مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار: «سمفا» پس از کلی بحث و جدل در مورد کیفیت و کارایی که می‌تواند در پیشبرد شفافیت آمار سینمایی داشته باشد، از تابستان امسال آغاز به کار کرد. سامانه یکپارچه‌ای که طی آن، آمار لحظه‌ای فروش بلیت برای هر فیلم، در سراسر کشور نمایش داده می‌‌شود. اما این سامانه از همان ابتدا، متوجه ضعف‌های عجیبی بود. نخستین ایراد آن این بود که کامل نبود. یعنی تمام آن بخش‌هایی که ضمن تعریف «سمفا» به زبان آورده می‌شد، در سایت دیده نشد. مشخص بود که سازندگان و دست‌اندرکاران، با یک دستپاچگی، تنها سایتی را راه انداخته‌اند که از بار فشارها و انتقادهایی که در زمینه الزام برای رفع انحصارگرایی به آنها وارد بود، خلاصی یابند و این نسخه آزمایشی، هنوز به بسیاری از بخش‌های کلیدی مجهز نبود. (که البته هنوز هم چند بخش را در اختیار ندارد.)

در میانه‌های تابستان، صدای اعتراض چند تهیه‌کننده که فیلمی به روی پرده داشتند هم نسبت به عملکرد سمفا بلند شد. آنها معتقد بودند که آمار فروش آثارشان به‌درستی اعلام نمی‌شود. چند روز پس از این اعتراض‌ها اعلام شد که سمفا هنوز به سینماهای کوچک شهرستان‌ها متصل نشده و تنها آمار سینماهای بزرگ و مدرن کشور را اعلام می‌کند.

با همین نقل‌قول‌ها و در شرایطی که سمفا برخلاف آن چیزی که تعریف شده بود، نتوانست انتظارات سینماگران را برآورده کند، با تعطیلی چندماهه سینماها، این سامانه نیز به یک خواب موقت رفت. نکته قابل تامل اینکه مدیران سمفا در این چند ماهی که سینماها طی پاییز و ابتدای زمستان در تعطیلی بودند، هیچ تلاشی برای رفع معایب سایت مرجع خود به‌عمل نیاورده و ساختار سمفا با همان شاکله و عیب‌ها، بلافاصله پس از بازگشایی سینماها، وارد مدار شد و همان شیوه اطلاع‌رسانی قبلی خود را تکرار کرد.

نکته عجیب ماجرا آنجایی است که اعلام شد، سیستم بلیت‌فروشی جشنواره امسال به‌صورت انحصاری از‌طریق سمفا صورت می‌پذیرد. مدیران، علت این تصمیم را رفع انحصارگرایی عنوان کرده بودند حال آنکه با فروش بلیت‌ها، تنها در سمفا، به یک انحصارگرایی جدید روی آورده بودند که آفت و اتفاق‌های نه‌چندان خوب دوره‌های قبلی جشنواره را در این دوره نیز به‌وجود آورد.

   چرا سمفا سامانه خوبی برای فروش بلیت‌های جشنواره نبود؟

تا سال‌ها، انحصار فروش بلیت‌های جشنواره در اختیار «سینماتیکت» بود. این سایت، توانست با تجاربی که در این مسیر به‌دست آورده بود، کمترین حاشیه را در زمینه بلیت‌فروشی به‌وجود بیاورد. سازمان سینمایی چند سال پیش، با هدف رفع انحصار، این امکان را از «سینماتیکت» گرفت و در اختیار سامانه دیگری قرار داد که آن سامانه در همان روز نخست دچار اختلال شد و برگزارکنندگان به‌ناچار به «سینماتیکت» روی آوردند و کارها دوباره به همان روال قبل بازگشت.

سازمان سینمایی در کمال تعجب، اشتباه چند سال قبل خود را برای امسال هم تکرار کرد. درحالی که هنوز 6 ماه از حیات «سمفا» نگذشته بود و اگر بخواهیم دقیق‌تر ارزیابی کنیم باید بگوییم‌ کمتر از 3 ماه از فعالیت حرفه‌ای «سمفا» نگذشته بود‌، وظیفه خطیر بلیت‌فروشی جشنواره امسال به «سمفا» داده شد. همان اتفاق چند سال قبل، برای امسال هم تکرار شد و سامانه برای ساعات زیادی از دسترس خارج شد. دبیرخانه اما علت این اتفاق را «حملات سایبری» عنوان کرد که بعدها «محمدحسین قاسمی» عنوان کرد: «حجم بالای ورود به سایت‌ سبب چنین اختلالی شده است وگرنه مگر سمفا سامانه یک سایت هسته‌ای بود که هدف حملات سایبری قرار بگیرد؟»

بالاخره سایت بالا آمد و در سالی که‌ مخاطبان جشنواره، خیلی کمتر از دیگر سال‌ها بودند، باز هم اختلال متوجه یک سامانه کم‌تجربه شد و نتوانست خدمات مطلوبی را به مخاطبان خود ارائه دهد. در همان روزهای نخستین بلیت‌فروشی بود که تنی چند از مخاطبان در شبکه‌های مجازی اعلام کردند که هزینه یک بلیت، سه بار از حساب آنها کسر شده اما هنوز بلیتی برای آنها رزرو نشده است! موارد متعدد شکایت‌هایی از این دست به همراه بازارسیاه بلیت‌فروشی‌ها در «دیوار» و دیگر اپلیکیشن‌های فضای مجازی سبب شد تا به این حقیقت برسیم که «سمفا» هم نه‌تنها قدمی در جهت رفع انحصار برنداشت، بلکه با نوعی انحصارگرایی، تمام اتفاق‌های ناگوار حوزه بلیت‌فروشی را برای جشنواره امسال هم تکرار کرد.

مشخص نشد چرا سیستم فروش جشنواره‌ مانند ایام عادی سال، توسط همان 7 اپلیکیشن همیشگی انجام نگرفت. در ایام عادی سال، بلیت‌ها توسط این 7 اپلیکیشن به فروش می‌رفت و سمفا هم آمار تجمیع‌شده این 7 اپلیکیشن را عرضه می‌کرد. اگر همین روال در ایام جشنواره صورت می‌گرفت آیا معنی رفع انحصار به شکل واقعی‌تر، بهتر و علمی‌ترش رقم نمی‌خورد؟

   وقتی تکلیف سیمرغ مردمی هم از لابیرنت سمفا عبور کرد

انحصارگرایی سمفا تا جایی پیش رفت که تکلیف سیمرغ مردمی جشنواره امسال هم به این سامانه تازه‌کار و بی‌تجربه واگذار شد. سیستمی که برای جشنواره امسال در نظر گرفته شد، این‌گونه بود که هر فرد با یک شماره تلفن همراه، می‌توانست 4 بلیت برای یک فیلم تهیه کند. بعد از نمایش آن فیلم، پیامکی برای آن فرد ارسال می‌شد و آن فرد می‌توانست تا پایان همان شب، از یک تا پنج، به فیلم آن روز امتیاز دهد.

در این طراحی، چند اشتباه محاسباتی رخ داد: نخست آنکه ماهیت سمفا، تنها به‌منظور شفافیت آمار سیستم بلیت‌فروشی راه‌اندازی شده بود و اینکه سازمان سینمایی امسال تصمیم گرفت، بلیت‌فروشی از طریق این سامانه صورت بپذیرد، نوعی خطای محاسباتی محسوب می‌شود‌؛‌ چراکه این سامانه طی سه‌ماه فعالیت جدی خود، هیچ‌گاه بلیت‌فروشی را تجربه نکرده بود و بدون هیچ‌تجربه‌ای در این زمینه وارد گود بلیت‌فروشی مردمی رویدادی مانند جشنواره فیلم فجر شده بود.

اشتباه دوم آن بود که تمامیت‌خواهی به همین‌جا ختم نشد و وظیفه غیرمرتبط دیگری به این سامانه محول شد که طی دوره‌‌های گذشته توسط خانه سینما صورت می‌پذیرفت و حالا قرار بود این سامانه بی‌تجربه، در نخستین محک جدی خود، علاوه‌بر فروش بلیت‌های جشنواره، سیستم آرای مردمی را در اختیار بگیرد.

اشتباه سوم، عدم‌ارسال پیامک‌های نظرسنجی برای مخاطبان بود. اشتباهی که طی روزهای ابتدایی نمایش فیلم‌ها به حداکثر خود رسید و قشقرق‌های زیادی را به‌پا کرد. این اتفاق سبب شد نخستین رونمایی از آرای مردمی در روز پنجم جشنواره باشد. جایی که در روز پنجم جشنواره، از آرای مردمی چهار روز ابتدایی این رویداد رونمایی به‌عمل آمد و فیلم «شیشلیک» به‌عنوان پرتماشاگرترین فیلم جشنواره که 13 هزار و 647 بلیت فروخت و با 414 رای مردمی، در صدر فهرست قرار گرفت. همین آمار خود به‌خوبی نشان می‌دهد که سیستم عدم‌ارسال پیامک تا چه اندازه به فرآیند رای‌گیری ضربه زده است، به‌طوری‌که از 13 هزار و 647 بلیت، تنها 414 نفر در نظرخواهی شرکت کرده بودند.

اشتباه چهارم این بود که وقتی فردی با یک شماره تلفن همراه، می‌تواند چهار بلیت تهیه کند، بنابراین می‌توانست بدون اینکه فیلم را تماشا کند، به آن فیلم رای دهد. البته دبیرخانه جشنواره طی اظهارنظر عجیبی عنوان کرد ‌ تنها آرایی صحیح محسوب می‌شوند که کد بلیت آنها در کانتر نصب‌‌شده در سینماهای مردمی زده شده باشد؛ اتفاقی که با توجه به استیصال سامانه در کارهای کوچک‌تری مانند ارسال پیامک یا بلیت‌فروشی، کمی دور از باور به‌نظر می‌رسد.

اشتباه پنجم این بود که روابط عمومی سازمان سینمایی از ابتدا باید رای‌گیری مردمی را در دست می‌گرفت. چنانکه در روز پایانی، این سازمان با رصد و پالایش بلیت‌ها، نسبت به آماری که سمفا ارائه داده بود، تحقیق کرد و به‌زعم خود، برخی رای‌ها را سوزاند تا‌ به آماری برسد که «آمار صحیح» خوانده شد، یعنی حتی خود سازمان سینمایی آمار سمفا را قبول نکرد و در آماری که این سامانه طی 10 روز ارائه داده بود، تشکیک وارد کرد و خود، آرای صحیح را از دل آماری که سمفا ارائه داده بود، بیرون کشید.

   آمارهای واقعی جشنواره امسال چقدر بود؟

فارغ از تحولاتی که طی 48 ساعت آخر و علی‌الخصوص 40 دقیقه پایانی ثبت آرای مردمی جشنواره به‌وجود آمد و دبیرخانه پذیرفت که این تحولات در نتیجه اختلال‌ها در سمفا به‌وجود آمده، اشاره به برخی ریزآمارها قابل‌توجه است. گفتنی است این آمارها از سازمان سینمایی اخذ شده و معتبرترین آماری است که در این زمینه وجود دارد. سامانه سمفا، در طول برگزاری جشنواره و حتی بعد از اتمام آن، هیچ‌یک از آمارهایی از این دست را منتشر نکرده است.

تعداد سانس‌های عادی نمایش فیلم در تهران، 2070 سانس بود و تعداد سانس‌های فوق‌العاده پایتخت هم 118 بود که مجموع سانس‌های شهر تهران را به 2188 سانس رساند.

در شهرستان‌ها نیز تعداد سانس‌های عادی و فوق‌العاده به 1388 سانس رسید که مجموع سانس‌های تهران و شهرستان‌ها در این دوره از جشنواره به 3576 سانس رسید که با توجه به محدودیت‌های کرونایی امسال، عددی خارق‌العاده محسوب می‌شود.

در بخش خرید بلیت 86690 بلیت برای سانس‌های عادی تهران و 5344 بلیت نیز برای سانس‌های فوق‌العاده خریداری شده که مجموع بلیت‌های خریداری‌شده پایتخت را به 92034 بلیت می رساند.

سایر استان‌ها 45815 بلیت خریداری کردند که مجموع بلیت‌های خریداری‌شده جشنواره امسال را به 137849 بلیت می‌رساند. در بخش تعداد مخاطب، 66946 نفر در سانس‌های فوق‌العاده تهران به تماشای فیلم‌ها نشستند. تعداد 4442 نفر هم در سانس‌های فوق‌العاده فیلم دیدند که مجموع مخاطبان تهرانی را به 71388 نفر رساند.

در سایر استان‌ها 43619 نفر به تماشای فیلم‌ها نشستند که سبب شد در کشور 115007 نفر به تماشای فیلم‌های این دوره از جشنواره بنشینند.

در زمینه مبلغ فروش نیز دومیلیارد و 714 میلیون تومان از مخاطبان تهرانی به دست آمد. شهرستانی‌ها هم حدود یک میلیارد و 99میلیون تومان به سبد جشنواره ریختند تا مجموع فروش فیلم‌های جشنواره در تهران و شهرستان‌ها چیزی حدود سه میلیارد و 812 میلیون تومان باشد. در‌مورد آرای مردمی، برخلاف آمارهایی که در بالا به آن اشاره شد، اختلاف آمار سازمان سینمایی با آماری که سمفا ارائه داد، فاحش است. به‌عنوان مثال، آمار سمفا برای فیلم «ابلق» 5036 رای بود که این تعداد رای در آمار سازمان سینمایی 3476 رای بود.

برای فیلم «بی‌همه‌چیز»، آمار سمفا حاکی از 4589 رای بود که این آمار توسط سازمان سینمایی به 3068 رای تقلیل پیدا کرد. آمار سمفایی «شیشلیک» 3466 رای بود که این تعداد در آمار سازمان سینمایی به 3100 رای رسید.

جالب آنکه اختلاف آمار سمفا با سازمان سینمایی تنها در‌مورد این سه فیلم بالای جدول حکم می‌کند و آمار مردمی 13 فیلم دیگر، همان آماری است که سمفا ارائه داده و حتی یک رای اختلاف هم وجود ندارد.
این درحالی است که طی 40 دقیقه پایانی مهلت رای‌گیری جشنواره فیلم فجر، 660 رای به سبد «ابلق» و 450 رای به سبد «بی‌‌همه‌چیز» ریخته شد. روابط عمومی جشنواره علت این اتفاق را «اختلال» عنوان کرد. حال سازمان سینمایی در ادامه مسیر شفاف‌‌سازی که مدعی آن است، اعلام کند در 40 دقیقه پایانی روز 21 بهمن چه اتفاقی افتاد که این «اختلال» رقم خورد و این «اختلال» چرا تنها در مورد دو فیلم رخ داد؟

اگر بتوانیم توجیه «حمله سایبری» را در روز نخست بلیت‌فروشی به بالا نبودن پهنای باند سمفا در نتیجه استقبال بالای مخاطبان مرتبط بدانیم، اختلال 40 دقیقه پایانی روز 21 بهمن را باید ناشی از کدام اتفاق بدانیم؟ بررسی این وضعیت مشکوک ما را به این هدف می‌رساند که سمفا، با دست‌هایی در پشت‌پرده، گرچه با هدف انحصارزدایی آمده اما خود موجبات یک انحصارگرایی ویژه را رقم زده است.