مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار:اگر امسال خبری از کرونا نبود، سرلیست اخبار سینمایی این روزها، به گمانه‌زنی رسانه‌ها راجع به فیلم‌های نوروزی اختصاص داشت. اما حالا و با گسترش سرسام‌آور ویروس انگلیسی در کشور، وضعیت رنگ‌بندی آبی و زرد استان‌ها به‌سمت نارنجی و قرمز شدن درحال پیشروی است و این نمی‌تواند خبر خوبی برای سینماهای کشور باشد.

سینماهای کشور که طی 11 ماه اخیر، بسته به شرایط هر استان، بین 5 تا 7 ماه تعطیل بودند، حالا با برگزاری جشنواره، توانسته‌اند بخش کوچکی از ضرر و زیان‌های هنگفت خود را جبران کنند. برگزاری جشنواره، اگر هر بار منفی‌ای که داشت، این نوید را به سینماداران داد که درصورت نمایش فیلم خوب، مردم به تماشای آثار خواهند نشست. گزاره‌ای که پس از نمایش «شنای پروانه»، بلافاصله پس از اختتامیه جشنواره فجر، بار دیگر اثبات شد تا امیدهای رنگ‌ورورفته اکران نوروزی، با بارقه‌های امیدبخشی همراه باشد.

با استقبال مردم از فیلم‌های جشنواره و «شنای پروانه» بود که بحث اکران نوروزی قوت گرفت؛ اکرانی که به‌نظر نمی‌رسد بتواند به‌دلیل ظرفیت پذیرش پائین سینماها، به‌مانند سال‌های گذشته، شامل 6 تا 7 فیلم باشد و احتمالا با نمایش 4 فیلم کار خود را آغاز خواهد نمود. اتفاقی که درصورت اجرایی شدن، می‌تواند رگ‌های مسدود سینما را به‌صورت موقتی باز کرده و نقشه‌ راه اکران 1400 را تاحدودی ترسیم کند.
اما در مسیر اجرایی شدن این نقشه‌راه، مشکلاتی وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت.

    عدم‌همراهی تهیه‌کنندگان با اکران نوروزی

هم‌اکنون دوهفته‌ای می‌شود که شورای صنفی اکران، به‌شکلی جدی، قدم در وادی اکران نوروزی گذاشته و با برپایی جلساتی، حتی از برخی گزینه‌های اکران نوروزی نیز رونمایی کرده است. هنوز 24 ساعت از رونمایی «مرتضی شایسته» از فیلم‌های متقاضی اکران نوروز نگذشته بود که صاحبان دو فیلم از سه‌فیلم مذکور، مخالفت شدید خود را با نمایش آثارشان در نوروز 1400 عنوان کردند.

این مخالفت‌ها که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت سبب شد تا شورای صنفی اکران، در پی حل‌وفصل اشکالات مطرح‌شده و هموار کردن مسیر برای نمایش نوروزی فیلم‌ها باشد؛ مسیری که قطعا یک‌سر آن از ستاد ملی کرونا خواهد گذشت. نکته جالب توجه آن است که این شورا باتوجه به کم بودن زمان تا اکران نوروزی، با سازمان سینمایی نامه‌نگاری کرده و از آنها درخواست داشته تا شرایط را برای برگزاری اکران نوروزی فراهم کنند، حال آنکه این سازمان در زمینه باز نگه‌داشتن سینما درطول یک‌سال گذشته، کارنامه چندان موفقی نداشته و حتی نتوانسته سینماها و سالن‌های تئاتر را از زمره مشاغل ردیف 3، به مشاغل ردیف 2 تغییر دهد.

بنابراین این‌طور به‌نظر می‌رسد که اگر شورای صنفی نمایش به‌جای نامه‌نگاری با سازمان سینمایی، مستقیما با ستاد ملی کرونا تعامل می‌داشت، به نتایج سریع‌تر و مطلوب‌تری دست می‌یافت. همچنان‌که مشاهده کردیم تجربه تعامل دبیر جشنواره فجر که به شکل مستقل از سازمان سینمایی، با ستاد کرونا وارد رایزنی شد، به چه نتایج اجرایی گسترده با قابلیت اجرایی بالایی ختم شد.  در ادامه به اصلی‌ترین دلایل اعتراض تهیه‌کنندگان و کارگردانان برای اکران نوروزی خواهیم پرداخت.  

    تضمین عدم‌تعطیلی سینماها

این یک مطالبه بحق است که تهیه‌کنندگان نسبت‌به یک اکران سالم ولو محدود، حساسیت بالایی داشته باشند. حداقلش آنکه طی همین امسال، اکران فیلم‌هایی را نظاره کردند که به‌دلیل باز و بسته شدن سینماها، دچار زیان‌های فراوانی شدند. در میان فیلم‌های اجتماعی، «شنای پروانه» و از بین فیلم‌های کمدی، «زن‌ها فرشته‌اند2» آثاری بودند که می‌توانستند در شرایط عادی به فروش‌ خوبی برسند، اما فیلم «محمد کارت» با عدم‌تحقق وعده‌ها، با 2 میلیارد و 500 میلیون تومان فروش به اکرانش پایان داد و در ادامه به شکل ناجوانمردانه‌ای قاچاق شد. کمدی «آرش معیریان» هم تنها یک‌میلیارد در گیشه فروخت و همزمان با اکران آنلاین، قاچاق شد. فیلم‌های دیگر اکران امسال نیز عملا سوختند و هیچ آورده‌ای برای سازندگان‌شان به‌همراه نداشتند.

بنابراین این خواسته که سینماها درصورت بازگشایی نباید بسته شوند، اصلی‌ترین دغدغه صاحبان آثار است. این‌طور نمی‌شود که سرمایه‌ای چندمیلیاردی به روی پرده برود و متناسب با شرایط رنگ‌بندی استان‌ها که به‌صورت هفتگی اعلام می‌شود، نسبت‌به تعطیلی یا عدم‌ تعطیلی آنها تصمیم‌گیری شود. در همین رنگ‌بندی‌های هفتگی که پایان هر هفته اعلام می‌شود، ببینید که درصورت نارنجی یا قرمز شدن شهرها، کاسبان تا چه اندازه اعتراض می‌کنند؛ کاسبانی که سرمایه آنها شاید کمتر از 100 میلیون تومان باشد، آن‌وقت باید حق بدهیم که سینماگری که چند میلیارد برای فیلمش سرمایه گذاشته و حالا درصدد است تا دوبرابر آن را برداشت کند، نسبت‌به این موضع‌گیری‌های در نوسان ستاد کرونا، معترض باشد.

بنابراین وعده‌های سازمان سینمایی به‌تنهایی نمی‌تواند تضمین کافی برای سینماگران به‌همراه داشته باشد. آن‌هم در شرایطی که کشور طی هفته‌های آتی احتمالا درحال ورود به پیک چهارم کرونا و قرمز شدن است.

    تغییر ساعت منع تردد

یکی دیگر از خواسته‌های سینماگران، تغییر ساعات منع تردد شبانه است. در شرایط کنونی، این ساعت از 21 تا 3 بامداد تعیین شده است، بنابراین آخرین سانس سینماها در کلانشهرهایی مانند تهران، نهایتا 18:30 دقیقه است؛ یعنی سانسی که باتوجه به بلند شدن تدریجی روز در این بازه از سال، تازه دروازه استقبال مخاطب بوده و به‌عبارتی مخاطب از این ساعت به بعد است که دوست دارد به تماشای فیلم بنشیند وگرنه سانس‌های پیش از ساعت 18، سانس‌های مرده به‌شمار می‌روند که در ایام عادی سال، استقبال چندانی از آن به‌عمل نمی‌آید.

بنابراین این شکل سانس‌بندی که پایانش ساعت 18 باشد، نه برای مخاطب اشتیاق چندانی را برمی‌انگیزاند و نه برای سینمادار به‌صرفه است که با ظرفیت یک‌سومی خود، سانس‌های مرده را برای چند تماشاگر محدود به‌راه انداخته و میزان استهلاک اقلام مصرفی خود را که قیمت آن پنج‌برابر شده است، برگزار کند.

    تسویه‌حساب زودهنگام با صاحبان آثار

یکی از مواردی که مورد مطالبه سازندگان آثار است، تسویه‌حساب زودهنگام و روزانه سینماداران با آنها است؛ سینمادارانی که در ایام عادی سال نیز با تاخیری چندماهه نسبت‌به تسویه با صاحبان آثار اقدام می‌کردند، حال با پشت‌سر گذاشتن یک سال خلوت و تعطیل، متحمل زیان‌های مالی بسیاری شده‌اند که سبب می‌شود اکران نوروزی، بخشی از زیان‌های آنها را جبران کند.

به همین دلیل کمتر تهیه‌کننده‌ای در این زمان، ریسک اکران فیلم را به جان می‌خرد، چون می‌داند که در این شرایط، خبری از خوش‌قولی‌های سینماداران نخواهد بود. سمفا هم که آمده بود تا این تسویه‌حساب‌ها را به‌روز و لحظه‌ای کند، تا امروز که حدود هشت‌ماه از رونمایی‌اش گذشته، هیچ کارکرد خاصی در این زمینه از خود نشان نداده تا تسویه‌حساب سینماداران با صاحبان آثار، بر روی همان پاشنه قدیمی بچرخد.

سیاست‌های سازمان سینمایی مبنی‌بر وام به سینماداران برای تسویه با صاحبان آثار نیز با نتایج مطلوبی همراه نبود تا این گزینه به یکی از اصلی‌ترین پاشنه‌های آشیل اکران نوروزی 1400 تبدیل شود که مرتفع کردن آن با آیین‌نامه‌ها و مشوق‌هایی چون وام درصددار، به این راحتی‌ها ممکن نخواهد بود.

    حمایت‌های بلاعوض سازمان سینمایی

از گوشه‌وکنار خبر می‌رسد که سازمان سینمایی برای فیلم‌هایی که در نوروز امسال به روی پرده می‌روند، حمایت‌هایی را درنظر گرفته است؛ حمایت‌هایی که البته هنوز رسانه‌ای نشده و احتمالا طی هفته آینده اعلام می‌شوند.

البته این حمایت‌ها پیشتر هم بوده. مثلا سازمان سینمایی برای اکران تابستانی امسال اعلام کرده بود که به فیلم‌ها 200 میلیون وام بلاعوض و 300 میلیون وام 4 درصدی می‌دهد؛ مشوقی که البته چندان مورد استقبال صاحبان آثار قرار نگرفت. کسی که بین 5 تا 10 میلیارد برای تولید یک فیلم هزینه می‌کند، قطعا نمی‌تواند با 200 میلیون وام بلاعوض، راضی به نمایش فیلمش شود.

بنابراین بسیار منطقی خواهد بود تا سازمان سینمایی درکنار مشوق‌های مالی که قرار می‌دهد، از آپشن‌هایی رونمایی کند تا صاحبان آثار را به رقابت با یکدیگر برای اکران نوروزی ترغیب کند؛ مشوق‌هایی که می‌تواند ضمن درنظر گرفتن موارد بالا که بدان اشاره کردیم، شامل اکران طولانی‌مدت و تغییر سیاست کف‌فروش برای پایین کشیدن فیلم‌ها نیز شود. باتوجه به طراحی این مدل مشوق‌ها، احتمال استقبال فیلم‌ها برای اکران نوروزی امسال، بسیار زیاد است.

    نامزدهای اکران نوروزی کدام هستند؟   

«مرتضی شایسته» به‌عنوان رئیس شورای صنفی نمایش، هفته گذشته از سه فیلم اکران نوروزی رونمایی کرد. فیلم‌های «چپ، راست» (حامد محمدی)، «دینامیت» (مسعود اطیابی) و «درخت گردو» (محمدحسین مهدویان)، سه فیلمی بودند که خیلی زود با واکنش «منوچهر محمدی» و «مسعود اطیابی» مواجه شدند. مهم‌ترین خواسته این سینماگران هم آماده شدن شرایط مناسب برای یک اکران خوب است.

اما درحالی‌که بسیاری از منابع، از بی‌میلی صاحبان آثار برای نمایش فیلم خود در نوروز 1400 سخن به‌میان آورده‌اند، «مرتضی شایسته» از اعلام آمادگی هشت فیلم برای نمایش نوروزی پرده برداشت و اینکه اسامی این فیلم‌ها، هفته آینده اعلام خواهد شد. گویا شورای صنفی نمایش طی این یک هفته، مشغول رایزنی‌هایی با سازمان سینمایی برای گرفتن تضمین‌های لازم اکران نوروزی است و درصورت فراهم شدن این اتفاق، می‌تواند رضایت صاحبان آثار را فراهم آورده و نخستین اکران سال 1400 را رقم بزند.

آن‌طور که «فرهیختگان» کسب اطلاع کرده، علاوه‌بر سه‌فیلم بالا، «ابلق» (نرگس آبیار)، «مصلحت» (حسین دارابی)، «بابا سیبیلو» (ادوین خاچیکیان) و «جنس لطیف» (محسن آقاخان) نیز در این فهرست قرار دارند تا با گرفتن تضمین‌های لازم، زمینه‌های یک اکران باشکوه برای نوروز 1400 فراهم شود.

البته که اگر وضعیت کرونایی کشور برای هفته آخر اسفند و هفته‌های نخست فروردین، به قرمزی هرچه تمام‌تر گرایش پیدا نکند، می‌توان تاحدودی به اکران نوروزی امیدوار بود. به این دلیل که طبیعتا با آغاز واکسیناسیون و البته گرم شدن تدریجی هوا، شمار مبتلایان کاهش پیدا خواهد کرد و اکران نوروزی می‌تواند فتح‌باب خوبی برای عادی شدن جریان اکران در سینماهای کشور باشد؛ اتفاقی که پس از جشنواره فیلم فجر، توانست تا حدودی ماهیت قبلی خود را به دست آورد. در شرایطی که سینماها در اکران تابستانی، استقبال نسبتا خوبی از فیلم‌ها به‌عمل آوردند، این استقبال در اکران ضعیف پاییزی، به پایین‌ترین حد خود تنزل یافت؛ به‌طوری‌که تعداد سالن‌های سینمایی فعال سینماها در اکران تابستانی، تا 80 سالن نیز رسید، اما این اتفاق در اکران پاییزی به 40 سالن کاهش یافت.

اما پس از جشنواره فیلم فجر، این آمارها با یک جهش خوب، همراه شد. البته باید عنوان کرد که برخی از سینماها ترجیح دادند پس از پایان جشنواره، تعطیل شده و تا پیش از اکران نوروزی، فیلمی به نمایش نگذارند. با این‌حال، تعداد سینماهای حال حاضری که فعال هستند طبق اطلاعات سمفا، از 100 سینمای حاضر در کشور، 75 سالن درحال نمایش فیلم هستند. از 320 سالن این سینماها، چراغ 152 سالن روشن است و از 39 هزار صندلی زیر پوشش سمفا، 30 هزار صندلی بلیت‌فروشی می‌کنند.

این یعنی آنکه جشنواره فیلم فجر توانسته تاحدودی اعتماد را به سینماداران بازگرداند؛ سینماهایی که ترجیح دادند طی اکران تابستانی و پاییزی تعطیل باشند، همزمان با جشنواره، به گردونه نمایش متصل شدند و اگر تضمین‌های لازم برای اکران نوروزی اتخاذ شود، دیگر بعید است که سینمای بسته‌ و تعطیلی در کشور وجود داشته باشد. توپ سینمای کشور، این روزها در زمین ستاد ملی کروناست.