«فرهیختگان» در گفت‌وگو با مدیران فرهنگی، فعالیت مراکز نیکوکاری در دانشگاه‌ها را بررسی کرد
زهرا رمضانیزهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: حال و روز اقتصادی کشور نیاز به توضیح ندارد؛ وضعیتی نابسامان که با پیداشدن سروکله کروناویروس شرایطی به مراتب بدتر پیدا کرد و حالا رنگ رخساره‌اش نشان می‌دهد از سر درون! اردیبهشت‌ماه بود که تعطیلی مشاغل و سخت‌شدن شرایط معیشتی برای مردم باعث شد مقام‌معظم‌رهبری از «رزمایش همدلی» سخن به‌میان بیاورند؛ رزمایشی که هدفش تامین حداقل‌های زندگی برای قشرهای آسیب بود. به‌محض انتشار خبر مربوط به این رزمایش، تشکل‌های دانشجویی مانند همیشه پای کار آمدند تا با جمع‌آوری کمک‌ها بتوانند بسته‌های معیشتی را به دست مردم نیازمند برسانند. این اولین‌بار نبود که تشکل‌ها به‌عنوان بخشی از بدنه دانشگاهی برای فعالیت‌های خیرخواهانه وارد عمل شدند، بلکه آنها در خود فضای دانشگاهی نیز اقداماتی را برای رفع نیازهای مالی دانشجویان بی‌بضاعت انجام می‌دهند؛ فعالیت‌هایی که زیر چتر دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و حتی پیش از شیوع کرونا هم فعالیت‌های نیکوکاری به‌صورت پراکنده و با همکاری بخش‌های دانشگاهی از دانشجو گرفته تا اساتید و پرسنل انجام می‌شد تا از این طریق بتوانند اندکی از نیازهای برخی دانشجویان خود را تامین کنند. اما آنچه واضح است اینکه شیوع کرونا باعث شد وضعیت اقتصادی کل کشور با مشکلات جدی روبه‌رو شود و طبیعی است در این میان دانشجویان هم آسیب بیشتری ببینند، همین مساله باعث شد لزوم انجام فعالیت‌های خیرخواهانه درکل کشور و بالطبع فضای دانشگاهی بیش از پیش شود. در همین راستا از همان ابتدای امسال زمزمه‌های راه‌اندازی مراکز نیکوکاری در فضای دانشگاهی شنیده شد؛ مراکزی که در راستای ماموریت اجتماعی دانشگاه‌ها عمل می‌کنند و قرار است سروسامانی به فعالیت‌های خیرخواهانه‌ای که پیش‌تر به‌صورت پراکنده توسط بخش‌های مختلف دانشگاهی دنبال می‌شد، بدهند.
دومین روز از اسفند 99 بود که رئیس کمیته امداد کشور گفته بود: «مراکز نیکوکاری به‌عنوان پایگاه‌های انقلاب اسلامی فعالیت می‌کنند و با تلاش‌های صورت‌گرفته 80 مرکز دانشگاهی مراکز نیکوکاری راه‌اندازی شده است.» خبری که از تغییر رفتار خیرخواهانه دانشگاه‌ها حکایت داشت بالاخره در آبان‌ماه امسال رنگ واقعیت به خود گرفت. 14 آبان‌ماه امسال 80 مرکز نیکوکاری به‌صورت همزمان و با حضور ویدئوکنفرانسی برخی مسئولان نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها و کمیته امداد برگزار شد تا از این طریق اولین گام برای اضافه‌شدن پتانسیل این مراکز در راستای ارائه کمک‌های مالی و معنوی به دانشجویان نیازمند برداشته شود.
مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها در این مراسم با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها امروز علاوه‌بر کارهای پژوهشی اقدامات اجتماعی هم انجام می‌دهند، گفت: «طبق تعاریف در انقلاب اسلامی، دانشگاه‌های ما امروز با دانشگاه تراز انقلاب فاصله دارند. در دانشگاه تراز انقلاب اسلامی رسالت انسانی، ایمانی و اخلاقی مورد توجه قرار می‌گیرد و در چنین دانشگاهی مسائل اجتماعی مهم است.»
به‌گفته او دانشگاه‌ها در حوادث و اتفاقات، خود را به‌خوبی نشان دادند و امروز دانشجویان در قالب گروه‌های جهادی در مناطق محروم حضور می‌یابند و اقدام به ساخت‌وساز و اقدامات بهداشتی می‌کنند. امروز راه‌اندازی این مراکز، فضا را برای خدمت به نیازمندان تسهیل می‌کند و این مراکز فرصتی برای تسهیل اقدامات جهادی است و دانشگاه در کمک به نیازمندان درکنار دستگاه‌های متولی خواهد بود.
معاون فرهنگی و سیاسی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها:
فعالیت مراکز نیکوکاری دانشگاهی صرفا به کمک‌های مالی خلاصه نمی‌شود
علی تقوی، مــــعاون فرهنگی و سیاسی نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره این مراکز گفت: «مراکز نیکوکاری در دانشگاه‌ها به‌دنبال صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره «رزمایش همدلی» ایجاد شده‌اند تا بتوانیم حرکت‌های اجتماعی را در دانشگاه‌ها به‌صورت نظام‌مند و ساماندهی‌شده داشته باشیم. با این کار امکان نظارت و ارزیابی دقیق از آنها وجود خواهد داشت و به همین دلیل در دانشگاه‌ها از ظرفیت‌های موجود استفاده کردیم تا بتوانیم چنین مراکزی را که همه اجزای دانشگاه در آن سهیم هستند ایجاد کنیم.»
او با تاکید بر اینکه همه بدنه فضای آکادمیک از دانشجو گرفته تا اساتید و پرسنل در اجرای این پروژه سهیم هستند، تصریح کرد: «امروز 130 مرکز نیکوکاری در دانشگاه‌ها داریم و خوشبختانه توانستیم این تعداد را طی کمتر از 6 ماه گذشته ایجاد کنیم که اتفاق خوبی محسوب می‌شود. این مراکز در همه دانشگاه‌ها ازجمله مراکز علوم پزشکی، آزاد اسلامی، فرهنگیان و پیام نور ایجاد شده و در تمام سطح کشور پراکنده هستند و این نقطه قوت کار محسوب می‌شود.»
معاون فرهنگی و سیاسی نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها اظهار داشت: «قطعا کمک‌هایی که به این مراکز صورت می‌گیرد صرفا برای دانشجویان هزینه خواهد شد، اما اینطور نیست که چون این مراکز در دانشگاه‌ها ایجاد شده، امکان جمع‌آوری کمک از خارج این محیط فراهم نباشد. به عبارت دیگر با افراد و نهادهای مختلف درحال رایزنی هستیم تا بتوانیم از بیرون فضای دانشگاه هم کمک‌های مالی را برای این مراکز جمع‌آوری کنیم. البته باید به این مساله اشاره کنم که پیش‌تر در بسیاری از دانشگاه‌ها مراکز خیریه فعال بودند و اینطور نبوده که هیچ‌گونه فعالیت خیرخواهانه در دانشگاه‌ها پیش از راه‌اندازی این مراکز نداشته باشیم.»
تقوی درباره راه‌های شناسایی دانشجویان نیازمند بیان داشت: «طبیعتا کمیته امداد به‌عنوان یکی از راه‌ها تعیین شده؛ چراکه دانشجویانی که مستمری‌بگیر این کمیته هستند، تحت حمایت این مراکز نیکوکاری قرار می‌گیرند، اما آنها تنها جامعه هدف نخواهند بود و دیگر قشرهای دانشجویی ازجمله دانشجویان معلول و کم‌توان جسمی هم ذیل این کمک‌ها قرار می‌گیرند. بسیاری از دانشگاه‌ها مراکز خیریه متفاوتی هم دارند که طبیعتا از طریق آنها بحث شناسایی دانشجویان انجام می‌شود و اینطور نیست که صرفا به کمیته امداد بسنده شود.»
او با تاکید بر اینکه معاونت‌های دانشجویی هم که مستقیما با دانشجو سروکار دارند در این زمینه اثرگذار خواهند بود، تصریح کرد: «کمک‌های صورت‌گرفته توسط این مراکز شامل غذا، اسکان و شهریه دانشجویان می‌شود. با این حال هیچ کمکی توسط این مراکز به خود دانشگاه‌ها در هیچ بخشی صورت نمی‌گیرد و تمام کمک‌های صورت‌گرفته در این مراکز صرف دانشجو و کارهای خیریه می‌شود. البته امکان دارد که دانشگاه‌ها خودشان به این مراکز کمک کنند، اما اینطور نیست که از منابع موجود در این مراکز صرف امور دانشگاه شود.»
معاون فرهنگی و سیاسی نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها درباره تعداد این مراکز اظهار داشت: «تا جایی که ظرفیت داشته باشیم به تعداد این مراکز اضافه می‌کنیم و پیش‌بینی‌مان نیز آن است که بین 200 تا 300 مرکز راه‌اندازی خواهد شد، اما هدف اصلی‌مان این است که درکنار توجه به مباحث کمی، توسعه کیفی هم دنبال کنیم تا از این طریق صرفا شاهد کمک‌های نقدی به دانشجویان نباشیم. یکی از حوزه‌های فعالیتی تعیین شده برای این مراکز آن است که با کمک دانشگاه‌ها و مجموعه فناوری ریاست‌جمهوری، بتوانیم مراکز تولیدات دانش‌بنیان را هم ایجاد کنیم. قطعا منظورمان از مراکز تولیدات دانش‌بنیان، آن دسته از مراکزی است که نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری سنگین نداشته باشد اما دانشجویان با حضور در این مراکز بتوانند برای خود درآمدزایی کنند. علاوه‌بر آن با صنایع‌دستی نیز رایزنی‌هایی صورت گرفته تا دانشجویان اقدام به تولید در این زمینه کنند که طبیعتا برای آنها درآمدزایی خواهد داشت.»
تقوی گفت: «تلاش‌مان این است که فعالیت‌های این مراکز به سمتی حرکت کند تا درکنار کمک کردن به دانشجویان، عزت آنها نیز حفظ شده و فعالیت‌ها به‌صورت هدفمند دنبال شود. درحال حاضر این مراکز در بحث فراهم‌سازی جهیزیه زوج‌های دانشجویی کم‌توان وارد شده‌اند و حتی در حوزه‌های آموزش‌های مربوط به زوجین هم اقداماتی را انجام داده‌اند. در تلاش هستیم تا مباحث فرهنگی نیز توسط این مراکز دنبال شود، با این حال هنوز در ابتدای مسیر قرار داریم و نمی‌توان توقع داشت که اقدامات ویژه‌ای در این زمینه در ابتدای راه انجام شود.»
او با تاکید بر فعالیت‌های هدفمند توسط این مراکز خاطرنشان کرد: «سامانه‌ای در ارتباط با این مراکز طراحی شده و به احتمال زیاد تا پایان سال رونمایی می‌شود تا از این طریق تمام مراکز نیکوکاری فعال در دانشگاه‌ها به آن متصل شوند. قطعا این سامانه امکان نظارت و ارزیابی مستمر روی فعالیت این مراکز را فراهم می‌کند و از همان ابتدا نیز هدف‌گذاری برای فعالیت این مراکز به صورت هدفمند بوده است؛ چراکه نمی‌خواهیم این مراکز مانند دیگر فعالیت‌های خیرخواهانه دانشگاه‌ها به‌صورت جزیره‌ای باشند.»
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه خوارزمی:
مراکز نیکوکاری باعث هدفمندتر شدن فعالیت‌های خیرخواهانه می‌شود
مرتضی تهامی، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه خوارزمی با تاکید بر اینکه در گذشته دانشگاه‌ها به‌صورت یک تشکیلات منسجم دارای مراکز نیکوکاری نبودند، گفت: «اگر دانشگاهی اقدام به راه‌اندازی مرکز خیریه می‌کرد به‌صورت خودجوش این اتفاق می‌افتد و دانشگاه‌ها تلاش می‌کردند تا از طرق مختلف بتوانند نیازهای مالی دانشجویان را برطرف کنند، در همین راستا می‌دیدیم گاهی این کار با ارائه فیش غذای رایگان یا ارائه تخفیف برای اجاره خوابگاه‌ها صورت می‌گرفت، اما اینطور نبود که این قبیل کارها به‌صورت هدفمند دنبال شود.»
او با تاکید بر اینکه با استفاده از ظرفیت خیرین، صندوق‌هایی در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شد تا از این طریق به دانشجویان کمک شود، اما طبیعتا این اقدامات قانونمند نبوده و کمک‌ها به‌صورت پراکنده دنبال می‌شد، ادامه داد: «راه‌اندازی مراکز نیکوکاری به‌صورت منسجم فعالیت می‌کند و همین ویژگی باعث می‌شود خیرین هم بتوانند به‌صورت قانونمند و هدفمندتر کمک‌های خود را ارائه کنند که باعث گستردگی و کمک بیشتر به دانشجویان نیازمند می‌شود؛ چراکه روند کاری در این مراکز در مقایسه با صندوق‌های خیریه متفاوت است.»
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه خوارزمی در توضیح بیشتر این مساله اظهار داشت: «راه‌اندازی سامانه ویژه فعالیت این مراکز باعث می‌شود به همان اندازه که خیرین به این مراکز کمک می‌کنند، کمیته امداد نیز اعتباری را برای این مراکز در نظر بگیرد که قطعا باعث افزایش اعتبار مالی این مراکز می‌شود. با توجه به اینکه کمیته امداد در این مراکز نقش دارد، بحث شناسایی دانشجویان هم توسط مراکز دنبال شده و حتما دانشجویان بیشتری تحت پوشش این مراکز قرار می‌گیرند، علاوه‌بر آن کمک‌های بیشتری هم دراختیار آنها قرار می‌گیرد و این یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این مراکز خواهد بود.»
تهامی گفت: «در دوره تصدی بنده به‌عنوان معاون دانشجویی، صندوقی در دانشگاه ایجاد و قرار شد با رضایت اعضای هیات‌علمی ماهانه مبلغی از حقوق آنها کسر و به صندوق واریز شود تا از این طریق بتوان به دانشجویان کمک کرد، البته همچنان این صندوق وجود دارد. معتقدم صندوق‌های خیریه‌ای که امروز در دانشگاه‌ها به‌صورت خودجوش ایجاد شده‌اند هم می‌توانند ذیل مراکز نیکوکاری به فعالیت ادامه دهند تا روند اقدامات خیرخواهانه در خود دانشگاه‌ها هم متمرکز شود، قطعا هر دو مجموعه در راستای رفع نیازهای دانشجویان فعال هستند و به همین دلیل منافاتی با یکدیگر ندارند.»
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه یزد:
مراکز نیکوکاری قالب رسمی به فعالیت‌های خیرخواهانه بخشیده است
محمد فرشی، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه یزد درباره این مراکز به «فرهیختگان» گفت: «اخیرا در این دانشگاه هم مرکز نیکوکاری راه‌اندازی شده است، البته از حدود 10 سال پیش دانشگاه به‌صورت غیررسمی مرکزی را برای امور خیریه با عنوان تعاونی امام رضا(ع) ایجاد کرده بود که اعضای هیات‌علمی و پرسنل در آن مشارکت داشتند و تقریبا تمام فعالیت‌هایی که در مرکز نیکوکاری صورت می‌گیرد، در آنجا دنبال می‌شد. اما در مرکز خود دانشگاه به‌صورت غیررسمی کارها پیگیری می‌شد، به‌نظر می‌رسد ساختار مرکز جدید تابع کمیته امداد است و سازوکاری که برای آن درنظر گرفته‌شده هم شامل همان روش‌هایی است که امروز کمیته امداد برای شناسایی نیازمند دارد.»
او با تاکید بر اینکه مرکز نیکوکاری دانشگاه به‌تازگی راه‌اندازی شده و از الان نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در عمل چه اتفاقی رخ می‌دهد، افزود: «طبیعی است ساماندهی مراکز خیرخواهانه می‌تواند اثرگذار باشد و فعالیت‌های کمیته امداد که اخیرا به فضای دانشگاهی هم تعمیق داده شده، می‌تواند اتفاقات خوبی را رقم بزند، طبیعتا نوع فعالیت مراکز نیکوکاری در دانشگاه‌ها با آنچه در مراکز خودجوش دانشگاهی اتفاق می‌افتد، تفاوت‌هایی خواهد داشت، اما در برآیند کلی هر دو این مراکز در راستای کمک به دانشجویان خواهد بود.»
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه یزد تصریح کرد: «هرکدام از مراکز خیریه فعال در دانشگاه‌ها جنبه‌های مختلفی را پوشش می‌دهند، اما مراکز نیکوکاری به‌دلیل اینکه ذیل کمیته امداد بوده و مباحثی مانند وام‌های خوداشتغالی را شامل می‌شود، برای دانشجویان اثرگذاری بیشتری خواهد داشت، علاوه‌بر این بنیه مالی این مراکز به نسبت دیگر مراکز خیریه فعال در دانشگاه‌ها قوی‌تر بوده که می‌تواند حیطه‌های مختلفی را شامل شود، اما مراکز خیریه داخلی دانشگاه‌ها به‌دلیل محدودیت‌هایی که دارند، نمی‌توانند چندان نقش پررنگی را در این زمینه ایفا کنند.»
فرشی خاطرنشان کرد: «متاسفانه شرایط دانشجویان هم با توجه به شرایط اقتصادی جامعه با مشکلاتی همراه است، اما این مهم چندان به وضعیت کرونایی مرتبط نیست، چراکه وقتی 10 سال پیش دانشگاه یزد به‌صورت خودجوش اقدام به راه‌اندازی مرکز خیریه می‌کند، نشان می‌دهد که از همان بازه این نیاز احساس شده و امروز تنها فعالیت‌های خیرخواهانه در جامعه آکادمیک قالب رسمی به‌خود گرفته است.»
مطالب پیشنهادی
