سد النهضه و آغاز تنش در حوضه رود نیل

همان‌گونه که تمدن سرزمین تاریخی بین‌النهرین در عراق کنونی وابسته به دو رود دجله و فرات بوده، تمدن تاریخی مصر نیز متکی به رود نیل است. این رود ۶۸۵۳ متر طول دارد و بزرگ‌ترین رود جهان است. نیل دارای دو شاخه اصلی نیل سفید و نیل آبی است. نیل سفید از جنوب کشور روآندا شروع شده و پس از گذشتن از شمال تانزانیا و دریاچه ویکتوریا و اوگاندا به جنوب سودان وارد می‌شود. نیل آبی از دریاچه «تانا» در اتیوپی شروع شده سپس وارد سودان می‌شود و در شهر خارطوم، پایتخت سودان با پیوستن به نیل سفید رودخانه نیل بزرگ را تشکیل داده و به‌سمت مصر جاری می‌شود. به‌طورکلی ۱۰ کشور در حوضه رودخانه نیل واقع شده‌اند که شامل اوگاندا، روآندا، بوروندی، اتیوپی، تانزانیا، کنیا، کنگو، سودان جنوبی، سودان و مصر هستند. اما اصلی‌ترین سرچشمه آن در دریاچه ویکتوریا قرار دارد. این دریاچه در محدوده سه کشور تانزانیا، اوگاندا و کنیا قرار گرفته‌ است.

به‌دلیل اینکه نیل نیز جزء حوضه‌های آب‌ریز مشترک است درگیری‌هایی بر سر آن وجود دارد. باوجود این، در توافقات پیشین سهم مصر از این رود 87درصد بوده است. این کشور تا بیش از 90درصد به آب نیل وابسته است. تصمیم کشور اتیوپی برای ساخت سد بزرگ النهضه که شامل نیروگاه برق نیز می‌شود، موجب شده بحرانی میان روابط اتیوپی با سودان و مصر به وجود بیاید. مصر و سودان نگران هستند با تکمیل این سد با بحران آب مواجه شوند. اما میان مواضع مصر و سودان نیز تفاوت‌هایی دیده می‌شود. سد النهضه در 25 کیلومتری مرزهای سودان احداث شده است و نیروگاه برق آن درصورت راه‌اندازی می‌تواند تا 6 هزار مگاوات برق تولید کند. سودان علی‌رغم تهدیدانگاری احداث این سد به شکلی به فواید این سد نیز گوشه چشمی دارد. سودان می‌تواند در آینده کسری برق خود را از اتیوپی تامین کند و همچنین احداث این سد می‌تواند کمکی بر مهار سیل‌های سودان باشد. به همین دلیل است که در برخی مواقع میان مصر و سودان نیز در پرونده سد النهضه اختلافاتی بروز کرده است اما در کل هر دو کشور این مساله را تهدید بزرگی برای خود می‌دانند. مصر به‌دلیل نداشتن سلاح‌های دوربرد اقدام به خرید 24 جنگنده رافائل از فرانسه کرده است و در کنار آن 50 موشک کروز با برد 500 کیلومتر به پاریس سفارش داده تا درصورت نیاز بتواند از خاک خود مستقیما به اهداف دوردست حمله کند.

نخستین توافق موجود برای اداره رود نیل به سال 1929 و دوران تسلط بریتانیا بر این منطقه بازمی‌گردد. در این توافق‌نامه مصر به‌عنوان یک کشور نیمه‌مستقل این حق را یافت تا بتواند درصورت احداث تاسیسات در بخش‌های بالادستی رود نیل به آنها اعتراض کند. این توافق در سال 1959 نیز در توافقی جدید مورد تاکید قرار گرفت اما کشورهای آفریقایی این توافقات را به‌دلیل منعقد شدن در شرایط حضور استعمارگران به رسمیت نمی‌شناسند. دولت اتیوپی بر همین اساس در سال‌های 2009 و 2010 نقشه‌برداری برای احداث سد النهضه را بدون اطلاع دولت مصر آغاز کرده و در سال 2010 طراحی سد را به پایان رساند. آدیس‌آبابا در سال 2011 طراحی احداث سد را به‌طور رسمی رونمایی کرد و در همان سال برای احداث سد قراردادی به ارزش 4.8 میلیارد دلار با شرکت ایتالیایی Salini Costrettori امضا شد. با آب‌گیری کامل این سد تا یک‌چهارم سهم آب مصر کاهش یافته و 2 میلیون کشاورز مصری بیکار خواهند شد. این میزان 2درصد از کل جمعیت 100 میلیونی مصر را شامل می‌شود. همچنین بین 25 تا 40درصد از توانایی تولید برق مصر از طریق نیروگاه‌های آبی کاهش خواهد یافت. تاثیر این میزان کاهش در کل تولید برق مصر نیز تا 11درصد برآورد شده است.