طهـــران، تهــران

با تغییر زندگی آیین‌ها هم نو می‌شوند، گاهی هم حذف شده و برای همیشه به خاطره‌ها سپرده می‌شوند. «طهران قدیم» هم کلی آیین رمضانی داشته که تقریبا فراموش شده‌ و مرور آنها خالی از لطف نیست.

مراسم شکستن گناهان

در زمان‌های قدیم مردم شهر تهران رسمی به نام «کلوخ‌اندازان» داشتند که یک تا سه روز قبل از ماه مبارک آغاز می‌شد. بنابر این عرف خاص که از اشعار شاعران مطرح قبل گرفته شده بود، مردها ظاهر خود را تمیز و پاکیزه می‌کردند و با خانواده‌هایشان به دامان طبیعت رفته و هنگام غروب رو به قبله تکه‌کلوخی را در دست می‌گرفتند و می‌گفتند خدایا گناهان خود را شکستیم و خود را برای عبادت در روزهای ماه رمضان آماده کردیم و سپس کلوخ را به نیت نابودی اعمال ناپسندشان به زمین می‌زدند.

ارزانی ویژه رمضان

این آیین مهم هنوز هم در برخی کشورهای مسلمان همسایه نقش پررنگی دارد. از خدا و شما و ما هم پنهان نیست که تا قبل از شیوع کرونا کلی از هموطنان‌مان ماه رمضان، برای خرید خود را به این بلاد همسایه می‌رساندند! در گذشته تهران خودمان این رسم معمول بوده و در ماه رمضان مغازه‌ها خواربار بهتری را با قیمت پایین‌تر عرضه می‌کردند و برای بهره‌مندی از برکات این ماه از ترازوهای دقیق و سنگ‌های تمام بهره‌گیری می‌کردند. اگر این ماه در تابستان واقع می‌شد که وفور نعمت بود. مردم به‌طور معمول چندبرابر خرید می‌کردند و برکت ماه رمضان در منزل مردم راه پیدا می‌کرد.

خوراکی‌های افطار و سحر

چیدن سفره افطار و افطارکردن آداب خود را داشت، اول با نصف استکان آب گرم که گاهی شیرین بود، روزه خود را باز می‌کردند و بعد با خوردن دو تخم‌مرغ عسلی، چند انگشت حلوا و چند لقمه نان با پنیر و چای شیرین به خوردن ادامه می‌دادند که گاهی با آش رشته و جو هم همراه بود. در سفره شام افطار، بورانی اسفناج با ماست، حلوا ارده، ماست و لبو را اول می‌خوردند و در آخر شام آورده می‌شد. شام تهرانی‌های قدیم در ماه رمضان اکثر از غذاهای نخوددار مثل کوفته شامی، شامی لپه و کوفته نخودچی بود که معتقد بودند روزه‌دار را جاندارتر و قوی‌تر می‌کند.

 دورهمی در زورخانه

در این ایام، مردان تهرانی پس از افطار نیز در مساجد حاضر می‌شدند و از سخنرانی‌های این ماه بهره‌مند می‌شدند، ترنابازی (یک بازی باستانی)، رفتن به قهوه‌خانه‌ها و زورخانه‌ها نیز از کارهای معمول پس از افطار بود. زورخانه‌ها از افطار تا سحر میزبان پهلوانان و علاقه‌مندان بود و به نظر اهالی زورخانه، اولاد پیامبر«ص» از تمام پیشکسوتان برتر بودند. در این ماه افرادی از سلاله رسول‌الله«ص» ارجحیت و اولویت ورود به گود زورخانه را داشتند. ضرب و زنگ زورخانه هم در این ایام تغییر می‌کرد و در شب‌های قدر و شهادت حضرت امیرالمومنین«ع» به زمزمه «منم منم گدای علی، علی، علی» تبدیل می‌شد.

مراسم وداع با ماه رمضان

در تهران قدیم نزدیک به غروب شب اول ماه شوال، مردم از لحظه غروب تا یک ساعت مانده به بامداد روی بام‌ها و گلدسته‌ها و بلندی‌ها رفته و به‌دنبال ماه شوال می‌گشتند. اگر ماه را به‌صورت دسته‌جمعی می‌دیدند، فردایش را عید می‌گرفتند وگرنه منتظر رسیدن تلگراف از کربلا و نجف می‌شدند و اگر خبری نمی‌رسید، خودشان تلگرافی را به علما فرستاده و کسب تکلیف می‌کردند.