خشونت‌های خانگی، طلاق و برخی دیگر از ناهنجاری‌های اجتماعی را می‌شنویم که البته عوامل و ریشه‌های متفاوتی ازجمله مشکلات معیشتی، کاهش درآمد کسب‌وکارها، افسردگی‌های دوران قرنطینه و... را می‌توان برای آن برشمرد. همه این موارد، اهمیت کار روانشناسان در جامعه را نشان می‌دهد. البته امروزه درمان اختلالات روحی یکی از شاخه‌های علم روانشناسی به‌شمار می‌رود و علم روانشناسی با گرایش‌های مختلفی در دانشگاه تدریس می‌شود. رشته روانشناسی در دهه‌های اخیر یکی از پرتقاضاترین رشته‌های دانشگاهی محسوب شده و هرسال دانشجویان زیادی برای تحصیل در این رشته وارد دانشگاه می‌شوند. به همین بهانه و به‌مناسبت روز روانشناس در گفت‌وگو با چندتن از اساتید این رشته در دانشگاه به بررسی ابعاد مختلف این رشته در دانشگاه پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
روانشناسی یک علم جوان در دنیا است
نسرین جعفری، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران- شمال با بررسی تاریخچه علم روانشناسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «روانشناسی به‌طور کلی یک علم جوان در دنیاست و حدودا از سال 1879 رشته روانشناسی از علم فلسفه تفکیک و به‌عنوان یک رشته علمی مجزا شناخته شد. از همان سال‌ها نیز نظریه‌های علمی پیرامون این رشته مطرح شد. البته یکی از مسائلی که به گسترش این رشته کمک کرد، وقوع جنگ جهانی بود؛ پیش از جنگ جهانی بحث‌های درمانی پزشکی و روانپزشکی مطرح بودند، اما با وقوع این جنگ بحث روانشناسی و علوم شناختی نیز مطرح شدند؛ درواقع روانشناسی به‌مرور هم برای آموزش و هم برای ارزیابی توانمندی افراد برای استفاده در جایگاه‌های مختلف جامعه استفاده شد.»
وی ادامه داد: «علم روانشناسی از ابتدا به‌دنبال مطالعه پیرامون تغییرات درونی انسان در حوزه‌های آگاهی‌های مختلف بود و به‌مرور به این سمت رفت که «چگونه این شناخت و آگاهی از تغییرات را برای زندگی بهتر استفاده کنیم؟» و «چگونه می‌توان از علم روانشناسی به‌صورت یک کاربرد استفاده کرد؟» طبیعتا باتوجه به این روند در مطالعات علم روانشناسی، کاربردها و رویکردهای مختلفی از این علم شناسایی شد و با گذر زمان مطالعات زیادی در این زمینه شکل گرفت.»
جعفری افزود: «در ابتدا روانشناسی بیشتر در حوزه درمان به‌کار گرفته می‌شد و از این علم برای درمان اختلالات استفاده می‌کردند، اما به‌مرور علم روانشناسی به‌سمت شناسایی استعدادها و توانایی‌های افراد رفت تا به کمک روانشناسی بتوانند از منابع انسانی در شغل‌ها و رشته‌های تحصیلی متناسب استفاده کنند، سپس به این سوال مهم رسیدند که «چگونه از بروز اختلالات پیشگیری کنیم؟» و به‌جای اینکه بعد از بروز اختلالات برای درمان اقدام کنیم، مسیری را باتوجه به همه ابعاد روانشناختی ایجاد کنیم که ضمن پیشگیری از بروز اختلالات، یک مسیر زندگی کارآمد و سرشار از موفقیت برای افراد جامعه بسازیم.»
هر آدم کاربلدی در حیطه مهارت خود بیکار نخواهد ماند
وی در ارتباط با بازارکار رشته روانشناسی در ایران گفت: «روانشناسی در ایران جزء رشته‌های با بازارکار خوب محسوب می‌شود. البته بنده شخصا معتقدم هر آدم کاربلدی در حیطه مهارت خود در بازارکار امروز، بیکار نخواهد ماند؛ بازارکار روانشناسی هم به همین صورت است، از آنجاکه انسان امروز نسبت‌به نیازهای خود آگاه‌تر از گذشته شده، رشته روانشناسی نیز کاربردهای بسیار زیادی پیدا کرده است، ضمن اینکه دیگر جامعه تصویر انسان بیماری که دچار اختلالات شدید روانی است را نسبت‌به مراجعان به روانشناس ندارد.»
وی ادامه داد: «امروزه دو دسته از افراد به روانشناس مراجعه می‌کنند؛ دسته اول کسانی هستند که درگیر اختلالات شده‌اند و برای درمان خود مراجعه می‌کنند. دسته دوم کسانی هستند که به‌دنبال رشد کارآمد نزد روانشناسان می‌روند. دسته دوم مراجعه‌کنندگان دچار اختلال یا مشکل خاصی نیستند، اما می‌خواهند راهی برای شناسایی و مدیریت پتانسیل‌های درونی خود پیدا کنند تا نتیجه بهتری در زندگی و کارشان بگیرند، به همین سبب بازارکار رشته روانشناسی وضعیت بسیار خوبی دارد.»
جعفری در ادامه گفت: «در ایران از سال 1382 طبق تصویب مجلس درمورد مباحث روانشناسی، روانشناسان با مدرک کارشناسی‌ارشد می‌توانند زیر نظر سازمان نظام روانشناسی یا بهزیستی مجوز مطب دریافت کرده و در زمینه‌های درمانی فعالیت کنند. البته با مدرک کارشناسی نیز روانشناسان می‌توانند در مباحث آموزشی و مراکزی مثل سراهای محله و مراکز فرهنگی و تربیتی با برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف فعالیت کنند. درمجموع زمینه‌های فعالیت در رشته روانشناسی بسیار گسترده است و وابسته به ارگان یا سازمان دولتی خاصی نیست.»
وی افزود: «پژوهش‌ها غالبا با اهدافی مثل افزودن مطلبی به علم روز یا یافتن راه‌حل برای یک مساله ایجاد می‌شوند. در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران- شمال زیرنظر مجموعه پدافند غیرعامل یک گروه کارشناسی کارآمد با هدف جمع‌آوری پایان‌نامه‌ها بنا به حل مسائل اجتماعی در موضوعات مختلف دارند. این مجموعه با تشکیل کارگروه‌هایی از اساتید متخصص براساس زمینه‌های آسیب و چالش‌های احتمالی، موضوعات را در زمینه‌های مختلف شناسایی کرده و به‌عنوان موضوع پایان‌نامه‌ها دراختیار دانشجویان قرار می‌دهند. این کار باعث شده تا علاوه‌بر شناسایی چالش‌های روز، پایان‌نامه‌ها نیز کاربردی باشند و بتوانند به رفع مشکلات جامعه کمک کنند.»
جعفری در رابطه با تغییر شیوه آموزشی باتوجه به شیوع کرونا گفت: «اتفاقات زندگی همواره در جریان است و ما امروزه به‌دنبال تربیت افراد هوشمند هستیم؛ افراد زیرکی که با استفاده از هوش هیجانی و متناسب با تغییر شرایط و چالش‌های زندگی بتوانند خود را مدیریت کنند. درواقع آموزش مجازی بخشی از اتفاقات روز دنیا است که با شیوع بیماری کرونا به‌نوعی به ما تحمیل شده، اما به‌مرور وقتی از ابزارهای سامانه‌های مجازی استفاده کنیم، خواهیم دید آموزش به‌صورت عمده ضربه نخورده و یا افت کیفیت آموزشی به حد قابل‌توجهی نبوده است. البته کیفیت آموزش را می‌توان با استفاده از روش‌هایی افزایش داد، شاید اگر لفظ آموزش مجازی را به آموزش الکترونیک تغییر دهیم بهتر باشد. آموزش الکترونیک یکی از سبک‌های کارآمد در دنیا است؛ چراکه روش‌های آموزشی به شیوه سنتی سخنرانی خیلی جایگاه خوبی در روش‌های آموزش به‌روز ندارد. البته مشکلات و اختلالات سامانه‌های آموزشی ازقبیل قطع و وصل صدا ممکن است آسیب‌هایی در آموزش ایجاد کند، اما حتما می‌شود این آسیب‌ها را با روش‌هایی جبران کرد. اینکه فایل‌های آموزشی به‌راحتی دراختیار دانشجویان است و یا اساتید در گروه‌های دانشجویان به‌راحتی دردسترس هستند، از مزیت‌های آموزش مجازی به‌شمار می‌آید. بنابراین من با این گزاره که بگوییم «چون آموزش‌ها مجازی شده، کیفیت آموزش افت پیدا می‌کند» موافق نیستم.»
نمی‌شود منکر تاثیرگذاری آموزش غیرحضوری بر روند دروس شد
معصومه عرفانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) با بررسی مفهوم روانشناسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در رابطه با مفهوم روانشناسی، درواقع این روانشناسی علم مطالعه حیات روانی و بررسی علمی رفتار و فرآیندهای ذهنی است یا به تعبیر دیگر، روانشناسی علم رفتار و فرآیندهای روانی است. روانشناسی دانش‌های تجربی است که با استفاده از روش‌های تجربی، پدیده‌های ذهنی، روانی و رفتاری را در گستره وسیعی مورد مطالعه علمی قرار می‌دهد.»
وی افزود: «روانشناسی معاصر شامل 6 حوزه تخصصی روانشناسی بالینی، روانشناسی زیستی، روانشناسی رشد، روانشناسی شناختی، روانشناسی شخصیت و روانشناسی اجتماعی است. دانشجویان مقطع کارشناسی این رشته تا سال95 بین 6گرایش روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، صنعت و سازمان، روانشناسی عمومی، خانواده‌درمانی، سنجش و روان‌سنجش تقسیم می‌شدند، اما درحال حاضر همه این گرایش‌ها در مقطع کارشناسی ادغام شده‌اند و این گرایش‌ها در کارشناسی‌ارشد ارائه می‌شود.» عرفانی در رابطه با وضعیت اشتغال رشته روانشناسی گفت: «بازارکار رشته روانشناسی درحال حاضر بسیار گسترده است و دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند در زمینه‌های مختلف باتوجه به مهارت‌هایشان مشغول به‌کار شوند، ولی درمجموع می‌توان گفت فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی رشته روانشناسی امکان استخدام در مراکز دولتی و خصوصی مثل سازمان بهزیستی، معاونت فرهنگی- اجتماعی شهرداری‌ها، معاونت اجتماعی و پیشگیری نیروی انتظامی، بیمارستان‌ها، مراکز مشاوره تخصصی، مهدکودک‌ها، مراکز پیش‌دبستانی و مراکز توانبخشی را دارند.»
وی ادامه داد: «روانشناسان می‌توانند در جایگاه مسئول منابع انسانی یا به‌عنوان مسئول تحقیق و توسعه منابع انسانی، مسئول گزینش یا به‌عنوان مسئول آموزش منابع انسانی یک مجموعه مشغول به‌کار شوند. ضمن اینکه در بخش‌های خصوصی نیز به‌منظور افزایش بهره‌وری کارکنان از روانشناسان کمک گرفته می‌شود.»
عرفانی افزود: «دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی‌ارشد رشته روانشناسی چنانچه شرایط عمومی اخذ پروانه مطب را داشته باشند، می‌توانند با تاسیس مطب یا کلینیک تخصصی روانشناسی به‌صورت مستقل وارد بازارکار شوند. البته به‌لحاظ آماری گرایش‌های بالینی، شخصیت، مشاوره و راهنمایی، پرورشی، رشد، آزمایشگاهی- اجتماعی بیشترین درصد اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته روانشناسی را به‌خود اختصاص می‌دهند.»
چالش‌های آموزش مجازی در شرایط کرونایی موضوع پژوهش یادگار امامی‌ها
وی در رابطه با تاثیر آموزش مجازی بر روی کیفیت آموزشی دانشجویان گفت: «بعضی مباحث آموزشی در ساختار رشته روانشناسی وجود دارد که نیاز به حضور یا آموزش چهره‌به‌چهره دارند یا برخی دروس لازم است به‌صورت عملی آموزش داده شود، بنابراین نمی‌شود منکر تاثیرگذاری برگزاری کلاس‌های غیرحضوری دانشگاه بر روی روند آموزشی دروس شد، اما درمجموع این مشکلات خاص رشته روانشناسی نیست و در همه رشته‌ها به شکل‌های مختلف بروز پیدا کرده است.»
وی ادامه داد: «درحال حاضر تیمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام‌خمینی(ره) متشکل از دانشجویان درحال انجام پژوهش‌هایی روی چالش‌های آموزش مجازی در شرایط کرونایی و میزان یادگیری دانشجویان در این دوران هستند و به‌زودی نیز نتایج این پژوهش‌ها درقالب مقالاتی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت.»
مطالب پیشنهادی
