فریب احیای برجام در وین

معین رضیئی، روزنامه‌نگار: مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای 1+4 در وین امروز برگزار می‌شود. در چند روز گذشته گمانه‌زنی‌هایی مبنی‌بر گفت‌وگوی غیرمستقیم ایران با آمریکا بر سر برجام در وین مطرح شده است. در مصاحبه‌ای با فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا به بررسی ابعاد مختلف مذاکرات وین پرداخته‌ایم. متن این مصاحبه در ادامه از نظر شما می‌گذرد.

به‌نظر شما مذاکرات وین می‌تواند آغاز روندی برای بازگشت آمریکا به برجام باشد؟

دولت جدید آمریکا ادعا کرده می‌خواهد به برجام بازگردد. مقامات جمهوری اسلامی هم بیان کردند مانعی نیست و اگر آمریکا برگردد ما هم برمی‌گردیم. منتها در عمل هنوز اقدامی جدی از طرف آمریکایی‌ها ندیدیم. در اصل وزیر امور خارجه آمریکا می‌گوید ما می‌خواهیم به برجام بازگردیم منتها برجامی که طولانی‌تر و قوی‌تر باشد. منظور وی این است بندهایی که در برجام محدودیت زمانی دارد باید طولانی‌تر شود و موارد خارج از برجام همانند مسائل منطقه‌ای و موشکی و دفاعی ایران هم ذیل مذاکرات بیاید. هم‌زمان با این اعلام موضع ازسوی آمریکایی‌ها، وزیر امور خارجه عربستان هم بیان کرد آمریکا به ما اطمینان داده به برجام بازنمی‌گردیم مگر اینکه مذاکره بر سر مسائل منطقه هم به گفت‌وگوها اضافه شود. آنها می‌گویند شما با ما سر این اضافات و تغییر برجام مذاکره کنید، از طرفی یک موفقیتی دولت بایدن دارد که دولت ترامپ نداشت. ترامپ هم خیلی علاقه‌مند بود که ایران بیاید و در حوزه‌های دیگر امتیاز بدهد و آمدن بر سر میز مذاکره را قبول کند که ترامپ موفق نشد ولی الان دولت بایدن موفق شده تیم ایرانی را به وین بیاورد و به‌خاطر محدودیتی که تیم ایرانی دارد، قرار است تیم آمریکایی در اتاق کناری بنشیند و اروپایی‌ها در این اتاق‌ها در رفت‌وآمد باشند؛ چیزی شبیه مذاکراتی که دولت ترامپ پیگیر آن بود اما به آن نرسید.

ظاهرا موفقیتی برای تیم آمریکایی و دولت بایدن رقم خورده است. آیا این به‌نفع ما است؟

بستگی دارد که سر چه موضوعی صحبت شود. اروپایی‌ها که از این اتاق به آن اتاق می‌روند درباره ایران چه می‌گویند و طرف آمریکایی چه می‌گوید. آمریکایی‌ها هیچ‌گاه بیان نمی‌کنند ما تحریم‌ها را بعد از توافق با ایران هم نگه می‌داریم منتها اینکه این توافق چه باشد دچار شک هستند. اگر همین داستان طولانی‌تر و قوی‌تر را که مقامات آمریکایی در سطح وزیر و رئیس‌جمهور طرح کردند مجدد در وین تکرار کنند، مذاکرات نتیجه‌ای ندارد.

با توجه به اینکه برجام کارکرد انتخاباتی خود را به‌دلیل ناکارآمدی از دست داده است بسیاری بر این باورند دولت روحانی در وین مجددا دنبال یک توافق نیم‌بند برای آزاد کردن مقداری از منابع مالی بلوکه‌شده است تا بتواند برگ‌برنده‌ای برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده ایران بین افکارعمومی داشته باشد. تحلیل شما درباره دوپینگ انتخاباتی دولت و ورود گام‌به‌گام به مساله برجام چیست؟

در این نکته شکی نیست که آمریکایی‌ها قطعا علاقه‌مند هستند در انتخابات ایران آدمی سرکار بیاید که به آنها راحت امتیاز بدهد. این هم کار خلافی در نگاه آن طرف نیست. آنها به‌وسیله اهرم‌های رسانه‌ای و اقتصادی خود سعی دارند به این هدف برسند. یکی از سبک‌های آمریکایی‌ها در این زمینه ایجاد فضا برای دوپینگ انتخاباتی است، به‌نحوی که قبل از انتخابات پولی آزاد شود و عده‌ای داخل کشور بگویند ما بودیم که پول را آزاد کردیم، زبان دنیا را بلد هستیم و ما باید رای بیاوریم تا بقیه پول‌ها را پس بگیریم. به‌طور خلاصه آمریکایی‌ها در نظر دارند قبل از اینکه خیلی نزدیک به انتخابات شویم قدم‌هایی بردارند که درنهایت بتوانند در انتخابات ایران تاثیرگذار باشند.

ممکن است این قدم مورد پذیرش دولت هم قرار گیرد؟

دولت برجام را برای خود یک فریضه می‌داند و هرروز درباره آن توسط مقامات ارشد صحبت می‌شود که خیلی به‌نفع منافع ملی کشور نیست. برجام مانند یک کالا در نزد طرف مقابل است. ما تعهدات خود را ذیل برجام انجام دادیم و طرف مقابل باید عمل کند و عمل نکرده است. اگر درباره کالای طرف مقابل هرروز صحبت کنید قیمت آن را افزایش می‌دهید. امید این است که در این علاقه دولتی‌ها به برجام، منافع ملی گم نشود.

نظر شما درمورد کشورهای میانجی در مذاکرات به‌ویژه فرانسه که دنبال دلالی هستند، چیست؟

فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها فراتر از دلال هستند. آنها خود یک طرف دعوایند شما هم 6-5سال پیش این را دیدید و الان هم بعضا مشاهده می‌شود که آمریکایی‌ها شیطنت بیشتری می‌کنند. مجموعه‌ای که یک طرف دعواست اگر میانجی شود، تعجب‌برانگیز است و جای سوال دارد. اروپایی‌ها حالت خصومتی که با ایران دارند کمتر از آمریکایی‌ها نیست و بعضا بیشتر هم هست و این هم جزء تجربیات برجام است که نباید فراموش شود. اعتماد بیش از حد به اروپایی‌ها قطعا در راستای منافع ملی کشور نیست.

ظریف معتقد است اگر برجام، FATF و مشکل تحریم‌ها حل نشود حتی قرارداد ما با کشورهایی که ارتباط خوبی با آنها داریم مانند چین کارایی ندارد. گره‌زدن برجام به قرارداد با چین را چقدر درست می‌دانید؟

این هم به‌نظر من بیان خوبی نیست چون قیمت برجام و FATF را بالا می‌برد. این سخنان از آن جهت غلط است که اگر همان زمان که رئیس‌جمهور چین کمی پس از امضای برجام، دقیقا زمانی که دولت به این قرارداد دل بسته بود، به ایران آمد و طرح سند راهبردی 25ساله را داد به‌طور جدی‌تر با آن برخورد می‌شد، کشور خیلی جلوتر می‌افتاد. معتقدم یکی از روش‌های دور زدن سیستم بانکی که تحت نفوذ آمریکا وFATF  است همین سند راهبردی است. اگر ایده بانک ایرانی-چینی راه بیفتد در آن روابط تجاری‌مان با چین مدیریت می‌شود؛ در این ایده دیگر نیازی به بانک‌های آمریکایی و دلار برای انجام مبادلات نداریم و در عوض به‌جای دلار می‌توان از ارزهای 2 کشور استفاده کرد، خود چینی‌ها هم در تحریم‌اند و علاقه دارند از یوان دیجیتال که واحد پولی خودشان است، استفاده کنند. بنابراین برخلاف نظر آقای ظریف این سند، نیاز ما را به FATF کمتر می‌کند.