نقل تاریخ به‌صورت شفاهی، شکل مرسوم گذشتگان بود و در دوره‌های تاریخی پیش از صنعت چاپ، اغلب اطلاعات تاریخی به‌صورت شفاهی و سینه‌به‌سینه منتقل می‌شد اما مفهوم مدرن تاریخ شفاهی در دوره معاصر همراه با فناوری ضبط تصویر و صوت مطرح شد. این مفهوم در دهه 1940 توسط آلن نوینز و همکارانش در دانشگاه کلمبیا و با گفت‌وگو با افراد برای ثبت تاریخ جنگ داخلی آمریکا توسعه یافت. در مفهومی کلی پروژه‌های تاریخ شفاهی به‌شکلی از جمع‌آوری و مطالعه اطلاعات تاریخی گفته می‌شود که از طریق مصاحبه با افرادی ثبت می‌شود که یا در رویدادهای تاریخی شرکت داشته‌اند یا آن را از نزدیک مشاهده کرده‌اند. این خاطرات به‌عنوان یک اثر شنیداری برای نسل‌های آینده حفظ می‌شود و برخی از داده‌هایی که جمع‌آوری می‌شوند به‌صورت اثر مکتوب منتشر و در اغلب موارد در بایگانی‌ها و در مرکز اسناد کتابخانه‌ها نگهداری می‌شوند.

با اجازه منتشر کن

کارکرد تاریخ شفاهی بیش از آنکه برای اهالی سیاست باشد، امکانی برای افرادی است که دسترسی چندانی به ثبت رسانه‌ای خاطرات و تجربیات خود ندارند برای همین عمده داده‌هایی که درحوزه تاریخ شفاهی جهان ثبت می‌شوند در گستره ادبیات فولکور یا ثبت خاطره بازماندگان یک واقعه تاریخی قرار می‌گیرند. نکته مهم در ثبت تاریخ شفاهی این است که مصاحبه‌ها در ساختار سازمانی و ذیل برخی موسسات انجام می‌شوند. StoryCorps از نمونه سازمان‌های آمریکایی است که تا امروز، بیش از 60 هزار مصاحبه را در بین بیش از صدهزار شرکت‌کننده در ایالات متحده آمریکا ثبت کرده است. این سازمان غیرانتفاعی مجریان خود را برای مصاحبه با افراد مختلف آموزش می‌دهند تا شرکت‌کنندگان را در فرآیند مصاحبه راهنمایی کنند.

شرکت‌کنندگان در پایان جلسه فایل 40 دقیقه‌ای مصاحبه‌شان را دریافت می‌کنند و سازمان هم 50 دلار از آنها می‌گیرد. این سازمان برای ثبت و انتشار این مصاحبه از افراد باید اجازه بگیرد و با اجازه شرکت‌کننده، نسخه دوم هر مصاحبه در مرکز فرهنگ عامه آمریکایی در کتابخانه کنگره بایگانی می‌شود تا نسل‌های بعدی بشنوند.

بخش‌هایی از ثبت خاطرات آمریکایی‌هایی که از نزدیک شاهد حادثه 11 سپتامبر بودند توسط این سازمان انجام شده است. از این دست سازمان‌های ثبت تاریخ شفاهی در دنیا فراوان هستند، مثلا در انگلستان دفتر تاریخ نظامی این کشور با بیش از 1700 نفر از به‌جاماندگان جنگ جهانی اول و همچنین در موضوع جنگ ایرلند مصاحبه کرده و این اسناد به‌صورت یک مرجع تحقیقی در سال 2003 منتشر شدند.

در سال 1987، دانشگاه De Santiago یک پروژه تاریخ شفاهی را با موضوع جنگ داخلی، تبعید و مهاجرت اسپانیا آغاز کرد. این پروژه مربوط به دوره دیکتاتوری اسپانیای فرانکو می‌پردازد و با 2100 نفر مصاحبه شده و شامل 800 ساعت مصاحبه صوتی است.

بخش مهم دیگری از فرم تاریخ شفاهی مربوط به تحقیقات علمی و پژوهشی دانشمندان است.

تزریق اطلاعات طبقه‌بندی‌شده در عالم سیاست

اغلب مصاحبه‌های مربوط به تاریخ شفاهی در دنیا با رضایت فرد و در زمان مقرر و مناسبی منتشر می‌شوند، مگر اینکه گفت‌وگوها جزء اسناد و اطلاعات طبقه‌بندی‌شده نهادهای امنیتی و سیاسی یک کشور باشند.

مثلا برنامه تاریخ شفاهی روسای‌جمهور آمریکا «The Presidential Oral History Program» یکی از همین پروژه‌های ثبت تاریخی است.

پژوهشگران این پروژه، یک یا دو روز همراه با اعضای دولت‌های سابق آمریکا هستند تا تجربیات آنها را برای آیندگان ثبت کنند. این ثبت سوابق دائمی بعد از پایان مسئولیت‌های آنها انجام می‌شود. کسانی که در این مصاحبه‌ها حضور دارند از افراد داخل دولت هستند تا کارکنان اصلی خارج از قوه مجریه و همچنین از بین افراد داخل کنگره هم در این مصاحبه‌ها حضور دارند. همچنین شکل و فرم مصاحبه‌ها در محدوده‌ای خاصی تنظیم و ارائه می‌شود به‌گونه‌ای که متن‌های ارائه‌شده به‌صورت یک مکمل مهم و اصلاحی برای تصویر ریاست‌جمهوری در منظر عمومی باشد.

در توضیح شیوه‌نامه این ثبت تاریخ شفاهی آمده است: «ما سعی می‌کنیم به‌جای تمرکز روی شخصیت، مساله یا نوع خاصی از فعالیت‌های فرد، در برنامه مصاحبه خود، تمام بازیگران اصلی دولت را همراه با مسائل و فعالیت‌های مهمی که آنها درگیرش بودند، پوشش دهیم. به‌جای مصاحبه‌های یک‌به‌یک، مصاحبه‌های ما معمولا توسط تیم‌های دانش‌پژوه در چندین جلسه و طی یک یا دو روز انجام می‌شود. پاسخ‌دهندگان این امکان را دارند که از یک یا چند دستیار سابق دعوت کنند تا در میز مصاحبه به آنها اضافه شوند. مصاحبه‌شوندگان این فرصت را دارند که درمورد موضوعات مهم مصاحبه فکر ‌کنند. به‌جای جلسات پرسش و پاسخ، مصاحبه‌ها را می‌توان به سمینارهایی تشبیه کرد که در آن مقامات پیشین دولتی شبیه معلمان آموزش ریاست‌جمهوری هستند و مصاحبه‌گران هم دانشجویانی که به‌دنبال درک بهتری از آن دوره ریاست هستند. برای حفظ آمادگی در مصاحبه، یک کتاب توجیهی برای مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده ارائه می‌شود.»

مصاحبه‌های این مرکز با حفظ حریم خصوصی و تحت قوانین سختگیرانه‌ای انجام می‌شود. یک نسخه از محتوای جلسات پس از بررسی توسط پاسخ‌دهندگان در کتابخانه ریاست‌جمهوری ثبت و نسخه دیگر آن در کتابخانه Miller Center’s Scripps نگهداری می‌شود تا برای اهداف تحقیقاتی و آموزشی استفاده شود. البته در شیوه انتشار این مطالب آمده که استفاده‌ از این گفت‌وگوی شفاهی منوط به محدودیت‌هایی است که فرد مصاحبه‌شونده برای افشای اطلاعات دارد.