تاجیک، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
نصرت‌الله تاجیک، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و سفیر پیشین ایران در اردن در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تحلیل اظهارات اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا مبنی بر اینکه «تا زمانی که ایران به اجرای تعهدات خود در برجام بازنگردد، هیچ‌یک از تحریم‌های علیه این کشور کاهش نخواهد یافت» پرداخت که مشروح آن در ادامه آمده است.
اخیرا وزیر خارجه آمریکا مدعی شده تا زمانی که ایران به برجام بازنگردد و تعهدات خود را اجرا نکند هیچ تحریمی برداشته نمی‌شود و درواقع آمریکا طوری وانمود می‌کند که گویا ایران از برجام خارج شده است و آنها به همه تعهدات خود عمل کرده‌اند. تحلیل شما از این اظهارات چیست؟
وزیر امور خارجه آمریکا علاوه‌بر این اظهارات که موضوع تازه‌ای هم نیست، بیان کرده است ما برای بازگشت ایران به برجام هیچ امتیازی نمی‌دهیم، درحالی‌که به‌نظر بنده ایران به‌دنبال امتیاز نیست و موضع ایران منطقی و مورد قبول جامعه جهانی است، چراکه آمریکا به‌دلیل خروج از برجام اکنون باید با عمل به تعهدات خود، خساراتی را که به اقتصاد و مردم ایران وارد شده است، جبران کند؛ به این ترتیب که باید آثار خروج ترامپ از برجام و نیز عدم اجرای مصوبه 2231 شورای امنیت سازمان ملل را از بین ببرد تا نشان دهد عضوی از برجام است، لذا در آن زمان می‌توان آمریکا را عضوی از برجام دانست و با این کشور در چارچوب رسمی برجام گفت‌وگو کرد.
ایران نیازی به امتیازگیری از آمریکا ندارد
اینکه بلینکن چنین اظهاراتی را مطرح کرده ناشی‌از اقداماتی است که دو طرف سعی می‌کنند به یکدیگر فشار آورند تا امتیاز کمتری داده یا امتیاز بیشتری بگیرند، اما واقعیت این است که ترامپ با یک اقدام نابخردانه و غیرعقلایی و با شعبده‌بازی، آمریکا را در موضع سخت و آسیب‌پذیری قرار داد، درحالی‌که موضع ایران اصولی و منطقی بوده و نیازی به امتیازگیری از آمریکا ندارد و این حق ایران است که تلاش کند سازه برجام برپا بماند و اکنون نیز از مزایای آن بهره‌برداری کند. بحث ایران این نیست که آمریکا به آن امتیازی بدهد، بلکه آمریکا باید ابتدا برادری خود را ثابت کند و بعد ادعای ارث کند و گذشته از آن آمریکا به‌دلیل تخلفات برجامی و لغو یک مصوبه بین‌المللی در این زمینه بدهکار است و در موقعیتی نیست که بخواهد امتیازی به ایران بدهد.
این درحالی است که ابتدا آمریکا از برجام خارج شده، اما وقتی یک نماینده از بلینکن درباره خروج آمریکا از برجام سوال کرده، او نتوانسته پاسخ قانع‌کننده بدهد و بر این نکته تاکید کرده که ایران به کاهش تعهدات برجامی دست زده است. درست است که ایران هم باید به برجام بازگردد، ولی عمل ایران متاخر بر اقدامات آمریکا بود و اقدامات آمریکا متقدم بر اقدامات جمهوری اسلامی بوده است، از این‌رو ابتدا آمریکا باید به تعهدات برجامی خود بازگردد و خساراتی را که به مردم و اقتصاد ایران وارد شده، جبران کند.
آمریکا برای بازگشت به برجام باید خساراتی را که وارد شده جبران کند
البته در اینجا دو نکته وجود دارد که باید جدا از هم دیده شود؛ یکی جبران خساراتی است که به مردم و اقتصاد ایران وارد شده و بحث دیگر این است که خروج ترامپ از برجام و عدم اجرای قطعنامه 2231 دو مبحث جداگانه است. بنابراین شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان نهاد متولی که قطعنامه 2231 را تصویب کرده باید مدعی باشد که چرا آمریکا 2231 را اجرا نکرده و حتی آن را لغو کرده و ازسوی دیگر چرا از برجام خارج شده است؛ لذا آمریکا دو مدعی دارد.
متاسفانه در دنیای کنونی به‌دلیل منصفانه نبودن روابط بین‌المللی و اینکه شورای امنیت مدعی عدم اجرای قطعنامه 2231 نیست، ایران هم نمی‌تواند مدعی خروج آمریکا از برجام نباشد. اما در عین‌حال ما نیز در مقوله اول یعنی عدم مطالبه‌گری شورای امنیت باید کمی از منظر حقوقی و دیپلماتیک فعال شویم تا تیم بایدن متوجه شوند که ایران در این زمینه قدرتمند است.
این یک نگاه ایده‌آل است و خیلی از مسئولان روی این نکته تاکید دارند که تحریم‌ها باید به یکباره برداشته شود، ولی آمریکا نه‌تنها این را نمی‌پذیرد، بلکه مدعی است که ابتدا ایران باید به تهعدات بازگردد. نظر شما در این خصوص چیست؟
از منظر سیاست اجرایی یا رویکرد عملیاتی و تاکتیکی به‌نظر بنده راه اجرای این استراتژی یعنی تامین خسارت و بازگشت به برجام ازسوی آمریکا اتخاذ روند یک گفت‌وگوی سازنده است؛ واقعیت آن است که وضعیت کنونی رابطه ایران و آمریکا سبب اثرات منفی توسعه‌ای، تأثیرات منفی امنیت ملی و مهم‌تر اینکه باعث عقب‌ماندگی ایران از رقبای منطقه‌ای در تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای شده است و نیاز به یک جهش و تغییر اساسی دارد، از این‌رو راه‌های گام‌به‌‌گام انرژی ما را تخلیه کرده و برگ‌های برنده را از دست ایران خارج می‌کند.
ما نمی‌توانیم بدون گفت‌وگو با آمریکا پیش برویم، هرچند این گفت‌وگو مراتب مختلفی دارد؛ یا باید با طرف مقابل مذاکره مستقیم کنیم و دقیقا اهداف، نیات و انتظارات خود را بیان کنیم یا این‌طور که اکنون هم وجود دارد طرفین به یکدیگر پیام دهند. کمااینکه بلینکن مطلبی را مطرح و ظریف نیز توئیت کرد، لذا این‌هم نوعی از مذاکره است، اما توصیه من اتخاذ راهبرد تعهد دربرابر تعهد ازسوی دوطرف برای رفع آثار خروج ترامپ از برجام با مذاکره است که این راه کم‌هزینه‌تر، سهل‌تر، روان‌تر و زودتر به نتیجه می‌رسد و برای ملت ما که اکنون زیر فشار اقتصادی هستند، منفعت بیشتری دارد.
هنر دیپلماسی و مذاکره ایرانی ذوب کردن یخ روابط ایران و آمریکا برای تامین منافع مردم است
به‌نظر بنده باتوجه به دست برتر و موضع بحق ایران در این زمینه شیوه بهتر مذاکره این است که شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که دو طرف در گفت‌وگویی مشخص کنند دقیقا چه می‌خواهند و چرا می‌خواهند؛ من معتقدم به‌دلیل شرایطی که اکنون به‌وجود آمده است و تیم بایدن مانند ترامپ که به‌دنبال فروپاشی کشور و نه‌فقط برجام بود، علاقه‌مند به حفظ برجام برای تامین منافع خودشان است و ایران هم در درون برجام به‌دنبال تثبیت منافع و موقعیت منطقه‌ای و بین‌المللی خود و سروسامان دادن به مشکلات داخلی است، بنابراین هر دوطرف باید به‌طور صریح انتظارات خود را بیان کنند، به‌ویژه ایران که اقتصاد آسیب‌پذیرتری دارد و مردم نیز زیر فشار ظالمانه ناشی‌از تحریم‌ها درکنار سوءمدیریت‌های داخلی هستند.
البته در دشمنی آمریکا علیه ایران هیچ شکی نیست، اما اینکه چگونه باید یک دشمن را تبدیل به موجودی خنثی یا در مراحل بعد همراه کرد، هنر دیپلماسی و هنر مذاکره ایرانی است که درطول قرن‌ها توانستند منافع مردم کشور خود را تامین کنند، بنابراین باید به‌دنبال این بود که چگونه ایران و آمریکا می‌توانند به مین‌روبی این میدان مخاصمه دست بزنند و یخ‌ها را ذوب کرده و دشمنی‌ها را کاهش دهند تا منافع مردم در بهترین وجه تامین شود. ما در گذشته مغول‌ها را رام کردیم و تیم دولت آمریکا که حداقل مانند ترامپ به‌سمت رقبای منطقه‌ای ما نمی‌رود، خیلی بدتر از مغول‌ها نیست؛ لذا ما باید به‌دنبال یک گفتمان غالب بین دو کشور باشیم که اقدامات و منافع ما در سیاست خارجی را امنیتی نکرده و زمینه همکاری بین دو کشور برای حل مشکلات خاورمیانه را پیدا کند.آّ
مطالب پیشنهادی
