به گزارش «فرهیختگان»، محمدمهدی اسماعیلی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران و معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» نقش مرحوم  روح‌الله حسینیان را در جریان انقلاب اسلامی و فضای سیاسی سال‌های اخیر مورد بررسی قرار داد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

مرحوم حسینیان سال‌ها ریاست مرکز اسناد انقلاب اسلامی را برعهده داشت و پیش از آن هم در جریان تاریخ‌نگاری انقلاب فعال بودند. درمورد این بخش از فعالیت‌های ایشان و ابعاد این فعالیت‌ها نظر شما چیست؟

حجت‌الاسلام حسینیان یک تاریخ‌نگار برجسته و صاحب ایده و سبک در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی بود و به‌واسطه چهره سیاسی، امنیتی و قضایی‌ای که داشت این بخش از سابقه ایشان کمتر به‌چشم آمده است. به‌عنوان یک معلم بیان می‌کنم که بنده تقریبا همه متونی که درباره تاریخ‌نگاری انقلاب چاپ شده اعم از داخلی و خارجی دیده‌ام، البته برحسب کار و شغلی بود که داشتم، ولی انصافا کار 5 جلدی که آقای حسینیان از سال 1320 تا 1357 نوشته است به‌ویژه سال 56 تا 57 بی‌نظیر است.  به‌لحاظ نوع و سبک تاریخ‌نگاری این اثر بی‌نظیر است. تمام اتفاقات ریز و درشت نگارش شده است. کاری که روی فرمایشات امام در پاریس انجام داد از کارهای قوی‌ای بود که نمونه آن را تاکنون ندیده‌ام. به همه شبهاتی که درخصوص مواضع امام در تاریخ توسط اپوزیسیون و جریانات استحاله‌شده مطرح می‌شود در این اثر پاسخ داده شد.  به‌نظر من، وظیفه داریم مجموعه قوی تاریخی ایشان را به‌عنوان یکی از منابع بی‌بدیل تاریخ‌نگاری انقلاب معرفی کنیم. کارهای دیگر ایشان در زمینه تاریخ‌نگاری انقلاب وجود دارد. حتی کارهای شخصی ایشان که صاحب یک دوره تفسیر قرآن هستند که یک کار فوق‌العاده خوب و درحال چاپ است. اینها ابعاد علمی و تاریخی آقای حسینیان بود که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

 در مرکز اسناد هم سابقه قابل توجهی داشتند.

25 سال ایشان در مرکز اسناد انقلاب اسلامی مسئولیت داشت، خط روشنی را در این مدت در بحث صیانت و عدم تحریف تاریخ انقلاب انجام داده‌اند، مهم‌ترین وجه این فعالیت‌ها این بود که در تاریخ قبل از انقلاب گیر نکردند. مرکز اسناد در 40 سال بعد از انقلاب از دوره‌ای که ایشان مسئولیت داشت پابه‌پای حوادث مهم و به‌روز انقلاب مستند فعالیت کرد.  آخرین تحولات 30، 40 سال اخیر را مرکز اسناد عمدتا با فاصله‌ای چند دهه‌ای پرداخته است. نکته مهم این است که فضای تحلیلی رویدادهای مهم را با روش مستند و تاریخ‌نگاری خط‌دهی کردند و مورد توجه قرار دادند تا منتشر شوند و با کمترین فاصله از اتفاقات مهم این آثار منتشر شود.  آخرین رویکردی که در مرکز اسناد با حمایت ایشان شکل دادیم موضوع مقاومت بود. مهم‌ترین کارهایی که در کشور در حوزه مقاومت انجام می‌شود دایره‌المعارف شهدای مدافعان حرم است. مرکز اسناد این اثر را منتشر می‌کند که جلد اول درحال انتشار است. تمام شهدای مدافع حرم به‌صورت فرهنگ‌نامه آماده شده است و منتشر می‌شود.  مهم‌ترین کارهایی که در جهان عرب اعم از سوریه، لبنان و... درخصوص مقاومت رخ داد، یکی دو مورد ترجمه و رونمایی شده و یکی دو مورد هم در آستانه انتشار است. این رویکرد عمیقی که ایشان داشتند به هر حال در تاریخ‌نگاری صفر باقی نماند. مسائل مهم را در موقع خود نسبت به واکاوی و رمزگشایی اقدام می‌کرده است. به‌نظر من یک سبک نوینی در حوزه مدیریت تاریخ انقلاب اسلامی بود.

 درخصوص مواجه ایشان با جریان‌هایی که در سال‌های اخیر تلاش داشتند لطماتی را به انقلاب وارد کنند هم ایشان فعال بودند؟ ارزیابی شما از این فعالیت‌ها چیست؟

آقای حسینیان دو ویژگی فوق‌العاده داشت که من فکر می‌کنم متاعی است که امروز باید در رجال سیاسی دنبال این دو متاع گشت. یکی بحث حریت و دیگری شجاعت ایشان بود. صراحتا این دو ویژگی در حجت‌الاسلام حسینیان وجود داشت. ایشان با قدرت و با تحلیل از انقلاب و کیان انقلاب دفاع می‌کرد.

چون من در انتخابات سال 76 فعال دانشجویی بودم، به یاد دارم جمعیتی را برای دفاع از ارزش‌های انقلاب با آقای ری‌شهری داشتند که مواضع مستقلی از جناح راست و چپ آن روز اتخاذ می‌کردند. از قضا شاید طیف اصلاحات بدشان نمی‌آمد جریان انقلاب دوشقه شود. بعد از استقرار دولت و رای بالایی که دولت اصلاحات در دوم خرداد آورد، فضای اختناقی را حاکم کرد و چماقی به‌نام آزادی برداشتند و همه گذشته انقلاب را چوب می‌زدند.  مثلا رفتارهای انقلابی گذشته را محاکمه می‌کردند. اوج این امر در بحث قتل‌های زنجیره‌ای بود. موضوع قتل‌های زنجیره‌ای به‌دنبال نوعی براندازی در داخل نظام بود. تحلیل این اتفاقات زمان دیگری را می‌طلبد، آنجا ایشان با قدرت و شجاعت وارد صحنه شدند. چنان محکم جلو آمدند که خیلی از افرادی که داعیه انقلابی‌گری داشتند توصیه به محافظه‌کاری می‌کردند. جزئیات را بعدها با ایشان بارها مرور کردیم ولی با قدرت و شجاعت پای کار آمدند و جلوی اصلاحات ایستادند، به‌معنای اصلاحات آمریکایی پرچمدار این امر شدند.  بعد از تشکیل دولت آقای احمدی‌نژاد در دوره نهم، ایشان وارد مجلس شدند و با همین مواضع جلو رفتند. بعد از انحرافاتی که در آن مقطع رخ داد در اعتراض به آن، جریان مستقلی را ایجاد کردند که گفتمان انقلاب را دچار یاس و سرخوردگی نکند. این جریان را ایشان جمع کردند. در دهه 90 ایشان عمدتا درگیر بیماری بودند ولی هر جایی لازم می‌شد محکم جلو آمدند.  درخصوص تحریف تاریخ و بحث جریان قائم‌مقام رهبری که ایجاد شد و برخی تلاش می‌کنند بعضی افراد را تطهیر کنند، ایشان محکم با مستندات تاریخی در این زمینه از انقلاب دفاع کردند که اوج بی‌اخلاقی‌ها را جریان مخالف انقلاب علیه ایشان به‌راه انداخت. علی‌رغم این میزان بداخلاقی ذره‌ای در اراده و تصمیم ایشان تاثیرگذار نبود. بی‌اخلاقی‌های وحشتناکی جریان ضدانقلاب و متحدان آزادی در کشور برای ایشان داشتند. ایشان محکم و مقتدر از انقلاب و آرمان‌ها و خط امام و رهبری حمایت کردند.

 درمورد ماجرای برنامه چراغ می‌پرسم، برنامه‌ای که در زمان مدیریت لاریجانی مهم‌ترین یا تنها برنامه سیاسی جدی تلویزیون بود.

این برنامه در آن زمان از شبکه یک سیما پخش می‌شد. رئیس گروه اجتماعی آقای پورمحمدی بود که بعدا مدیر شبکه سه شدند. این برنامه در گروه اجتماعی تولید می‌شد. در آن زمان فضایی که در جریان قتل‌های زنجیره‌ای پدید آمد به اندازه‌ای تند بود که فضا علیه نیروهای امنیتی مسموم شده بود، آن زمان وزارت اطلاعات ابهتی داشت و سنگر محکمی برای دفاع از انقلاب و ارزش‌های انقلابی بود، لذا آنها این مساله را دستمایه کردند و بی‌رحمانه وزارت اطلاعات و سیستم امنیتی کشور را مورد هجمه قرار می‌دادند.  آقای حسینیان در آنجا کار منحصربه‌فردی انجام دادند و فضای تیره و تاری که ایجاد شد را شفاف کردند. از مواضع سیاسی کسانی که آن روزها در این پرونده متهم بودند و می‌خواستند این اتفاقات را به جریان انقلاب و اصل نظام نسبت دهند، پرده برداشت و بسیاری از توطئه‌های آنها را خنثی کرد. در زمانی ایشان با شجاعت وارد شدند که هیچ کسی از رجال سیاسی کشور آن روز این شجاعت و قدرت تصمیم‌گیری را نداشت. آقای حسینیان یک‌تنه با افراد فعال در جریان قتل‌های زنجیره‌ای در فضای رسانه‌ای مبارزه کرد.

بعدها که بخش‌هایی از تاریخ روشن شد و خباثت‌هایی که به‌بهانه این موضوع قرار بود علیه نظام شکل گیرد، معلوم شد اقدام به‌موقع و حرکت جهادی و مجاهدت ایشان چه برکاتی را برای جمهوری اسلامی و حفظ نظام به‌همراه داشته است.

متاسف هستم که فرصت نشد در حیات ایشان از این مجاهد بزرگ به اندازه قدر و شأن ایشان تجلیل کنیم. جریان انقلاب و رهبری مجاهد بزرگی را از دست دادند.