مهراد کوکبی، روزنامه‌نگار: امروز یکی از بحث‌های پرتکرار بین جوانان ایرانی صحبت از یک اپلیکیشن جدید است که به لطف حواشی ایرانی و خارجی‌اش موردتوجه قرار گرفته است. کلاب‌هاوس اپلیکیشنی برمبنای صداست که از بدو ورود حاشیه ساخت. چند هفته پیش بود که تصاویر آگهی‌های فروش دعوت‌نامه این اپلیکیشن در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد، اتفاقی که کاربران را نسبت به حضور و فعالیت در این بستر حریص‌تر هم کرد و حالا تعداد زیادی از فعالان فضای مجازی از صبح تا بامدادان مشغول گفت‌وگو در زمینه‌های مختلف هستند. کلاب‌هاوس یک اپلیکیشن شبکه اجتماعی چت‌صوتی تحت سیستم‌عامل آی‌اواس است که تنها با دعوت‌نامه از طرف اعضا قابل‌دسترسی است. این اپ در سال ۲۰۲۰ توسط پل دیویسون و روهان راه‌اندازی شد و امکان برقراری ارتباط شنیداری برای گروه‌های مختلف با ظرفیت بیش از ۵۰۰۰ نفر را امکان‌پذیر می‌کند. هرگونه ضبط، رونویسی، اشتراک‌گذاری و تکثیر این گفت‌وگوها طبق قوانین کلاب‌هاوس ممنوع بوده و تنها با دستورالعمل ارائه‌شده توسط سازندگان اپلیکیشن قابل‌انجام است. این اپلیکیشن فعلا درحال آزمایش است اما سازندگانش درحال‌حاضر مشغول تهیه نسخه اندروید اپ هستند و تصمیم دارند استفاده از این برنامه را در دسترس عموم کاربران قرار دهند. البته این برنامه به‌دلیل وجود مشکلات امنیتی برای کاربران درمعرض انتقاد است و در برخی کشورها ازجمله اردن، عمان و چین از دسترس خارج شده ‌است. اساتید دانشگاه تاثیر این اپ را در فضای ارتباطات و تعاملات جامعه ایران ارزیابی کردند که در ادامه می‌خوانید.

محمدعلی حکیم‌آرا عضو هیات‌علمی دانشگاه صداوسیما:

خبرنگاران به‌مثابه بازیگران سیاسی در کلاب‌هاوس حاضر شدند

مک لوهان، دوره‌های ارتباطی را به سه دوره؛ شفاهی دوره چاپ و دوره کهکشان گوتنبرگ یا همین دوره الکترونیک که درحال حاضر در آن هستیم تقسیم می‌کند. دوره شفاهی دوره‌ای است که افراد در مکان‌هایی مثل میدان‌ها یا قهوه‌خانه‌ها جمع می‌شدند باهم صحبت می‌کردند و دو هدف داشتند؛ اول اینکه اوقات‌شان سپری شود، دوم اینکه این صحبت‌ها موضوعی داشت که هدف دوم تلقی می‌شد. اما حالا این کلاب‌هاوس در قرن 21 یعنی دورانی که از دوران چاپ و حتی دوره الکترونیک گذر کردیم و یک‌جورهایی ما را برگردانده به دوران شفاهی. منتها دوران شفاهی که نسبت به گذشته بسیار غنی‌تر است و به‌ اصطلاح در دهکده جهانی مک لوهان به منصه ظهور رسیده است. به‌طور مثال در این اپلیکیشن می‌شود با یک نفر از کالیفرنیا ویک نفر از چین یا کشور‌های دیگر بنشینیم و ‌‌صحبت کنیم، اما نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم، «موضوع» این گفت‌وگوهاست، یعنی موضوع مورد بحث افراد را در بستر رسانه گردهم می‌آورد. رسانه بستر را ایجاد می‌کند اما موضوع مهم‌تر است.

اینها ‌باعث شده که کلاب‌هاوس به این شکل در کشورهایی مثل ایران اوج بگیرد که البته من مطمئن نیستم در غرب به این شکل رواج پیدا کرده باشد، ضمن اینکه در گذشته هم برخی کارشناسان غربی گفته بودند وقتی که برخی از این شبکه‌های اجتماعی به ایران رسیده بود، ایرانی‌ها به شکل نوینی از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده بودند که ما تصور نمی‌کردیم. به‌طور مثال اس‌ام اس بازی مردم در اواخر دهه 80 حول موضوعات مختلف ازجمله موضوعات سیاسی.

درحال حاضر نیز که ‌ در آستانه یک واقعه سیاسی بزرگ به نام انتخابات هستیم، یک پلتفرمی ایجاد شده که هرکس به‌عنوان موافق و مخالف و خنثی می‌تواند صحبت کند و به‌ویژه الان خبرنگاران بازیگران اصلی سیاست شده‌اند؛ یعنی مدیریت جامعه به این سمت ما را کشانده که خبرنگاران به‌مثابه بازیگران سیاسی در کلاب‌هاوس ظاهر شده‌اند. یعنی در جایی که ما انتظار داشتیم نماینده‌های سیاسی باهم گفت‌وگو و مناظره کنند. گویی نمایندگان جبهه‌های مختلف و خبرنگاران در این اپلیکیشن مناظره سیاسی می‌کنند.

یکی از کارهایی که کلاب‌هاوس بسترش را در هفته‌های اخیر فراهم کرد این بود که برخی افراد مهم سیاسی مثل وزیر امورخارجه یا وزیر ارتباطات به این بستر گفت‌وگو دعوت شدند و در کلاب‌هاوس زیر ضربات سوال قرار گرفتند. نکته دیگر اینکه در آستانه انتخابات به نظر من آن مجموعه‌هایی که انتخابات را تحت کنترل دارند متوجه شدند اگر بخواهند از الان وارد این اپلیکیشن بشوند ممکن است کل مجموعه انتخابات دچار چالش شود؛ مثل یکی از نامزدهای شرکت در انتخابات که زودتر از زمان مقرر شروع به فعالیت‌های انتخاباتی کرد و الان اگر وارد فضای کلاب‌هاوس شود ممکن است کل فضای انتخابات را وارد چالش کند. به نظر من اگر این نامزدها از الان وارد کلاب‌هاوس شوند به اصطلاح عمومی پنبه‌شان زده می‌شود‌‌.

من موضوع را از مساله کلاب‌هاوس رساندم به مساله سیاسی چراکه تاکید می‌کنم «موضوع» حرف اول را می‌زند. در دوران شفاهی کنونی؛ یعنی باید یک مساله وجود داشته باشد که درباره آن سخن بگوییم و گفت‌وگو کنیم. این موضوع مورد بحث به‌طور مثال ممکن است روز گذشته درباره موضوع کرونا باشد روز دیگر ممکن است مساله حجاب باشدکه البته ممکن است هرکدام از مسائل خورده موضوعاتی داشته باشند اما موضوع اصلی یا مهم‌ترین موضوعی که ممکن است در یک اتاق، هزاران نفر را دورهم جمع کند موضوع انتخابات است. بنابراین در یک جمع‌بندی این پلتفرم کلاب‌هاوس ما را به دوران شفاهی بازگردانده که هرکسی می‌تواند صحبت کند. یادمان باشد که حرف زدن از نوشتن ساده‌تر است که البته این موضوع دلایل علوم‌شناختی دارد کلاب هاوس ضمن اینکه می‌بینیم عموما افراد زیاد حرف می‌زنند ولی کم می‌نویسند؛ نوشتن و خواندن برای بشر سخت است؛ چراکه خط اختراع بشر است و امر طبیعی نیست. بنابراین پردازش نوشتار و نوشتن کار سختی است و در مقایسه «حرف زدن» امری طبیعی است. همه بشر صحبت می‌کنند.

کلاب‌هاوس فضایی را فراهم کرده که خیلی راحت هر فردی بیایید نظر بدهد؛ حال در مورد چه موضوعی نظر بدهد؟ در مورد مهم‌ترین مسائل روز؛ حال در شرایط کنونی جامعه و کشور موضوعات مهمی مثلِ حمله رژیم‌صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران، مسائل سیاسی کلی‌تر مثل ارتباط با غرب، قرار داد 25 ساله با چین و... قابل بحث و گفت‌وگو است. پس کلاب‌هاوس ‌میدانگاهی برای مردم فراهم کرده که‌ موضوعاتی راکه در گذشته رسانه‌های سنتی مثل رادیو، روزنامه، تلویزیون آنها را برجسته‌سازی می‌کردند ‌امروز‌‌برجسته‌سازی کند. البته در پلتفرم‌های دیگر مثل تلگرام، واتس‌آپ یا اینستاگرام بستر‌های ارتباطی برای افراد فراهم بوده اما همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم صحبت کردن و گفت‌وگو برای انسان بسیار بومی‌تر است. یعنی اگر مردمی کیلومترها با ما فاصله داشته باشند و این تلفن‌های همراه را به آنها بدهند با یک آموزش ساده آنها می‌توانند به سرعت از این بستر ارتباطی استفاده کنند چراکه نه نیاز دارند بشنوند و نه نیاز دارند که بنویسند و نه نیاز دارند که بخوانند. بنابراین در پایین‌ترین سطح امکانات زیست‌شناختی در حوزه ارتباطات کلاب‌هاوس امکان گفت‌وگو را فراهم کرده و فقط برای ایجاد این ارتباط موضوع مهم است که جامعه ما هم همواره آبستن موضوعات فراوان است. البته جامعه ما رو‌به‌رشد است و حقیقتا جامعه به تکاپو افتاده و هیجانی در خود دارد که برگشت‌پذیر هم نیست و به معنای رشد عقبگرد ندارد‌. اما این رشد ممکن است جهت داشته باشد. حال ممکن است به ضرر افرادی باشد یا به نفع آنها ولی به نفع همه جوامع به‌ویژه جوامعی مانند جوامع ما است که همیشه مشتاق رشد و تحول بوده است.

حوریه دهقان‌شاد، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی:

فضای انتخاباتی به گسترش کلاب‌هاوس در ایران کمک کرد

در 20 سال گذشته هر اپلیکیشن خارجی که وارد کشور شد مثل اینستاگرام، فیسبوک، توئیتر و... نسبت به اپلیکیشن‌های داخلی با استقبال بیشتری مواجه شده است؛ یکی از دلایل مهم استقبال مردم از اپلیکیشن‌های خارجی، قابلیت‌ها و امکاناتی است که در اختیار کاربران قرار می‌دهند. مورد دیگر اینکه کاربران از لحاظ حفظ اطلاعات حساب کاربری و شخصی، اطمینان لازم را به اپلیکیشن‌های داخلی ندارند و به همین دلیل ترجیح می‌دهند از اپلیکیشن‌های خارجی استفاده کنند. ضمن اینکه اکثر کاربران ایرانی احساس می‌کنند با توجه به قوانین بین‌المللی، اپلیکیشن‌های خارجی اطلاعات‌شان را در اختیار هیچ نهاد یا گروهی قرار نمی‌دهند؛ البته اینکه این موضوع درست است یا نه موضوعی‌ قابل بحث است.

اما اگر بخواهیم به صورت تخصصی در مورد اپلیکیشن کلاب‌هاوس صحبت کنیم؛ این اپلیکیشن در طول یک سالی که ساخته شده درحال آزمایش بوده و به همین دلیل فقط در اختیار کاربران سیستم‌عامل ‌آی‌او‌اس قرار گرفته است اما همزمانی ورود این اپلیکیشن به کشور با انتخابات موجب شده تا افراد در این فضا گفت‌وگو کنند و دقیقا همان موضوعی که هابر ماس در مورد حوزه عمومی گفته؛ کلاب‌هاوس امکان اینکه افراد در یک فضای برابر صحبت کنند، نظرات مخالف بدون هرگونه سوگیری شنیده بشود و گفت‌وگوی عقلانیِ آزادِ ارتباطی، بدون درنظر گرفتن پایگاه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شکل بگیرد را داراست و این جزء نقاط قوت کلاب‌هاوس محسوب می‌شود. ضمن اینکه بسیاری از مقامات سیاسی و افراد رسانه‌ای که هیچ‌کس فکر نمی‌کرد بشود روزی با آنها گفت‌وگو کرد در این اپلیکیشن حضور پیدا کردند و صحبت می‌کنند؛ فضا غیررسمی‌تر است و این برای مخاطب جذابیت دارد. البته به‌طور کلی هر رسانه‌ جدیدی که وارد می‌شود معمولا مردم استقبال می‌کنند اما اینکه استقبال مردم ادامه پیدا کند هنوز مورد تردید است.

درحال حاضر کلاب‌هاوس به دلیل جدید بودن و همچنین داشتن امکانات متفاوت‌تر از سایر اپلیکیشن‌ها مورد استقبال است. اپلیکیشن‌هایی مثل توئیتر به دلیل اینکه فضا نوشتاری است و محدودیت کاراکتر وجود دارد یا در اینستاگرام به دلیل اینکه بیشتر از فیلم و عکس استفاده می‌کنند امکان گفت‌وگو ندارند اما در کلاب‌هاوس گفت‌وگو راحت‌تر صورت می‌گیرد؛ البته که فضای انتخاباتی هم بسیار به گسترش این اپلیکیشن در ایران کمک کرده است. اما از نقاط منفی این اپلیکیشن می‌شود به مدیریت گفت‌وگو توسط سازنده روم(اتاق ‌گفت‌وگو) اشاره کرد اینکه اجازه صحبت کردن فقط توسط سازنده یا مدیر روم است و می‌تواند ابزار قدرتی باشد که اجازه ندهد هر کسی صحبت کند و در ضمن اگر کسی مخالف نظرات مدیرگروه صحبت کند، سازنده اتاق یا مدیران امکان قطع گفت‌وگو یا حذف کاربر از اتاق را دارند و این ابزار شاید امکان گفت‌وگوی آزاد که پیش‌تر اشاره کردیم را کمرنگ کند و امکان بیان همه نظرات از بین ببرد. اما به‌طورکلی از نظر بنده کلاب‌هاوس فضای خوبی ایجاد کرده، بحث‌های متفاوتی ایجاد می‌شود، کاربران با اندیشه‌های متفاوتی آشنا می‌شوند مخصوصا کسانی که در بحث‌های علمی فعالیت می‌کنند می‌توانند با افراد مختلف در دانشگاه‌ها یا حتی کشور‌های دیگر گفت‌وگو کنند و با نظرات پژوهشگران مختلف در حوزه‌های مختلف آشنا شوند که بسیار مفید است و امیدوارم ادامه پیدا کند.

نسیم مجیدی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی:

ایجاد ارتباط رودررو و مستقیم؛ مزیت ویژه کلاب‌هاوس

اپلیکیشن کلاب‌هاوس به‌تازگی وارد کشور شده و به دلیل داشتن ابزارهایی مثل امکان استفاده از پادکست‌های زنده، فضای گفت‌وگو برخط را فراهم کرده است، امکانی که اپلیکیشن‌های دیگر نداشتند و به همین دلیل برای کاربران جذاب است. همیشه اپلیکیشن‌هایی که به‌تازگی وارد می‌شوند در ابتدا برای مخاطبان جذابند و گروه‌های زیادی را به خود جذب می‌کند اما اگر بخواهیم به‌طور قطعی بگوییم که این اپلیکیشن فراگیر خواهد شد یا نه؟ پاسخ منفی است به دلیل اینکه نسبت به دیگر اپلیکیشن‌های فراگیر شده در کشور قابلیت‌های محدودتری دارد؛ اما در مورد تبلیغات و انتخابات قطعا بسیار پراستفاده خواهد بود و جایگاه مناسبی خواهد داشت. البته اگر به کار خود ادامه دهد چراکه به‌تازگی خبر هک کلاب‌هاوس و افشای اطلاعات حساب بیش از یک میلیون کاربر در سراسر جهان منتشر شده که در میزان اعتماد مردم به این اپلیکیشن قطعا تاثیرگزار خواهد بود.

 به‌واقع کلاب‌هاوس در غیاب رسانه‌های داخلی، تاثیر خود را در فضای انتخابات آینده گذاشته کما اینکه می‌بینیم بسیاری از گروه‌ها و افراد با ایجاد اتاق‌های مختلف درحال حاضر مشغول تبلیغات و گفت‌وگو هستند و می‌توان گفت که این اپلیکیشن ابزار بسیار موثر و قدرتمندی در انتخابات پیش رو خواهد بود؛ اما اینکه در آینده چه اتفاقاتی در این فضا رخ خواهد داد وابسته به عملکرد، به‌روزرسانی‌ها و ابزارهای جدید کلاب‌هاوس خواهد بود.

 در کشور ما ارتباطات انسانی در بحث‌هایی مثل انتخابات نسبت به تبلیغات ارتباط جمعی موثر‌تر بوده؛ چراکه وقتی مخاطب احساس می‌کند مورد توجه رودررو و مستقیم قرار می‌گیرد بیشتر اعتماد می‌کند؛ در این زمینه کلاب‌هاوس نسبت به سایر اپلیکیشن‌ها مزیت دارد لذا برای تبلیغات و جذب گروه‌های مختلف، خصوصا قشر خاکستری جامعه که هنوز ذهن‌شان برای تصمصیم‌گیری در انتخابات آینده شکل نگرفته، کلاب‌هاوس ابزار پرقدرت و پرنفوذی خواهد بود؛ ضمن اینکه با توجه به شرایط کرونایی در کشور ممکن است این اپلیکیشن جایگزین مناسبی برای میتینگ‌ها و نطق‌های انتخاباتی باشد.

اگر بخواهیم کلاب‌هاوس را با اپلیکیشن‌های داخلی مقایسه کنیم یا به‌طور کلی‌تر در مقایسه گسترش اپلیکیشن‌های خارجی با اپلیکیشن‌های داخلی ابتدا باید احساس مردم نسبت به هر اپلیکیشن و امکانات آن را درنظر گرفت. در موضوع عدم فراگیری اپلیکیشن‌های داخلی نسبت به اپلیکیشن‌های خارجی شاید بتوان گفت مهم‌ترین عامل این است که کاربران احساس امنیت کمتری در‌ مورد حفظ اطلاعات شخصی و کاربری خود در اپلیکیشن‌های داخلی دارند که البته باتوجه به وضعیت امنیت بعضی اپلیکیشن‌های خارجی و اخباری که از هک و افشای اطلاعات کاربران اپلیکیشن‌های خارجی بیرون درز می‌کند می‌توان گفت لزوما امنیت اپلیکیشن‌های خارجی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد اما این موضوع عدم امنیت اپلیکیشن‌های داخلی در افکار عمومی باقی‌مانده و تغییر نکرده است.