ندا اظهری، مترجم: چند هفته‌ای بیشتر از امضای تفاهمنامه میان ایران و چین نمی‌گذرد. در این مدت گمانه‌زنی‌های زیادی درباره این تفاهمنامه شد که بسیاری از آنها منفی و برخی دیگر نیز مثبت بودند. این تفاهمنامه درحالی در روزهای نخست سال 1400 بین این دو کشور آسیایی منعقد شد که ایران و چین همواره به‌ویژه در سال‌های اخیر و به‌دنبال شدت‌گرفتن تحریم‌های جهانی، ارتباطات همه‌جانبه‌ای با یکدیگر داشته و در امر صادرات و واردات کالا و محصولات مختلف بسیار فعال عمل کرده‌اند. یکی از مصادیق آن هم، مرکز نانوی ایران و چین است که چند سالی از فعالیت آن در زمینه تسهیل امر صادرات محصولات نانو و دانش‌بنیان ایرانی به چین می‌گذرد و تاکنون در این زمینه بسیار موفق هم عمل کرده است. در این راستا امیر قربانعلی، مدیر مرکز نانوی ایران و چین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره اثربخشی این تفاهمنامه 25ساله بر روند پیشبرد علم و فناوری کشور صحبت می‌کند.

 سنگ‌بنای تفاهمنامه 25ساله از سال 2016 گذاشته شد

قربانعلی درباره بحث قرارداد 25ساله ایران و چین به «فرهیختگان» می‌گوید: «این قرارداد می‌تواند روی حوزه‌های علم و فناوری هم باشد، اشاره می‌کنم به اینکه خوشبختانه در حوزه علم و فناوری بین این دو کشور یک سابقه مثبتی وجود دارد و همزمان با سفر رئیس‌جمهور چین به ایران در سال 2016، تفاهمنامه همکاری میان معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری و آکادمی علوم چین امضا شد. مقدمات بحث تفاهمنامه 25ساله هم در همان زمان شکل گرفت و امضای تفاهمنامه سال 2016 مقدمه‌ای بود برای توسعه همکاری‌ها و در آبان‌ماه همان سال (1395) میزبان دکتر ستاری در چین بودیم که در آنجا هم تفاهمنامه‌های خوبی در حوزه نانو، تجهیزات پزشکی، حوزه فناوری اطلاعات و به‌طورکلی، توسعه همکاری‌های علم و فناوری میان ایران و چین شکل گرفت. بعد از آن با توجه به فعالیت‌هایی که مجموعه ما در چین داشت و نیز علاقه‌مندی‌هایی که بین متخصصان و شرکت‌های های‌تک و مجموعه‌های مختلف وجود داشت، این فعالیت‌ها توسعه پیدا کرد و ما بار دیگر در سال 2019 هم پیش از آغاز کرونا در دنیا، میزبان دکتر ستاری در چین بودیم. در این سفر هم تفاهمنامه تکمیلی میان معاونت علم و فناوری و وزارت علوم چین امضا شد که در تمام حوزه‌های مختلف، هم در زمینه‌های تحقیق و توسعه R&D و هم در حوزه تبادل فناوری و نیز صادرات محصولات دانش‌بنیان از ایران به چین و انتقال تکنولوژی از چین به ایران فضای بسیار مناسبی وجود داشت.»

 ابراز تمایل چینی‌ها به تبادل فناوری با ایران

او در ادامه با اشاره به سابقه موفق همکاری‌ها بین ایران و چین طی 6 سال اخیر می‌گوید: «همین امر، زیرساختی را ایجاد کرده بود و درحال‌حاضر امضای تفاهمنامه 25ساله می‌تواند اثرات مثبت دیگری را هم به‌دنبال داشته باشد، با توجه به اینکه خیلی از این زیرساخت‌ها در سال‌های اخیر شکل گرفته و با توجه به اینکه هر دو کشور این تفاهمنامه را امضا کرده‌اند، گسترش بیشتری را می‌توان در بسیاری از حوزه‌ها شاهد بود. سرمایه‌گذاری‌های بین دوطرف، یکی از مواردی است که در این بین‌ مطرح می‌شود. به‌عنوان مثال، درباره سرمایه‌گذاری مجموعه‌های چینی در ایران صحبت‌هایی درباره توسعه پارک‌های علم و فناوری انجام‌شده تا شرکت‌های چینی بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند یا تاسیس پارک‌های علم و فناوری مشترک در دو کشور از جمله برنامه‌هایی است که ذیل این تفاهمنامه مطرح شده است. همچنین با توجه به اینکه امضای این تفاهمنامه یک  بستر بسیار مناسبی را روی تبادلات مالی و تجاری بین دو کشور را ایجاد می‌کند و از طرف دیگر، بحث صادرات و تبادل فناوری بین دو کشور هم می‌تواند توسعه خوبی داشته باشد.»

مدیر این مرکز عنوان می‌کند: «علاوه‌بر این، در چند هفته‌ای که از امضای این تفاهمنامه می‌گذرد، مجموعه‌های چینی مختلفی به ما مراجعه کرده و علاقه‌مند به توسعه همکاری‌ها در بحث های‌تک و دانش‌بنیان هستند و این فضای مثبت و علاقه‌مندی‌ای که بین مجموعه‌های چینی و شرکت‌های ایرانی به‌وجود می‌آید، امیدواریم که زمینه بسیار خوبی را برای توسعه همکاری‌ها ایجاد کند و امیدواریم اگر شرایط ویروس کرونا سریع‌تر به اتمام رسیده و بحث رفت و آمدهای بین دو کشور هم برقرار شود و محدودیت‌های سفر هم رفع شود، به‌طور قطع، توسعه بحث تبادلات تجاری فناوری و اعزام هیات‌های تجاری مختلف را بین دو کشور خواهیم داشت و ما امیدواریم با زیرساخت‌هایی که از گذشته ایجادشده و نیز امضای این تفاهمنامه، در سال 1400 و سال‌های آینده شاهد آن باشیم که بحث علم و فناوری میان ایران و چین توسعه بیشتری داشته باشد.»

 گسترش فعالیت‌های مرکز در سال 1400

قربانعلی درباره فعالیت‌های مرکز نانوی ایران و چین در سال 1400 به «فرهیختگان» می‌گوید: «ما در اوایل سال 2021 میلادی در دی و بهمن، یک حوزه جدیدی از همکاری‌ها را هم بین شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی با شرکت‌های چینی داشتیم و در این راستا بحث صادرات دستگاه شبیه‌ساز جراحی چشم را که به جراحان چشم در حوزه آموزش جراحی کمک می‌کند، موفق به امضای قرارداد شدیم و مسیر جدیدی هم در حوزه همکاری‌ها در زمینه تجهیزات پزشکی ایجاد شد. علاوه‌بر این، دفتر ما که پیش از این بیشتر روی حوزه فناوری‌های نانو متمرکز بود، در سال 99 و 1400 در قالب جدید، تحت عنوان «خانه فناوری و نوآوری ایران» فعالیت‌های خود را توسعه می‌دهد تا بتواند خدمات توسعه صادرات و همکاری‌های علمی و فناوری را به شرکت‌های مختلف دانش‌بنیان نه‌تنها در حوزه نانو، بلکه در زمینه‌های تجهیزات پزشکی، بیوتکنولوژی و نیز حوزه فناوری اطلاعات و اینترنت اشیاء و نیز حوزه تجهیزات آزمایشگاهی و ماشین‌آلات صنعتی گسترش دهد.»

 تبادلات دانشگاه‌های ایران و چین

او در ادامه اظهار می‌کند که ما علاوه‌بر بحث صادرات دستگاه‌های تجهیزات پزشکی در ابتدای سال میلادی جدید، امیدواریم که در زمینه فناوری اطلاعات و تجهیزات پزشکی در سال 1400 اخبار بیشتری را داشته باشیم. در زمینه فناوری‌های نانو هم خوشبختانه همکاری‌ها روبه‌رشد و توسعه است و بار دیگر در فروردین 1400 صادرات دو دستگاه جدید حوزه فناوری نانو را به کشور چین داشتیم که قراردادهای آنها امضا و نهایی شده است و امیدواریم در سال جاری هم در بحث صادرات و هم در حوزه تبادلات علم و فناوری در زمینه مباحث مرتبط با حوزه انتقال تکنولوژی و همچنین حوزه مربوط با R&D هم بتوانیم پروژه‌های مشترکی داشته باشیم. این دو دستگاه، شامل دستگاه انفجار الکتریکی سیم برای تولید نانومواد و دیگری دستگاه اسپاترینگ برای لایه نشانی نانوست که درقالب بسته آموزشی نانو جهت تجهیز آزمایشگاه دانش‌آموزی به چین ارسال خواهد شد. یکی از حوزه‌هایی که امیدواریم در سال 1400 شکل گیرد، تعریف پروژه‌های R&D مشترک بین دو کشور است که با توجه به زیرساخت‌های خوبی که در دانشگاه‌های چین وجود دارد، ما بتوانیم تبادلات خوبی را در حوزه همکاری‌های دانشگاهی داشته باشیم.»

او تاکید می‌کند که ما در اسفند 99 نشست مشترکی را بین دانشگاه خواجه نصیر و دانشگاه شانگهای در حوزه فناوری نانو داشتیم که استادان دو دانشگاه به‌صورت آنلاین آخرین دستاوردهای خود را در زمینه فناوری نانو ارائه کردند و مذاکرات خوبی انجام شد و امیدواریم که در سال‌جاری توسعه این فعالیت‌ها را بین دانشگاه خواجه نصیر و پنج دانشگاه برتر ایران در حوزه فناوری نانو با مجموعه‌های چینی داشته باشیم. مذاکرات آن درحال انجام است و با توجه به همکاری‌هایی که با آکادمی علوم چین داشتیم، تا اواسط سال دومین نشست مشترک هم در زمینه بحث تبادلات علمی و فناوری بین پنج دانشگاه برتر حوزه فناوری نانو و دانشگاه‌های چین برگزار خواهد شد و امیدواریم که حوزه فعالیت‌های تحقیق و توسعه و R&D هم بین دانشگاه‌ها در این زمینه شکل گیرد که دانشگاه خواجه نصیر با مرکزیت این موضوع در ایران، فعالیت‌های خیلی خوبی را در این حوزه شکل داده و در سال 1400 هم در این زمینه فعالیت خواهیم داشت.

 برگزاری نشست‌های «ایران آنلاین»

قربانعلی در ادامه درباره فعالیت‌های مرکز نانوی ایران و چین می‌گوید: «همان‌طور که پیش‌تر هم عنوان شد، فعالیت‌های مرکز تا مدت‌ها پیش بیشتر روی حوزه فناوری‌های نانو متمرکز بود، اما درحال‌حاضر درقالب «خانه فناوری و نوآوری ایران»، امکان پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف را دارد که می‌توانند هم در زمینه بحث‌های صادرات و هم فناوری‌های حوزه تبادل فناوری و R&D به مجموعه ما مراجعه کنند و ما کمک خواهیم کرد که ارتباطات بین شرکت‌های ایرانی و چینی در این زمینه برقرار شود. علاوه‌بر این، بخشی از محدودیت‌هایی که به‌خاطر بحث کرونا در زمینه سفرهای بین دو کشور وجود دارد، امسال تمرکز زیادی در زمینه بحث برگزاری نشست‌های مشترک آنلاین بین دو کشور داریم و در همین قالب، برنامه‌ای تحت عنوان «ایران آنلاین» ترتیب داده‌ایم که از ابتدای سال 2021 آغاز شده است.» او اشاره می‌کند که در برنامه «ایران آنلاین» به معرفی شرکت‌های ایرانی درقالب نشست‌های آنلاین متقابل می‌پردازیم و در حوزه‌های مختلی چون نانو، تجهیزات پزشکی و آی‌تی، برنامه داریم که امسال این نشست‌های ایران آنلاین را توسعه دهیم و به ارتباط هر چه بیشتر بین شرکت‌های ایرانی و چینی کمک کنیم و بحث تعاملاتی را که در حوزه‌های علم و فناوری است، توسعه دهیم.

 بازار چین، بستری برای ورود محصولات ایرانی

قربانعلی، مدیر مرکز نانوی ایران و چین در ادامه عنوان می‌کند: «با توجه به سیاست‌هایی که دولت چین درقالب برنامه «یک جاده، یک کمربند» برای احیای جاده ابریشم در زمینه‌های مختلف علمی، فناوری و تجاری داشته است و تبادلاتی که با کشورهای مختلف در این زمینه دارد و سابقه تاریخی و همکاری بسیار مناسبی که از گذشته در جاده ابریشم بین دو کشور بوده، امیدواریم این سابقه تاریخی، یک فرصت بسیار مناسبی برای توسعه همکاری‌های فناوری بین دو کشور باشد. از سوی دیگر، باید عنوان کرد که بازار کشور چین، بازار بسیار بزرگی است که علاقه‌مندی بسیار زیادی هم به همکاری‌های علمی و فناوری و حوزه‌های های‌تک در آن وجود دارد و ما با توجه به اینکه شاید بازار ایران در زمینه‌های های‌تک و شرکت‌های دانش‌بنیان برای برخی محصولات دانش‌بنیان بازار کوچکی باشد، اگر بتوانیم این ارتباط را بین ایران و بازار کشور چین برقرار کنیم، به‌طور قطع زمینه بسیار مناسبی خواهد بود که خیلی از شرکت‌های ایرانی دانش‌بنیان می‌توانند محصولات خود را در بازار چین عرضه کنند و به رشد و توسعه شرکت‌ها و توسعه صادرات غیرنفتی و محصولات دانش‌بنیان ما هم کمک کنند. امید می‌رود که در ادامه با توسعه همکاری‌ها درقالب قرارداد 25ساله، شاهد این گسترش فعالیت‌ها و همکاری‌ها باشیم.»

 ارزآوری، از اهداف اصلی مرکز

مرکز نانوی ایران و چین که از سال 1394 آغاز به‌کار کرده است، تاکنون در زمینه صادرات محصولات نانو و دانش‌بنیان ایرانی به بازار کشور چین بسیار فعال بوده و تا پایان سال 1399 توانسته درمجموع با امضای 14 قرارداد فروش محصولات دانش‌بنیان داخلی به چین، برای کشور ارزآوری بالایی داشته باشد. کل رقم حاصل از صادرات و فروش این محصولات به کشور چین بالغ بر 2 میلیون و 331 هزار دلار بوده است و امید می‌رود با توجه به امضای تفاهمنامه 25ساله با کشور چین، در سال‌جاری و سال‌های آتی شاهد رونق بیش از پیش در زمینه صادرات محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار چین باشیم. قرارداد نمایندگی فروش تجهیزات آموزشی، قرارداد نمایندگی فروش 5 دستگاه صنعتی تولید نانوالیاف، قرارداد فروش دو دستگاه آزمایشگاهی تولید نانوالیاف، فروش یک دستگاه پایلوت تولید نانوالیاف، فروش یک دستگاه PVD جهت تولید نانوپوشش‌ها، قرارداد فروش یک دستگاه آزمایشگاهی انفجار الکتریکی سیم، فروش دو دستگاه پایلون تصفیه آب، قرارداد فروش نانومواد جهت تولید رنگ آنتی‌باکتریال و ضدخوردگی، قرارداد فروش یک دستگاه الکتراسونیک، قرارداد فروش 5 تن کامپاند پلیمری، قرارداد فروش نانوکورکومین، قرارداد فروش دستگاه صنعتی تولید نانوالیاف و قرارداد فروش دستگاه شبیه‌ساز عمل جراحی چشم جزء قراردادهایی بوده‌اند که از سوی ایران به شرکت‌های چینی فروخته شده است تا از این طریق، علاوه‌بر تبادل فناوری بتوانند قدرت ایران را در زمینه تولیدات علمی و فناوری به رخ بکشند.