زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: حضور مدیران جدید تازه‌نفس در دانشگاه آزاد اسلامی جان تازه‌ای به کالبد این دانشگاه بخشید و رویکرد‌های جدیدی را در این دانشگاه ایجاد کرد؛ رویکردهایی که زمینه‌های اجرایی آن از فضای علمی و آموزشی دانشگاه گرفته تا عرصه‌های پژوهشی و حتی مالی و اجرایی دانشگاه آزاد را شامل شده و تمایزهای روشنی نسبت‌به روند پیشین فعالیت‌های دانشگاه آزاد را عرضه کرده است. نتایج این برنامه‌ریزی‌ها درطول یک‌سال گذشته و در ماه‌های اخیر درقالب بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها و همچنین سامانه‌های مختلف دانشگاهی نظیر پژوهشیار و آموزشیار حالا قابلیت ارائه به جامعه را دارد، اتفاقی که بدون شک برخاسته از نگاه مدیران فعلی دانشگاه قلمداد می‌شود. دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد در صحبت‌های مختلف خود بر شفافیت و پاسخگویی دانشگاه تاکیدات مختلفی داشته است. او سال گذشته در یک برنامه تلویزیونی گفته بود: «فکر می‌کنم در یک سال پیش‌رو بتوانیم شبکه نرم‌افزاری‌مان را کامل کنیم تا بعد از تکمیل این شبکه، اسناد هم به‌صورت سیستمی قابل ارائه به نهادهای متولی باشد و هم بتوانیم آنها را به مردم ارائه کنیم.»

  دانشگاه آزاد یکپارچه در سیاستگذاری، نظارت و پاسخگویی

 البته اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی در راستای رسیدن به شفافیت تنها به حوزه مالی خلاصه نمی‌شود؛ چراکه امروز با راه‌اندازی سامانه‌های کارآمد در حوزه پژوهش و آموزش، دانشگاه آزاد اسلامی همه فعالیت‌های خود را درمعرض نظارت قرار داده است؛ موضوعی که دکتر محمدمهدی طهرانچی در نشست خبری که شهریورماه امسال برگزار شده بود درباره آنها صحبت کرده بود. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی درباره سامانه پژوهشیار این‌طور گفته بود: «دانشگاه آزاد افتخار دارد یک نظام موضوعات با بیش از ۲۰ عنوان و چالش ملی را با این سامانه در اختیار شبکه محققان خود گذاشته است و ۱۰۰ هزار پژوهشگر دانشگاه (۸۰ هزار دانشجوی ارشد، ۱۰ هزار دانشجوی دکتری و ۱۰ هزار دانشجوی دکتری تخصصی) با این سامانه به‌صورت شبکه‌ای درحال کار بر روی تحقیقات خود هستند. مبنای ما این است که دانشگاه یکپارچه در سیاستگذاری، نظارت و پاسخگویی در مقام اجرا باشد.»

البته سامانه آموزشیار نیز به اندازه سامانه قبلی در پیشبرد برنامه‌های شفافیتی دانشگاه اثرگذار است، چراکه به گفته دکتر طهرانچی «اطلاعات ۶ میلیون دانش‌آموخته و یک‌میلیون دانشجو به سامانه آموزشیار منتقل شده است. با این اتفاق و تغییرات ساختاری امکان جعل مدرک گرفته خواهد شد و فضایی فراهم شده که با بستر این سامانه به‌راحتی استعلامات پاسخ داده می‌شود. همچنین ریز نمرات و درخواست‌های دانشجویان در این سامانه انجام می‌شود، بنابراین با این کار دانشگاه به‌سمت شفافیت و اعتباربخشی اطلاعات پیش رفته است.»‌

  اوایل این هفته رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به‌همراه معاونانش میهمان نمایندگان مجلس شورای اسلامی در کمیسیون آموزش و تحقیقات بود و گزارش جامعی از عملکرد این دانشگاه در حوزه‌های مختلف مالی اعم‌از حقوق اعضای هیات‌علمی، شهریه دانشجویان و مطالبه بالغ بر دوهزار میلیارد تومانی این دانشگاه از دستگاه‌های دولتی ارائه کرد. نمایندگان این کمیسیون نیز از حرکت روبه‌جلوی این دانشگاه در راستای شفافیت در همه حوزه‌ها ازجمله حوزه مالی سخن گفتند و از این جریان در دانشگاه حمایت کردند.

  جمع‌بندی نشست رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با نمایندگان مجلس مثبت بود

احمد حیدری، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی درباره این نشست در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با تاکید بر اینکه این نشست که اولین جلسه رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با نمایندگان مجلس به‌شمار می‌رود، نتایج خوبی داشت، گفت: «ابتدا رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گزارشی از اقدامات صورت‌گرفته در این دانشگاه در تمام حوزه‌ها ارائه و عنوان کرد دانشگاه وضعیت مطلوبی دارد و اعتماد مردم نیز به دانشگاه افزایش یافته و این مهم نشان می‌دهد اقدامات صورت‌گرفته مورد اقبال مردم قرار گرفته است.»
او ادامه داد: «در این نشست رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از افزایش 50 هزار نفری جمعیت دانشجویی این دانشگاه خبر داد؛ همچنین درباره ارائه آموزش مجازی به بیش از یک میلیون دانشجو در تمام زیرگروه‌های پزشکی و غیرپزشکی هم صحبت شد. در این نشست موضوع سامانه آموزشیار مطرح و رئیس دانشگاه عنوان کرد باتوجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی بزرگ‌ترین دانشگاه منطقه محسوب می‌شود، طبیعتا این سامانه نیز بزرگ‌ترین سامانه آموزشی خواهد بود.»
سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی بیان داشت: «در این نشست درباره حرکت دانشگاه به‌سمت دانشگاه مساله‌محور صحبت و به طرح پایش اشاره شد. همچنین درباره موضوعات پایان‌نامه‌ها و فعالیت‌های پژوهشی اساتید نیز این مهم مطرح شد که همگی در راستای مسائل موردنیاز مناطق انجام می‌شود تا از این طریق بتوان برای حل آنها راهکار ارائه کرد و در راستای دانشگاه حل مساله گام برداشت. مساله دیگر هم درباره راه‌اندازی سراهای نوآوری در کل استان‌های کشور به‌منظور رسیدن به دانشگاه نسل سوم و چهارم بود. به‌عبارت دیگر، خلاصه‌ای از عملکرد آنچه در طول دوسال گذشته در این دانشگاه رخ داده، به اطلاع نمایندگان این کمیسیون رسید.»  حیدری با تاکید بر اینکه در این نشست تعدادی از نمایندگان کمیسیون نیز صحبت‌هایی را مطرح کردند، گفت: «نماینده آمل صحبت‌هایی را پیرامون دانشمند هسته‌ای بودن رئیس دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کرد و درباره اینکه دکتر طهرانچی به‌خاطر اقداماتش ازسوی آمریکایی‌ها تحریم شده صحبت شد و از اقدامات تحولی او در دانشگاه آزاد اسلامی سخن گفت. همچنین کریمی، عضو هیات‌رئیسه مجلس نیز از اقدامات خوب این دانشگاه در همه حوزه‌ها تقدیر کرد و درمجموع نشست خوبی را داشتیم.»

  دانشگاه آزاد ناظران مشخصی براساس قانون دارد

او اظهار داشت: «بحثی درباره هیات‌ممیزه دانشگاه آزاد اسلامی صورت گرفت که در همان جلسه رئیس دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد که پیش‌تر یک هیات‌ممیزه داشتیم، اما با تلاش‌های صورت‌گرفته الان دو هیات‌ممیزه در دانشگاه وجود دارد. البته باید به این مساله توجه شود که این مهم در اختیار دانشگاه آزاد اسلامی نیست و باید وزیر علوم در آن ورود کند. همه دانشگاه‌های دولتی یک هیات‌ممیزه دارند، اما در کل دانشگاه آزاد اسلامی تا سال گذشته تنها یک هیات‌ممیزه وجود داشت؛ درحالی‌که باید در هر استان یک هیات‌ممیزه داشته باشیم و این خواست‌مان از کمیسیون بود که این مهم را پیگیری کنند.»
او خاطرنشان کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی طبق اساسنامه‌ای که مصوبه شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی است، ناظران مشخصی را در حوزه مالی دارد و موسسه حسابرسی مفید راهبر که حسابرسی دستگاه‌های دولتی را انجام می‌دهد، بحث حسابرسی این دانشگاه را نیز دنبال می‌کند. البته اصلا در این نشست بحثی درباره شفافیت مالی دانشگاه آزاد اسلامی صورت نگرفت، چراکه این دانشگاه به میزان کافی ناظر دارد.»

  حرکت دانشگاه آزاد اسلامی در مسیر شفافیت

محمد وحیدی به‌عنوان یکی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات درباره نشست با دکتر طهرانچی و با تاکید بر اینکه در این نشست گزارشی از عملکرد دو سال اخیر این دانشگاه ارائه شد، به «آنا» گفته بود: «این دانشگاه طی دو سال اخیر شفافیت مالی خوبی داشته است. متاسفانه دانشگاه آزاد در گذشته پایگاه سیاسی حزب خاصی بوده که اکنون از آنجا فاصله گرفته و دانشگاه به‌سمتی حرکت کرده که دیگر پایگاه جریان خاصی نبوده و برای آن حزب مشخص نیز هزینه‌های تبلیغاتی نمی‌کند.»
او با تاکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی از محل شهریه و کمک‌های مردمی شکل گرفته و سرمایه آن متعلق به مردم ایران است، از این نظر هیچ حزب یا گروهی نمی‌تواند مدعی شود، ادامه داد: «این دانشگاه به‌لحاظ اینکه تعداد دانشجویان زیادی داشته، از وضعیت اقتصادی خوبی نیز برخوردار بوده، اما با گذشت زمان و اخذ شهریه ازسوی سایر دانشگاه‌ها و پردیس‌های خودگردان به‌مرور دانشگاه آزاد که اداره آن با شهریه ممکن بود، تحلیل رفت.»

  افزایش پذیرش دانشجو به‌دنبال بهبود عملکرد دانشگاه

به‌گفته او، با کاهش کارآیی در دانشگاه آزاد همزمان با کاهش تعداد دانشجو رویکردهای این دانشگاه نیز تحلیل رفت، اما خوشبختانه در دو سال اخیر با تغییر مدیریت در این دانشگاه، افزایش تعداد دانشجویان نیز همزمان با بهبود عملکرد رخ داده است.
همان‌طور که این نماینده مجلس عنوان کرده، دانشگاه آزاد اسلامی در نگاه مردم به‌عنوان یک دانشگاه معتبر شناخته می‌شود که خوشبختانه حرکت به‌سمت حل مسائل کشور نیز جزء سیاست‌های کلی این دانشگاه محسوب می‌شود و توانسته به‌سمت ایجاد دانشگاه‌های نوع سوم و چهارم حرکت کند.

  دانشگاه آزاد به‌سمت کم‌هزینه شدن و خود‌اتکایی حرکت کرده است

یکی از مباحث مورد بحث در دانشگاه آزاد اسلامی بحث افزایش شهریه‌های دانشجویی در دوران کرونا بوده است؛ موضوعی که هر از چندگاهی توسط برخی مورد انتقاد قرار می‌گرفت، اما نکته قابل‌توجه نگاه نمایندگان مجلس در این‌باره است، چراکه به‌گفته محمدی «افزایش شهریه در دانشگاه آزاد اسلامی طی دوسال اخیر همپای تورم صورت نگرفته و واحد‌های دانشگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی به‌سمت کم‌هزینه شدن و خوداتکایی حرکت کرده‌اند. قطعا این اظهارنظر نشان‌دهنده عملکرد مثبت دانشگاه آزاد اسلامی در این راستا و صحت بر فعالیت‌های درآمدزایی دانشگاه برای کاهش بار مالی از دانشجو است.»  از طرف دیگر دانشگاه آزاد اسلامی که نقش مهمی در نظام آموزش‌عالی کشور دارد، حجم بالایی از مطالبات مالی از دستگاه‌های مختلف دولتی را دارد که درصورت تحقق همه آنها وضعیت مالی در دانشگاه متفاوت خواهد شد. این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات درباره این مهم گفته بود: «دانشگاه آزاد اسلامی مطالبات متعددی نیز از دولت دارد که شهریه‌های ایثارگران و افراد تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و بهزیستی نمونه‌هایی از این مطالبات است.»

  اقدامات مناسبی در مسیر شفافیت هرچه بیشتر دانشگاه آزاد صورت گرفت

البته محمدی تنها عضو این کمیسیون نبوده که بر تغییر رفتار مالی دانشگاه آزاد اسلامی صحه گذاشته است. شیوا قاسمی‌پور نیز بعد از برگزاری نشست این کمیسیون با رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفته بود: «دکتر طهرانچی حقیقتا از نیروهای ارزشی و انقلابی کشور به‌شمار می‌رود و به‌رغم اینکه دانشگاه آزاد در گذشته با ابهام و مشکلات عدیده مواجه بوده، اما خوشبختانه اکنون با حضور مدیریت جدید، وجود سامانه‌ها و نظارت‌های مستمر شاهد شفافیت‌‌های بسیاری هستیم.»
اقدامات مختلف صورت‌گرفته در دانشگاه آزاد اسلامی در دوران مدیریت دکتر طهرانچی موضوعی نیست که کسی بتواند آن را انکار کند، تا جایی‌که این نماینده مجلس نیز در این‌باره عنوان کرد: «طی دو سال اخیر اقدامات مناسبی در مسیر شفافیت هرچه بیشتر دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده و خوشبختانه کارهای انجام‌شده در این دانشگاه طی سال‌های اخیر رضایت‌بخش بوده است.»
به‌گفته قاسمی‌پور، تحولات در دانشگاه آزاد اسلامی در دوسال اخیر و همزمان با تغییر مدیریت بسیار چشمگیر بوده است و شفافیت مالی مهم‌ترین اقدامی بوده که در این دو سال اخیر مدنظر قرار گرفته و از این منظر جای قدردانی دارد. نکته مهم در بخش دیگری از صحبت‌های عضو کمیسیون آموزش‌وتحقیقات مجلس آن است که دیگر خبری از مشکلات موجود در گذشته درخصوص عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی وجود ندارد و این مهم نشان‌دهنده مدیریت صحیح در دوران فعلی است.

  تاکید  دکتر طهرانچی بر پاسخگو بودن دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه‌های مختلف

اظهارات اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نشان می‌دهد که نه‌تنها رفتارهای مالی در دانشگاه آزاد اسلامی تغییر کرده، بلکه این دانشگاه به‌رغم شرایط اقتصادی این روزهای کشور در تلاش است تا بتواند با رسیدن به درآمدزایی اتکای خود به شهریه دانشجویی را نیز کاهش دهد؛ مساله‌ای که نه‌تنها می‌تواند منشأ تحولات بزرگی در آینده نزدیک در دانشگاه آزاد اسلامی شود، بلکه در حوزه پیشبرد برنامه‌های کلان پژوهشی و رفع نیازهای صنعت هم اثرات جدی‌ای خواهد داشت. البته نمی‌توان به تایید نمایندگان مجلس بر عملکرد شفاف دانشگاه آزاد اسلامی بدون درنظر گرفتن برنامه‌ریزی پنج‌ساله دانشگاه آزاد اسلامی در سه حوزه مهم بسنده کرد، چراکه دکتر محمدمهدی طهرانچی در نیمه نخست امسال به سه حوزه تعیین‌شده در برنامه پنج‌ساله دانشگاه اشاره و عنوان کرده بود: «دانشگاهی سرآمد و پاسخگو، دانشگاهی برای پرورش قوه عاقله و دانشگاه کارآمد و پویا سه حوزه تدوین این برنامه را تشکیل می‌دهد. درواقع دانشگاه باید پاسخگو و برای پاسخگویی باید سرآمد باشد، همچنین وابستگی بیش از حد به شهریه دانشجویی قابل‌تحمل نیست که باید رویکرد‌های مختلفی برای این موضوع درنظر گرفته شود.» موضوعی که نشان‌دهنده عزم جدی مسئولان دانشگاه برای انجام تغییرات بزرگ است؛ تغییراتی که در آن مطالبه‌گری از اقدامات صورت‌گرفته، کاهش اتکای مالی به شهریه دانشجو و رسیدن به دانشگاه مساله‌محور جزء اولویت‌های اصلی محسوب می‌شود و نویدبخش روزهای پربار دانشگاه آزاد اسلامی در کشور است.