ندا اظهری، روزنامه‌نگار: چندی پیش و درحالی‌که برخی کشورها آماده بازگشایی برخی مراکز عمومی از‌جمله دانشگاه‌ها می‌شدند، سروکله جهش جدیدی از ویروس کرونا در انگلیس و سپس آفریقای جنوبی، معادلات را برهم ‌زد و جهان دوباره در ترسی دیگر فرو رفت. دوباره قرنطینه‌ها در انگلیس آغاز شد و بسیاری از کشورها پروازهای ورودی از انگلیس و برعکس را به‌طور موقت لغو کردند. اما حالا پس از گذشت ماه‌ها، جهش‌های دیگری هم در نقاط مختلف جهان مشاهده شده است و تاکنون هم مواردی از ابتلا به این ویروس جهش‌یافته در تمام کشورهای دنیا وجود دارد. اما آنچه مسلم است، جهش‌های جدید ویروس کرونا بسیار مقاوم‌تر از ویروس اولیه هستند و برای مقابله با آن باید راهکار دیگری اتخاذ کرد؛ چه‌بسا هنوز ضدونقیض‌هایی پیرامون اثربخشی واکسن‌های تولیدشده در برابر ویروس جهش‌یافته وجود دارد.

  نجات سلول‌های «تی» ایمنی از انواع ویروس کووید

به‌نظر می‌رسد‌ سلول‌های ایمنی «تی» هم از شر انواع نوظهور ویروس کرونا خلاصی ندارند. یافته دانشمندان بیانگر آن است که برخی انواع مختلف ویروس SARS-CoV-2 تا اندازه‌ای، آنتی‌بادی‌های تولیدشده بر اثر تزریق واکسن یا ابتلای قبلی به عفونت را از بین می‌برد و این ترس را در دل محققان ایجاد کرده است که شاید تاثیرگذاری انواع واکسن‌های کرونا در‌برابر این ویروس‌های جهش‌یافته کمتر شوند. برخی محققان موسسه ایمنی ‌شناسی کالیفرنیا به‌دنبال تشخیص این مساله هستند که آیا جهش‌های ایجادشده در انواع این ویروس‌ها ممکن است باعث نابودی سلول‌های «تی» سیستم ایمنی شود یا خیر. این سلول‌های «تی» نقش مهمی در کاهش شدت بیماری‌های عفونی دارند. این گروه تحقیقاتی، نمونه‌هایی از سلول‌های «تی» را از داوطلبانی که پیش‌تر به ویروس کرونای اولیه مبتلا شده و بهبود یافته یا واکسن کرونای mRNA را دریافت کرده بودند، جمع‌آوری کردند و سپس، توانایی این سلول‌ها در تشخیص پروتئین‌های ویروس‌های نوظهور و جهش‌یافته را بررسی کردند. بیشتر داوطلبانی که در این آزمایش شرکت کردند، به‌لطف پروتئین‌های ویروسی که تحت‌تاثیر این جهش‌ها نبودند، هر چهار نوع ویروس را شناسایی کردند. یافته‌ها نشان می‌دهد که سلول‌های «تی» می‌توانند هدف این جهش‌ها قرار گیرند.

 جهش ویروسی جدید در شهر کرونازده برزیل

محققان به‌تازگی جهش ویروسی جدیدی را در شهر «مانائوس» برزیل مشاهده کرده‌اند که دومین موج کووید-‌19 در این منطقه است. در نخستین موج همه‌گیری، این شهر یکی از شهرهای دنیا بود که بالاترین درگیری ویروسی را داشت به‌طوری که حدود دوسوم ساکنان آن تا اکتبر 2020 به این ویروس مبتلا شده بودند. این پدیده محققان را بر آن داشت تا پیش‌بینی کنند که ایمنی گله‌ای ممکن است باعث از بین رفتن عفونت‌های جدید شود. اما در ژانویه 2021، محققان جهش ویروسی جدیدی را موسوم به P.1 پیدا کردند که منجر به بیمار شدن شمار زیادی از ساکنان این منطقه شد که حتی در بین آنها افرادی به‌چشم می‌خوردند که پیش از این هم به ویروس کرونای قبلی مبتلا شده بودند؛ بنابراین پیش‌بینی ایمنی گله‌ای را در جامعه نقض می‌کرد. دانشمندان برای بررسی بیشتر این جهش‌های جدید، ژنوم ویروسی گرفته‌شده از 184 نمونه انسانی در مانائوس را بین نوامبر و دسامبر جمع‌آوری و بررسی کردند. این نوع جدید ویروس حاوی 17 جهش بود که پروتئین‌های ویروس SARS-CoV-2 را تغییر می‌دهد. در میان این تغییرات، تغییراتی هم در پروتئین اسپایک به‌چشم می‌خورد که پیش از این به افزایش انتقال و فرار از سیستم ایمنی بدن مرتبط بود.
محققان با مدل‌سازی گسترش این ویروس جهش‌یافته و اثرات احتمالی آن در موج دوم ابتلا در مانائوس، تخمین زدند که این نوع جدید ویروس بین 1.4 تا 2/2 مرتبه نسبت به انواع قبلی ویروس قدرت سرایت بالاتری دارد، به‌طوری‌که حتی می‌تواند ایمنی ایجادشده بر اثر ابتلا به عفونت‌های قبلی را هم از بین ببرد.

 ایمنی در‌برابر ویروس با تزریق تنها یک دوز واکسن

عفونت‌های بدون علامت ویروس کرونا در آن دسته از کارگران بخش سلامت که تنها یک دوز واکسن را تزریق کرده‌اند، 4 برابر کمتر از افراد غیرواکسینه گزارش شده است. محققان دانشگاه کمبریج 12 روز پس از دریافت یک دوز از واکسن کرونای فایزر، در مطالعه روی کارگران حوزه سلامت فاقد علامت دریافتند که احتمال ابتلا به عفونت در این گروه از افراد تنها 0.2 است و این درحالی است که این خطر ابتلا در شرکت‌کنندگانی که واکسینه نشده‌اند،0.8درصد گزارش شده است. این گروه تحقیقاتی عنوان کرده است ‌در بدن شرکت‌کنندگانی که بعد از واکسیناسیون شواهدی از عفونت ویروس SARS-CoV-2 را در خود نشان داده‌اند، نسبت به افراد غیرمبتلا و واکسینه‌نشده، شواهدی از عفونت ویروسی مشاهده شده است. درصورت تایید، این مساله نشان می‌دهد‌تعداد معدودی از افراد واکسینه‌شده حوزه مراقبت‌های بهداشتی که بدون‌‌ علامت مبتلا هستند، کارمندان حوزه درمانی را که آلوده شده‌اند، کمتر آلوده می‌کنند.

 بازطراحی واکسن‌ها برای محافظت در برابر جهش‌های جدید

تازه سروکله واکسن‌های کرونا در دنیا پیدا شده بود که برخی محققان اعلام کردند ‌ این واکسن‌ها نمی‌توانند به‌طور موثر در برابر ویروس مقاومت کنند. همین امر آنها را بر آن داشت تا به‌دنبال بازطراحی واکسن‌های کووید باشند تا راهی را برای ایجاد ایمنی با واکسن‌های کرونا در برابر ویروس‌های جدید ایجاد کنند. یافته‌های جدید حکایت از آن دارند که انواع جدید ویروس SARS-CoV-2 می‌تواند ایمنی ایجادشده در بدن افراد را به‌دنبال تزریق واکسن یا ابتلای قبلی به ویروس از بین ببرد. از این رو، محققان به‌دنبال بازطراحی واکسن‌ها هستند. البته آنها هنوز هم درباره کاهش اثربخشی واکسن‌های نسل جدید کرونا شک‌وشبهه‌هایی دارند. اما برخی تولیدکنندگان واکسن برنامه‌هایی را برای به‌روزرسانی تزریق‌ها درنظر گرفته‌اند تا بهتر بتوانند جهش‌های ایجادشده را مانند جهش‌های ویروسی در آفریقای جنوبی و برزیل مورد هدف قرار دهند. این تبارها دارای جهش‌هایی هستند که به‌نظر می‌رسد اثرات آنتی‌بادی‌های اساسی را برای دفع عفونت کاهش می‌دهند. محققان همچنین درحال بررسی احتمالی این مساله هستند که واکسن‌های ضدویروس کرونا ممکن است به‌صورت دوره‌ای به‌روز شوند؛ همان اتفاقی که هر ساله برای واکسن آنفلوآنزا در دنیا رخ می‌دهد و افراد در معرض خطر باید واکسن جدیدی را برای مقابله با ویروس‌های جدید دریافت کنند.  اما در این میان، محققان تنها راه موجود را واکسینه‌کردن سریع شمار زیادی از افراد با واکسن‌های فعلی در بازار می‌دانند. جهش ویروسی مشاهده شده در اواخر سال 2020 در آفریقای جنوبی یکی از خطرناک‌ترین و نگران‌کننده‌ترین جهش‌های رخ داده در این ویروس بوده است. این ویروس حامل جهش‌هایی است که قدرت آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده و غیرفعال‌کننده ویروس را تضعیف می‌کند.
 اینکه آیا این تغییرات اثربخشی این واکسن‌ها را پایین می‌آورند، هنوز به‌درستی مشخص نیست. واکنش‌های ایمنی دیگری که واکسن‌ها را از بین می‌برند ممکن است به محافظت در برابر اثر انواع جدید ویروس کمک کند. محققان شرکت Novavax در 28 ژانویه با انتشار اطلاعاتی از آزمایش‌های بالینی روی واکسن‌های آزمایشی عنوان کردند که این واکسن‌ها تا 85 درصد در برابر جهش ویروس انگلیسی و کمتر از 50 درصد در‌برابر جهش ویروس آفریقای جنوبی موثر عمل می‌کند. این مقدار کاهش بسیار قابل توجه است و نشان می‌دهد ویروس جهش‌یافته آفریقای‌ جنوبی و دیگر جهش‌های احتمالی ممکن است کاهش قابل توجهی در اثربخشی واکسن داشته باشد.

 سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری آمریکا در تحقیقات کرونایی

موسسه‌های ملی سلامت آمریکا با در اختیار قرار دادن بودجه یک میلیارد دلاری به محققان، ‌انگیزه لازم را برای تحقیق در زمینه بهبود وضعیت مردم در آنها ایجاد می‌کنند. آمریکا اعلام کرده که قرار است روی تحقیقات کرونای طولانی‌مدت سرمایه‌گذاری خوبی انجام دهد. انجمن علمی آمریکا به‌تازگی تحقیقات خود را روی اثرات کرونای درازمدت و طولانی روی سلامت افراد آغاز کرده است.
 موسسه‌های ملی سلامت آمریکا به‌تازگی عنوان کرده که قرار است طی 4 سال مبلغی حدود 15/1 میلیارد دلار را برای تحقیق در این زمینه سرمایه‌گذاری کند. علائم کووید طولانی با توجه به علائمی چون خستگی، تب و کوتاهی نفس دامنه وسیعی دارد که اضطراب و افسردگی را به دنبال می‌آورد و فرد دیگر قادر به تمرکز روی کارهای خود نیست. این علائم چند هفته تا چند ماه بعد از بهبودی ظاهر می‌شوند. از اهداف موسسه‌های ملی سلامت آمریکا درک بهتر وضعیت کنونی بیماران و تشخیص آن است که کدام گروه از افراد بیشتر در معرض کرونای طولانی‌مدت هستند.
«فرانسیس کولینز»، مدیر موسسه‌های ملی سلامت آمریکا معتقد است که هنوز از میزان این مشکل اطلاعی نداریم اما با توجه به تعداد افرادی که در هر سنی به ویروس SARS-CoV-2 مبتلا می‌شوند، به همان اندازه بهداشت عمومی می‌تواند به‌شدت با این معضل درگیر شود. محققان با مطالعه روی 177 نفر بعد از گذشت 9 ماه از ابتلا به کرونا دریافتند که حدود یک‌سوم از آنها هنوز علائمی از خستگی دارند. این آمار نشان می‌دهد که با بیش از 115 میلیون مورد ابتلا به کرونا در جهان، تعداد افرادی که علائم طولانی‌مدت این بیماری را تجربه خواهند کرد، بسیار بالاتر خواهد رفت.

 نوجوانان چینی در دام افسردگی و اضطراب دوران همه‌گیری

همه‌گیری کرونا در دنیا علاوه‌بر ابتلا و مرگ‌ومیر شمار زیادی از افراد، مشکلاتی را نظیر بیکاری، فشارهای مالی، قرنطینه و محدودیت‌های طولانی‌مدتی را در کشورهای مختلف به دنبال داشت که نتیجه آن بروز مشکلات روحی و روانی است. با شروع همه‌گیری، مدارس و دانشگاه‌های چین تعطیل شد و دانش‌آموزان و دانشجویان در منزل و به طریق آنلاین آموزش‌ها را دریافت می‌کردند. حضور طولانی‌مدت نوجوانان در خانه پیامدهای منفی زیادی را به همراه داشت که از آن جمله می‌توان به کاهش تعاملات اجتماعی با همسالان، کاهش فعالیت‌های فیزیکی، افزایش درگیری با والدین و فشارهای آموزشی به دلیل تغییرات ناگهانی روش‌های یادگیری سنتی اشاره کرد. تمام این تغییرات، نوجوانان را مستعد ابتلا به مشکلات سلامت روان به‌ویژه اضطراب و افسردگی کرده است به‌طوری که میزان افسردگی در میان نوجوانان چینی 43.7 و میزان اضطراب 37.4 درصد گزارش شده است. با توجه به اینکه تاثیر بحران مداوم مالی بر رفتارهای والدین، تشدید احتمالی انزوای اجتماعی و تنها و نیز فشار یادگیری آنلاین در درازمدت به دلیل شیوع کرونا می‌تواند خطر مشکلات روانی را در نوجوانان افزایش دهد و این فرضیه، شیوع افسردگی و اضطراب را با گذشت زمان در میان نوجوانان چینی افزایش می‌دهد.

 واکنش‌های ایمنی سلول‌های ایمنی در مبتلایان به کرونا

همه‌گیری ویروس کرونا یک وضعیت اورژانسی بهداشت جهانی است. اگرچه این عوامل بیماری‌زا هنوز هم نامشخص هستند، اما هنوز محققان نتوانسته‌اند درمانی قطعی برای این بیماری بیابند. محققان با استفاده از بیان ژن 5، گیرنده سلول «تی» و گیرنده‌های سلول «بتا»، تغییرات پویای واکنش ایمنی خون را در بیماران مبتلا به کرونا در مراحل مختلف بیماری بررسی کردند. آنها در مطالعات خود، توالی mRNA تک سلولی بیش از 341 هزار سلول تک‌هسته‌ای خون محیطی و بیش از 185 هزار سلول «تی» و بیش از 28 هزار سلول «بتا» را از 25 نمونه گرفته شده از 16 بیمار مبتلا به کووید- 19 مورد مطالعه قرار دادند.
 سیستم ایمنی خونی انسان نقشی حیاتی در دفاع از بدن در‌برابر عفونت‌های ویروسی دارد. بسیاری از سلول‌های ایمنی مانند لوکوسیت‌ها و مولکول‌های ایمنی اجزای ذاتی خون هستند.
 تحقیقات صورت‌گرفته، از اهمیت تعداد لنفوسیت‌ها به‌عنوان سلول‌های سیستم ایمنی در موارد شدید کرونا خبر داده‌اند، به‌طوری‌که نشان می‌دهد سیستم ایمنی خونی در دفاع در برابر ویروس کرونا نقشی حیاتی ایفا می‌کند.