مشارکت سیاسی در بستر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر

به گزارش «فرهیختگان»، جلیل محبی، دبیر ستاد احیای امربه‌معروف و نهی‌از منکر طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: نیاز ما به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، نیازی امروزی است. نه صرفا به‌خاطر خاستگاه شرعی آن که نمایندگانی سنتی دارد تا نگذارند اصلی از اصول اسلام فرو گذاشته شود و نه به‌خاطر فهرست بلند منکرها و معروف‌هایی که دلسوزان جامعه می‌توانند پیش روی ما بگذارند. امروز به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نیاز داریم تا هنوز هم یک «جامعه‌ مدنی» باشیم. «جامعه‌ مدنی» نیازمند مشارکت واقعی مردم در امور مملکت است و این مشارکت در دوسه دهه‌ اخیر تضعیف یا گاهی ممتنع و مستحیل شده است. علت این امر دو مساله است؛ یکی سیاست فراگیری که بعد از جنگ ذیل عنوان «توسعه» در دستورکار قرار گرفت و «کارآمدی» را به مساله‌ اول ما تبدیل کرد. کارآمدی نیازمند دستاوردهای عینی است، اما هرقدر عطش رسیدن به دستاوردهای عینی بالا گرفت وجوهی از فرم سیاسی ما که سیاست را معطل فهم و مشارکت مردم می‌کرد، حساسیت‌هایی فانتزی تلقی شد، سیاست تخصصی شد و به گروه و قشر خاصی تعلق گرفت. علت دوم، جریان جهانی کنترل اجتماعی مدرن بود که با تکنولوژی‌های‌ فضای مجازی وارد شد و در همان حال که روی پرده «نمایش» مشارکت می‌داد، پشت‌پرده امنیتی‌ها را بر مصدر همه‌ کارها می‌نشاند.

با این دو علت، سیاست ایران به آنچه امروز می‌بینیم متحول شد. همه‌ جناح‌‌های سیاسی ایران در دوسه دهه‌ اخیر، ازجمله اصلاح‌طلب، اصولگرا، جهادی، کارگزاران و خدمتگزاران راهی به توسعه داشتند و از تکنولوژی‌های جدید مثل یک واقعیت محض استقبال یا استفاده کردند. قربانی اصلی این تحول مشارکت واقعی بود. از آن پس بود که نظامی‌ها به‌عنوان کارشناسان موفقیت به سیاست سرازیر شدند، درحالی که مدعیان پیشین جامعه مدنی برای حل مسائل شخصی‌شان هم دست به اسلحه بردند. در دانشگاه علوم‌انسانی دشمن دانسته شد و علوم پایه بی‌مصرف، علم کاملا با پژوهش‌های کاربردی معادل شد و دانشگاه شد آنچه شد. از این نگاه، همه تحولات اقتصاد و فرهنگ و آموزش و پرورش و بهداشت و درمان هم که بعدا با مفهوم «نئولیبرالیسم» صورت‌بندی شد، در زمینه‌ این تحول شکل گرفت.

امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، امروز فراخوان دوباره به مشارکت است؛ مشارکتی عمومی، موثر، ضابطه‌مند، مستمر، عقلایی و به‌دور از غوغاسالاری و هرج‌ومرج. از این‌رو مخاطبان این فراخوان نه‌تنها نمایندگان سنتی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، بلکه همه‌ کسانی هستند که می‌فهمند راه سیاست از سیاست می‌گذرد، همه‌ کسانی که نگران جمهوریت نظامند و مردم را منشأ قدرت و مشروعیت نظام سیاسی می‌دانند. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، نهاد مشارکت مردم در حکومت است. در برداشتن «گام دوم» انقلاب به این مشارکت بیش از هرچیز نیازمندیم. رهبر معظم انقلاب در بیانیه «گام دوم» بیان داشتند: «انقلاب اسلامی... میان جوشش انقلابی و نظم سیاسی و اجتماعی ناسازگاری نمی‌بیند»، تبلور این سازگاری در نهاد عمومی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است. در تبعیت از اسلوب گام دوم باید به‌سمت یک «جمهوری دوم» برویم، یعنی تجدید جمهوریت نظام تنها و تنها از طریق امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، بازسازی سیاسی نظام سیاسی و بلکه جامعه مدنی از طریق امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر.

امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر امری عمومی است اما عمومی‌بودن آن معادل عامیانه‌بودن نیست. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در عین عمومیت، نیاز به تحقیق، گفت‌وگو، برنامه‌ریزی و کار تشکیلاتی دارد. از این‌رو بیش از هرکس وظیفه‌ای بر دوش اهل علم است. امیدواریم اهل علم پیش‌قراول این بازسازی باشند و رسالت تاریخی خود را به انجام برسانند. امیدواریم همه سیاستمداران ایران و بلکه جهان بتوانند کار سیاست را بیش از آنکه به زور امضا و اجبار متکی کنند، از طریق سخن حق پیش ببرند. جمهوری اسلامی نشان داد سلاح ضعیفی که به سخن حق تکیه داشته باشد قدرتمند می‌شود و حرف زوری که به سلاح قدرتمند تکیه داشته باشد، ضعیف. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از ابتدا سخن را بر امضا و اجبار پیش انداخته است؛ فعالیت سیاسی از طریق آشکارکردن کلمه، اینجا است که اگر کسی اهل علم باشد، باید پیش بیفتد.

در تقویم رسمی ما، هفته‌ اول محرم به‌نام هفته‌ احیای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر نامگذاری شده است. امام(ره) فرمودند: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است»، اما عملا نشان دادند که خود محرم و صفر هم با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر زنده نگه داشته می‌شود. این شوری که با یادآوری قیام مظلومانه سیدالشهدا(ع) در دل مردم شیعه ایجاد می‌شود اگر راهی به زندگی عمومی ما نیابد، ظلمی مضاعف به سیدالشهدا(ع) است. عزاداران سیدالشهدا(ع) باید برای اقامه حق از مجلس عزا برخیزند، آمر به معروف و ناهی از منکر باشند. چه دغدغه دین داشته باشیم و چه سیاست، فرقی نمی‌کند، هیچ‌چیز مثل بازگرداندن شأن سیاسی روضه‌ سیدالشهدا(ع)، روضه را زنده نمی‌کند. در قدرتمندترین نقطه‌ 40 سال اخیرمان، باید سخن حق‌مان آشکارتر از هر وقت باشد، به روضه‌هایی سیاسی‌تر از هروقت احتیاج داریم، روضه‌هایی که امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر باشند.