بیم و امید اعمال نمره تراز در مصاحبه‌های آزمون دکتری دانشگاه‌های دولتی
به گزارش «فرهیختگان»، نحوه پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های کشور همیشه محل بحث بوده و هست، از یک‌طرف مصوبه‌ای برای چگونگی سنجش و پذیرش دانشجو وجود دارد و از سوی دیگر دانشگاه‌ها تاکید زیادی دارند تا دست‌شان در این زمینه باز باشد و بتوانند به‌شیوه خود دانشجوی موردنظرشان را پذیرش کنند. همین مساله هم باعث شده طی سال‌های اخیر اما و اگرهای زیادی در این زمینه مطرح شود و قوانین خاص دانشگاه‌ها دانشجویان خواهان تحصیل در این زمینه را سردرگم کند. اعمال شیوه‌های مختلف توسط دانشگاه‌ها از همان ابتدای برگزاری آزمون دکتری تخصصی به‌صورت نیمه‌متمرکز و بروز نارضایتی درمیان دانشجویان باعث شد درنهایت مجلس شورای اسلامی پا پیش بگذارد و مصوبه‌ای را در راستای ایجاد وحدت رویه درمیان دانشگاه‌ها به‌تصویب برساند، مصوبه‌ای که طبق آن باید پذیرش دانشجو براساس ملاک‌های مختلف انجام شود، نمره نهایی هر دانشجو متشکل از 50 درصد آزمون کتبی، 20درصد سوابق پژوهشی و فناوری و همچنین 30درصد مصاحبه علمی انجام شود، اما بند «ه» این مصوبه به‌قدری دردساز شد که در عمل باز آش همان آش شد و کاسه همان کاسه. به‌عبارت دیگر در این بنده آمده است: «تعیین حدنصاب سنجش علمی از سوی موسسات برای ورود داوطلبان به مرحله دوم الزامی است. این حدنصاب می‌تواند برای کل موسسه یک مقدار واحد یا به تفکیک هر کدرشته‌محل متفاوت باشد و حدنصاب علاوه‌بر اطلاع‌رسانی عمومی به سازمان نیز اعلام شود.» دانشگاه‌ها نیز با استناد به همین بند به گذاشتن تراز برای دعوت کردن دانشجویان به مرحله مصاحبه علمی اقدام کرده‌اند؛ موضوعی که به‌اذعان دانشجویان معترض باعث می‌شود بسیاری از داوطلبان تحصیل در مقطع دکتری که از لحاظ علمی رتبه بالایی را نیز دارند، از چرخه رقابت حذف شوند.
کش‌وقوس‌های موجود درباره چگونگی دعوت داوطلبان به مرحله مصاحبه علمی طی سال‌های اخیر باعث شد درنهایت یکی از داوطلبان کنکور سال 97 به بند 11 شیوه‌نامه اجرایی آزمون ورودی دوره دکتری در سال ۱۳۹۷ که توسط سازمان سنجش و آموزش کشور به‌تصویب رسیده به دیوان عدالت اداری شکایت ببرد تا براساس رای صادرشده توسط این دیوان عملا بند 11 این شیوه‌نامه ابطال شد. در رای این دیوان که به‌موجب اعمال تراز توسط دانشگاه تبریز در سال 97 صادر شده، آمده است: «با عنایت به اینکه مطابق حکم ماده 5 قانون سنجش پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال1394 پذیرش نهایی در مقطع دوره‌های دکتری تخصصی به شیوه آموزشی و پژوهشی براساس تاثیر 50 درصدی آزمون سازمان سنجش و تاثیر 50 درصدی نمره مصاحبه در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و اختیار مقرر برای شورای سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها به شرح بند «ت» ماده 3 قانون صدرالذکر، صرفا ناظر به تعیین نصاب قبولی درمرحله سنجش عمومی است، ولی دانشگاه تبریز برای قبولی در مرحله دوم نصاب تعیین کرده است، به‌طوری که داوطلب درصورت عدم کسب نصاب مذکور حتی درصورت کسب نمره بالای کتبی از طی مراحل پذیرش محروم می‌شود، بنابراین بند 11 شیوه‌نامه اجرایی آزمون ورودی دکتری سال 1397 سازمان سنجش و آمـوزش کشور موجب محدودیت حکم فوق‌الذکر قانونگذار شده و مستند به بند 1 ماده 12 و مواد 88 و 13 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سـال 1392 از تـاریخ تصویب ابطال می‌شود.» با این‌حال به‌نظر می‌رسد این رای تنها یک‌سال آن هم تاحدودی ملاک دانشگاه‌های کشور قرار گرفته است، چراکه امسال دانشگاه‌ها باز همان رویه قبلی را درپیش گرفته‌اند و با اعمال ترازهای مدنظرشان بخش زیادی از داوطلبان را از گردنه رقابت بیرون می‌اندازند؛ موضوعی که بازهم با اعتراض داوطلبان همراه شده و حتی پای برخی را برای ثبت شکایت به سازمان سنجش و دیوان عدالت اداری کشور باز کرده است.
3 مقاله ISI داشتم اما از راهیابی به جلسه مصاحبه بازماندم
یکی از داوطلبان دکتری امسال که فارغ‌التحصیل رشته مهندسی نفت است و جزء شکایت‌کنندگان رویه فعلی دانشگاه‌ها برای اعمال تراز محسوب می‌شود، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره وضعیت جدید دانشگاه‌ها در پذیرش داوطلبان کنکوری، گفت: «سال 98 براساس رای که توسط دیوان عدالت اداری صادرشده، بحث اعمال تراز توسط دانشگاه‌ها باطل شده، اما متاسفانه باز شاهدیم که در دانشگاه‌ها در سال جاری برخلاف رای دیوان عمل و برای گزینش داوطلبان تراز اعلام کرده‌اند، درحالی‌که قطعا چنین کاری در تضاد با قوانین مصوب است.»
او با بیان اینکه البته دانشگاه‌ها در حرف اعمال تراز را قبول ندارند، تصریح کرد: «با این‌حال در عمل براساس تراز تعیین‌شده خودشان از داوطلبان دعوت به مصاحبه می‌کنند و متاسفانه هر دانشگاهی نیز تراز خاص به‌خودش را دارد و ترازهای درنظر گرفته‌شده به‌حدی بالا است که شاید در هر رشته نهایتا 10 نفر بتوانند به مرحله مصاحبه علمی راه پیدا کنند.»
این داوطلب دکتری اظهار داشت: «با شیوه در پیش گرفته‌شده توسط دانشگاه‌ها عملا داوطلبانی که سابقه پژوهشی خوبی را دارند، اما به تراز مدنظر دانشگاه‌ها نرسیده باشند، از راهیابی به جلسه مصاحبه جا می‌مانند و قطعا درحق آنها اجحاف خواهد شد، چراکه نباید فراموش کرد با توجه به اینکه مصاحبه کتبی زمان مشخصی دارد، احتمال دارد به هر دلیلی داوطلب نتواند نمره مدنظر را در این آزمون کسب کند. اما اگر بحث تراز توسط دانشگاه‌ها دنبال نشود، این قبیل داوطلبان نیز فرصت خواهند داشت در جلسه مصاحبه و همچنین مدنظر قرار گرفتن سوابق پژوهشی و فناوری‌اش درمقطع دکتری به تحصیل بپردازند.»
او با بیان اینکه دانشگاه‌ها سابقه پژوهشی داوطلبان را درنظر نمی‌گیرند و صرفا به نمره آزمون کتبی اکتفا می‌کنند، گفت: «درحالی‌که برای رسیدن به مصاحبه علمی باید هم بحث مصاحبه کتبی و هم سوابق مدنظر قرار بگیرد، اما درعمل چنین اتفاقی نمی‌افتد و صرفا به نمره آزمون بها داده می‌شود. شخصا نمره آزمون کتبی‌ام 90 بود، اما درمقابل سه مقاله ISI دارم که اصلا به آنها توجه نمی‌شود. درحالی‌که اگر قرار بود سوابق پژوهشی هم ملاک قرار بگیرد، به احتمال زیاد می‌توانستم به جلسه مصاحبه علمی راه پیدا کنم. در اصل تعیین تراز توسط دانشگاه‌ها باعث می‌شود بسیاری از دانشجویانی که از لحاظ علمی رتبه خوبی دارند، اما به هر دلیل در آزمون کتبی نتوانسته‌اند تراز مورد نیاز دانشگاه‌ها را کسب کنند، از رسیدن به صندلی مقطع دکتری جا بمانند.»
سازمان سنجش بحث حذف اعمال تراز را قبول ندارد
این داوطلب گفت: «جالب اینجاست که وقتی به سازمان سنجش اعلام کردیم پیش‌تر بحث اعمال تراز حذف شده بود، عنوان کردند که چنین اتفاقی نیفتاده است، درحالی‌که رای دیوان عدالت اداری در این باره موجود است و این رای نیز براساس شکایت یکی از دانشجویان صادر شده بود، اما امسال مطابق سال‌های گذشته دانشگاه‌ها با نادیده گرفتن این رای، ترازهای بالایی را اعلام کرده‌اند.»
او با بیان اینکه پیشنهادمان این است که دانشگاه‌ها ترازها را تا جایی پایین بیاورند که اکثر داوطلبان بتوانند در مصاحبه علمی شرکت کنند، خاطرنشان کرد: «در اصل دانشگاه‌ها باید سوابق پژوهشی را نیز برای داوطلب لحاظ کنند و عملا داوطلب با 20 درصد سوابق پژوهشی و 50 درصد آزمون کتبی به جلسه مصاحبه راه پیدا کند، البته اگر این مساله امکان‌پذیر نیست دانشگاه‌ها باید براساس رای دیوان همه داوطلبان قبول‌شده در آزمون کتبی را برای مصاحبه دعوت کنند.»
سازمان سنجش سال 95 همه پروسه پذیرش دانشجو را به دانشگاه‌ها محول کرد
شیبانی، از دانشجویان مقطع دکتری در این باره با بیان اینکه سال 95 در آزمون کتبی دکتری قبول شدم و آن سال روند پذیرش دانشجویان کاملا متفاوت شده بود، گفت: «آن سال سازمان سنجش همه پروسه پذیرش دانشجو را به دانشگاه‌ها محول کرد که براساس آن دانشگاه‌ها هم آزمون علمی و هم مصاحبه تخصصی را ملاک قرار دادند و آزمونی که توسط سازمان سنجش برگزار شد، در عمل تنها یک حدنصاب تلقی می‌شد که در صورت قبولی در آن داوطلب برای طی مراحل بعدی به دانشگاه‌ها معرفی می‌شد و عملا رتبه و تراز داوطلب هیچ‌تاثیری در قبولی‌اش نداشت.»
او با بیان اینکه سال 95 در مصاحبه سه دانشگاه شرکت کردم، ادامه داد: «هر دانشگاه نیز شرایط خاص به خودش را داشت، تا جایی که یک دانشگاه اقدام به برگزاری آزمون کتبی و مصاحبه تخصصی کرد. دانشگاهی دیگر تنها مصاحبه تخصصی را مدنظر قرار داده بود، البته نحوه برخورد با داوطلبان درهمان جلسه مصاحبه تخصصی نیز متفاوت بود تا جایی که به‌خاطر دارم به یکی از داوطلبان گفته بودند پایان‌نامه‌اش درمقطع کارشناسی‌ارشد به‌طور کلی اشتباه است. در این بین نیز برخی دانشگاه‌ها منابعی را برای شرکت در آزمون‌شان معرفی و برخی دیگر حتی این کار را هم نکرده بودند.»
این دانشجوی دکتری بیان داشت: «در آن سال ترازی که توسط دانشگاه‌ها برای دعوت به مصاحبه درنظر گرفته شده بود با واقعیت فاصله زیادی داشت، به‌طور مثال دانشگاه تهران تراز هزار را درنظر گرفته بود و تنها داوطلبانی که ترازشان زیر هزار بود می‌توانستند به جلسه مصاحبه این دانشگاه بروند. درمقابل دانشگاه سطح 3 کشور نیز تراز تعیین‌شده برای خودش را دو هزار و 500 گذاشته بود و این تفاوت باعث شکایت داوطلبان شده بود. همچنین آن سال برای اولین‌بار بود که همه مسئولیت برعهده دانشگاه‌ها گذاشته شده بود و داوطلبان تصور می‌کردند هر دانشگاهی، داوطلبی را که مدنظرش است، جذب خواهد کرد و این مساله نیز خود اعتراضاتی را به‌همراه آورد.»
شیبانی با بیان اینکه با اعمال تراز برای داوطلبان دکتری موافق هستم، گفت: «البته این کار باید به‌صورت عادلانه باشد، یعنی توسط یک واحد ناظر دنبال شود تا بحث ترازبندی درست پیگیری شود. در اصل نباید ترازبندی به‌گونه‌ای باشد که هر دانشگاهی یک‌تراز را درنظر بگیرد تا جایی که تراز مدنظر قرار گرفته به‌حدی بالا باشد که هیچ‌داوطلبی نتواند به آن دست پیدا کند. همچنین ترازها باید از همان ابتدا مشخص باشد، نه اینکه وقتی داوطلب در آزمون کتبی شرکت کرد، تازه دانشگاه‌ها تصمیم بگیرند که اصلا تراز را لحاظ کنند، قطعا چنین کاری باعث سردرگمی داوطلبان می‌شود.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه باهنر کرمان:
پذیرش دانشجوی دکتری در دنیا براساس سوابق پژوهشی است
عضو علمی دانشگاه باهنر کرمان نیز که تمایلی به انتشار اسمش نداشت، با بیان اینکه متاسفانه امسال نیز تمام دانشگاه‌ها برای ورود داوطلبان به مرحله مصاحبه تراز درنظر گرفته‌اند، بیان داشت: «این درحالی است که سال گذشته یکی از دانشجویان به این مساله اعتراض می‌کند و دیوان عدالت اداری نیز براساس قانون سال 94 مجلس تعیین می‌کند که بعد از این پذیرش دانشجوی دکتری باید براساس این 50درصد آزمون کتبی، 20درصد سوابق پژوهشی و 30درصد مصاحبه علمی انجام بگیرد، اما عملا امسال بار دیگر دانشگاه‌ها آزمون کتبی را مبنا قرار داده‌اند و هر دانشگاهی برای خود تراز درنظر گرفته است.»
او افزود: «اعمال تراز توسط دانشگاه‌ها باعث می‌شود هر داوطلب که نتواند به تراز مدنظر دانشگاه‌ها برسد، عملا از چرخه رقابت حذف خواهد شد. به‌عبارت دیگر ممکن است دونفر رتبه‌های 20 و 21 را در آزمون کسب کرده باشند و با شیوه فعلی دانشگاه‌ها در عمل رتبه 21 اصلا به مصاحبه دعوت نمی‌شود، درحالی‌که شاید او سوابق پژوهشی بهتری نسبت به داوطلبی که رتبه 20 را در آزمون کتبی کسب کرده، داشته باشد و اگر به او فرصت شرکت در مصاحبه علمی داده بودند، درنهایت این فرد باشد که به کلاس درس راه پیدا کند.»
این عضو هیات‌علمی دانشگاه باهنر کرمان با بیان اینکه شیوه فعلی دانشگاه‌ها باعث‌شده تعدادی از داوطلبان امسال نیز دست به شکایت بزنند، تصریح کرد: «در نقاط مختلف دنیا کمتر سراغ داریم که اصلا آزمون کتبی برگزار شود، بلکه به سوابق داوطلب توجه می‌شود و بعد از اینکه فردی که براساس سوابقش مورد قبول دانشگاه قرار بگیرد، در جلسه مصاحبه علمی شرکت می‌کند. با این‌حال درعمل مصاحبه نیز چندان ملاک قرار نمی‌گیرد، بلکه مولفه اصلی سوابق علمی و البته توصیه‌نامه اساتید است، اما در ایران تنها نمره کتبی مدنظر قرار می‌گیرد.»
او صحبت‌هایش را این‌طور به‌پایان رساند: «شخصا دانشجویی داشتم که چندمقاله ISI منتشر کرده، اما چون نتوانسته بود در آزمون کتبی تراز موردنظر دانشگاه را به‌دست بیاورد اصلا به مصاحبه دعوت نشد. درحالی‌که در این میان داوطلبانی را نیز داریم که شاید حتی در یک کنفرانس علمی نیز شرکت نکرده باشند، اما صرفا به‌خاطر کسب تراز به‌مرحله مصاحبه می‌رسند، در اصل با انتخاب چنین شیوه‌ای رقابت را میان داوطلبان ضعیف دنبال خواهیم کرد.»
سرنوشت نامعلوم شیوه‌نامه اجرایی آزمون دکتری سال 99
داوطلبان ورود به مقطع دکتری امسال از عدم اجرای رای دیوان عدالت اداری و ابطال بند 11 شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه آزمون ورودی دکتری سال 97 اظهار نگرانی می‌کنند. همین امر باعث شد تا برای بررسی شیوه‌نامه سال جاری سایت سازمان سنجش را بررسی کنیم که نتیجه ناامید کننده‌ای دربر داشت. آخرین شیوه‌نامه قابل دسترسی در سایت سازمان سنجش مربوط به سال 95 است و شیوه‌نامه‌های آزمون‌های سال بعد در این سایت اینترنتی این سازمان دیده نمی‌شود.
پذیرش دکتری براساس دستورالعمل شورای سنجش‌وپذیرش خواهد بود
پیگیری‌ها از وزیر علوم درخصوص نگرانی‌های دانشجویان از اعمال تراز در مصاحبه‌های ورودی آزمون دکتری هم پاسخ روشنی نگرفت. غلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «دانشگاه‌ها امسال براساس دستورالعمل شورای سنجش و پذیرش اقدام به پذیرش دانشجویان دکتری می‌کنند و قطعا تفاوتی نسبت به سال گذشته خواهیم داشت.»
پاسخ مبهم رئیس دانشگاه تهران به اما و اگرهای اعمال نمره تراز
خبرنگار روزنامه «فرهیختگان» همچنین از رئیس دانشگاه تهران پیگیر این مساله شد. نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «اجازه دهید نتایج اعلام شود. نمره تراز مربوط به بعد از حضور داوطلب در مرحله مصاحبه علمی است.» وی درخصوص تغییرات شیوه‌نامه اجرایی آزمون دکتری امسال اضافه کرد: «هرآنچه سازمان سنجش ابلاغ کرده باشد را اجرا خواهیم کرد.»
تعداد داوطلبان معرفی‌شده به دانشکده‌ها 5 برابر ظرفیت پذیرش آنهاست
محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی‌شریف نیز از دیگر مسئولانی است که ترجیح می‌دهد پاسخ شفافی به این مساله ندهد و به جای آن به تعداد داوطلبان معرفی‌شده به دانشکده‌های این دانشگاه و همچنین نحوه برگزاری جلسات مصاحبه علمی بپردازد.
او می‌گوید: «با توجه به شرایطی که امروز در کشور با آن روبه‌رو هستیم، این اختیار را به دانشکده‌های مختلف دانشگاه داده‌ایم تا هرکدام بنا به شرایط خودشان اقدام به برگزاری مصاحبه علمی کنند، به‌عبارت دیگر ممکن است دانشکده‌ای به صورت مجازی و برخی دیگر به صورت حضوری اقدام به برگزاری این جلسات کنند و این اتفاق در هر دانشکده و بنا به رشته‌ها متفاوت خواهد بود.»
او درباره اعمال تراز برای دعوت از داوطلبان تصریح می‌کند: «قرار بر این است که 5 یا 6 برابر تعداد دانشجویی که یک دانشگاه و دانشکده در یک رشته خاص تقاضای پذیرش دانشجوی دکتری دارد، داوطلب به آنجا معرفی شود و قطعا در پذیرش نهایی نمره آزمون وزن خود و مصاحبه نیز وزن خودش را خواهد داشت.در اصل دانشگاه‌ها تنها نمره مصاحبه را اعلام می‌کنند، البته در این میان قطعا بحث رزومه نیز مدنظر قرار می‌گیرد، اما ما هیچ‌گونه فیلتری را در این زمینه نخواهیم داشت.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
