تأملی در آسیب زدن به بدن با توجیه همدردی

به گزارش «فرهیختگان»، مهدی مسائلی، پژوهشگر و مولف طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: در روایات اهل‌بیت(ع)، شیعیان به عزاداری امام‌حسین(ع) توصیه شده‌اند، ولی آنها بعضا درضمن انجام عزاداری، رفتارهای خشونت‌آمیزی را پایه‌گذاری کردند که توجیه انجام آن مواسات و همدردی با امام‌حسین(ع) و اهل‌بیت ایشان بود. مواسات  از ماده «أسو» در لغت به‌معنای همدردی، مشارکت، مددکاری و غم‌خواری است. با این رویکرد عده‌ای از شیعیان می‌کوشند با مجروح‌کردن سر و بدن خویش و خروج خون از آن، در مصیبت‌های وارد بر امام‌حسین(ع) و شهدای کربلا شریک ‌شوند و از این طریق با آنها مواسات و همدردی ‌کنند.

اما توصیه‌ای به همدردی جسمانی با شهدا و اسرای کربلا از ناحیه ائمه(ع) وجود ندارد و آنها هیچ‌گاه از شیعیان نخواستند درد و آلامی را که شهدا و اسرای کربلا متحمل شدند، به تن خود بچشانند. خود ائمه(ع) نیز چنین رفتارهایی انجام نمی‌دادند و گزارشی وجود ندارد که امام‌باقر(ع) یا امام‌صادق(ع) یا دیگر پیشوایان شیعه، چنین رفتاری داشته باشند.

از نگاه استدلالی نیز همدردی جسمانی با امام‌حسین(ع) یا به‌خاطر دنیای آن حضرت است که ایشان در این دنیا نیستند و با آسیب زدن ما به بدن‌مان ذره‌ای از اندوه و مصائب پیشین آن حضرت کاسته نمی‌شود، یا به‌خاطر آخرت آن بزرگوار است که ایشان در آخرت، به این کارها نیازی ندارند.

با این حال مشارکت و همدردی با امام‌حسین(ع) به‌صورتی دیگر امکان‌پذیر است و آن، مشارکت در اهداف و آرمان‌های ایشان است. توضیح بیشتر اینکه اگرچه امام حسین(ع) هم‌اکنون میان ما حضور ندارد و همدردی جسمی با ایشان معنایی ندارد، ولی آرمان‌ها و اهداف ایشان همچنان باقی است و می‌توان با همراهی دینی و اجتماعی و سیاسی در رسالت امام‌حسین(ع) با ایشان مشارکت داشت و همدردی کرد.

پس همدردی واقعی با امام‌حسین(ع) هنگامی در عزاداری تحقق می‌یابد که ما درد واقعی امام(ع) را در زمان حاضر بشناسیم و سپس با آن حضرت همدردی کنیم. درد امام‌حسین(ع) فاصله‌گرفتن جامعه از ارزش‌های معنوی و ارزشمند‌شدن باطل در میان مسلمانان است؛ درد امام(ع) محو ارزش‌های اسلامی از جامعه و حاکم‌شدن مثل یزید بر ملل اسلام است؛ درد امام‌حسین(ع)  بی‌تفاوتی و دنیاطلبی مسلمانان است. این دردهایی است که می‌توانیم در آنها همدرد و مواسات‌کننده با سیدالشهدا(ع) باشیم، وگرنه درد شمشیرها و نیزه‌ها، دردهایی نیستند که امروز بتوانیم با چشاندن آنها به بدن‌مان خود را همدرد و غم‌خوار با امام‌حسین(ع) معرفی کنیم؛ زیرا ایشان امروز در میان ما نیست و تحمل این دردها با امام‌حسین(ع) همدردی با ایشان به‌حساب نمی‌آید؛ بااین‌حال رسالت امام‌حسین(ع) همچنان باقی است.

به این نکته نیز باید توجه بدهیم که بعضی از اندیشمندان اسلامی همدردی جسمی با امام‌حسین(ع) و شهدا و اسرای کربلا را رفتاری برگرفته از مسیحیت و نمایش مصائب مسیح(ع) می‌دانند که در آن عده‌ای از مسیحیان خود را به صلیب کشیده و گاهی با آسیب زدن به بدن، شکنجه‌های حضرت مسیح(ع) را به نمایش می‌گذارند. بررسی تاریخی روش‌های خشن عزاداری نیز نشان می‌دهد ابتدا این رفتارها به‌صورت نمایشی در مراسم شبیه‌خوانی (تعزیه) انجام می‌شده و بعدها به‌صورت شیوه‌ای از عزاداری درآمده‌اند.