انتخابات در انتظار شوک

فرهیختگان: فضای اجتماعی شاید نه ولی فضای سیاسی درحال انتخاباتی شدن است. احزاب و گروه‌های سیاسی که از ماه‌ها قبل رایزنی‌های پشت‌پرده را برای انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 آغاز کرده بودند، با پایان فروردین‌ماه، چراغ‌ها را روشن می‌کنند و جدی‌تر به میدان می‌آیند. کمتر از یک ماه تا آغاز ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری باقی مانده اما هنوز هیچ‌کدام از دو طیف بر سر کاندیدای نهایی خود به اجماع نرسیده‌اند. مشکل بزرگ‌تر از اجماع بر سر یک کاندیدا، فضای بیگانه با انتخابات در افکار عمومی است. بخشی از این فضا متاثر از دغدغه سلامت در روزهای پرخطر کرونایی و بخش دیگر نیز سرنوشت مذاکرات هسته‌ای است. البته سرنوشت مذاکرات نیز به‌تنهایی چنین کارکردی را ایفا نمی‌‌کند و در‌صورت بازگشت آمریکا به برجام، تنها بخشی که امید به اثربخشی این وضعیت دارند به عرصه انتخابات خواهند آمد اما مردم استقبال قابل‌توجهی از آن نمی‌کنند.

برای مردم بیش از اینکه توافق حاصل شود، اثر فوری آن بر معیشت و سفره‌‌شان اهمیت خواهد داشت. این اتفاق حداقل در کوتاه‌مدت نخواهد افتاد و همین نیز باعث شده هر دو مدعی انتخابات، در تکاپو برای یک عامل برانگیزاننده افکار عمومی باشند. به‌عبارت ساده‌تر شاید یک شوک بتواند چنین اثری را در جامعه به همراه داشته باشد. در جریان اصولگرا، با توجه به عملکرد دولت روحانی که انباشتی از ناکارآمدی‌هاست، پیروزی در انتخابات به‌مراتب از جریان اصلاح‌طلب یعنی نماینده وضع موجود، ساده‌تر خواهد بود. این امر البته تا حدودی مستلزم وحدت در این جریان است.

جدا از کاندیدای نهایی اصولگرایان، آنها یک گزینه مسلم برای پیروزی در انتخابات دارند؛ گزینه‌ای که می‌تواند شوک بزرگی به جامعه و به‌ویژه طبقاتی بدهد که در دولت روحانی به خط فقر و زیرخط فقر رسیدند. این گزینه کسی نیست جز سید ابراهیم رئیسی. او در انتخابات سال 96، با دولت موجود یعنی رئیس‌جمهور و کاندیدای پوششی‌اش که معاون اول رئیس‌جمهور بود، رقابت کرد و رای قابل‌توجهی هم کسب کرد. در آن انتخابات، اتاق جنگ روانی دولت و اصلاح‌طلبان، مردم را از دلاری می‌ترساند که با آمدن رئیسی، پنج‌هزار تومان می‌شود ولی در دولت آنها دلار سقف رشد 600 درصدی را هم رد کرد.

با ورود به عرصه انتخابات، رئیسی جدا از اینکه آلترناتیو وضع موجود است، کارنامه روشن و قابل‌دفاعی از مقابله با فساد در دستگاه قضایی را هم به همراه دارد. در جریان مقابل، این شوک قرار بود با حضور سیدحسن خمینی ایجاد شود اما او از عرصه انتخابات کناره‌گیری کرد تا در محافل اصلاح‌طلبی سخن از کاندیداتوری جواد ظریف وزیر امور خارجه بالا بگیرد. برای اصلاح‌طلبان و جریان دولت، حضور ظریف می‌تواند انتخابات را بار دیگر حول و حوش سیاست خارجی قفل کند و از ورود به گفتمان‌هایی همچون عدالت، کارایی و... خودداری کند. بر همین اساس هم با وجود مخالفت ضمنی ظریف با کاندیداتوری، اصلاح‌طلبانی همچون محمد عطریانفر معتقدند جبر زمانه و منحصرشدن امر منافع ملی، ظریف را مجبور می‌کند بیاید. بر همین اساس همچنان رایزنی‌ها در جریان اصلاح‌طلب حول او می‌چرخد. در این بین البته کاندیداهای دیگری هم از هردو جناح برای رقابت اعلام آمادگی کرده‌اند اما به نظر می‌رسد آنها بیش از هر چیز نقش گرم‌کردن تنور انتخابات را داشته باشند و نباید تا زمانی که حضور هر یک از این دو، منتفی نشود، خیلی آنها را کاندیدای جدی‌ای در نظر گرفت.

با این حال و با توجه به اینکه حضور سید ابراهیم رئیسی در انتخابات قطعی نیست، شورای وحدت اصولگرایان از تعدادی از نامزد اصولگرای در معرض انتخابات، یعنی ‌رئیسی، رضایی، قالیباف، قاضی‌زاده هاشمی، نیکزاد، ضرغامی، محمد، دهقان و جلیلی برنامه خواسته است. آنطور که سعید محمد در جمع اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل گفته، به شورای وحدت دعوت شده است. با این حال اما نام او در میان 10 نفری که از آنها برنامه خواسته شده نیست تا محمد هم حاضر به همراهی با آنها نشود و اعلام کند که «نحوه اجماع را براساس نظرسنجی انجام خواهیم داد نه تحمیل اشخاص.» در اردوگاه اصلاح‌طلبان هم قرار است از هفته آینده نامزدهای اصلاح‌طلبان به جبهه اصلاحات معرفی شوند. نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان نیز قرار است از اصلاح‌طلبان کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری برنامه‌هایشان را دریافت و بررسی کند تا درنهایت به یک گزینه برسد. با این حال اما تاکنون دعوتی از کاندیداها صورت نگرفته است.