به گزارش «فرهیختگان»، نیمه شهریورماه، زمان شروع نیمسال تحصیلی 1400-1399 در نظام آموزش عالی کشور است و به همین دلیل بسیاری از دانشگاه‌‌ها به تکاپو افتاده‌اند تا خود را برای استقبال از ترم اول امسال آماده کنند. ترمی که همچنان میهمان ناخوانده کروناویروس را در کنار خود دارد و و همین مهم باعث شده دانشجویان باز هم طعم آموزش از طریق فضای مجازی را در این ترم بچشند تا آغاز نیمسال جدید برای اولین‌بار متفاوت از دهه‌‌های گذشته باشد. موضوعی که البته دانشگاهیان چندان خاطره خوبی از آن در نیمسال دوم تحصیلی سال گذشته ندارند.

   آموزش مجازی در سال تحصیلی جدید متحول خواهد شد؟

ضعف عملکردی دانشگاه‌‌ها و در یک کلام نظام آموزش عالی کشور در حوزه آموزش بر بستر اینترنت تا حدی نمایان است و به‌قدری مشکل برای دانشجویان و بالطبع اعضای هیات‏علمی ایجاد کرده است که محمدرضا عارف عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در اولین روز از آخرین ماه تابستان 99 از عدم آمادگی کشور در حوزه فضای مجازی در شروع سال تحصیلی خبر داده و گفته بود: «به‌زودی آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌‌ها قرار است فعالیت خود را شروع کنند و همه تاکیدات روی فضای مجازی است که ما در این زمینه هنوز آمادگی نداریم و باید به‌صورت فورس‌ماژور به این موضوع بپردازیم و پیشنهاد می‌کنم بیاییم هدف سال آینده را حفظ کیفیت موجود درنظر بگیریم و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.» به گفته او بسیاری از کشور‌ها و حتی دانشگاه‌‌های بزرگ نتوانستند در مواجهه با این وضعیت کار را پیش ببرند و به همین دلیل نیاز است تا عملکرد نیمسال دوم تحصیلی آسیب‌شناسی شود، مساله‌ای که قطعا ‌باید در همان روز‌های اول پایان سال تحصیلی 99-98 انجام می‌شد تا فرصت کافی برای تقویت زیرساخت‌‌های دانشگاهی کشور فراهم شود، اما به نظر می‌رسد اولین ترم از سال جدید تحصیلی نیز دانشجویان و اساتید باید با مشکلات قبلی دست‌وپنجه نرم کنند. نکته قابل‌توجه اینکه عارف درحالی از تعریف راهبرد‌های مشترک برای مدارس و دانشگاه‌‌ها در حوزه آموزش از طریق فضای مجازی سخن به میان آورده که تنها کمتر از دو هفته دیگر به بازگشایی دانشگاه‌‌ها زمان باقی مانده است اما به گفته او باید در یک بازه زمانی دو یا سه‌ هفته‌ای این مساله را در یک کارگروه چندنفره با حضور مسئولان ذی‌ربط مورد بررسی قرار داد و مشکلات موجود در آن را حل کرد.»

سعیدرضا عاملی، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز از کیفیت پایین سامانه‌‌های موجود در حوزه فضای مجازی کشور انتقاد و عنوان کرده بود: «ارتقای سامانه‌ها، تامین زیرساخت‌‌های قدرتمند بر بستر شبکه ملی اطلاعات و به‌هم‌پیوستگی منابع یا با تعبیر دقیق‌تر هم‌افزاری و هم‌گرایی امکانات یک ضرورت جدی است و البته این مهم به‌عنوان یک راهبرد کلان و همچنین در اقدامات ملی در سند نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و همچنین برنامه توسعه ششم مورد تاکید و تصریح قرار گرفته و به‌نوعی تکالیف اسناد بالادستی پیشینی است.»
 
   مولفه‌‌های ضروری برای اصلاح وضعیت آموزش مجازی در دانشگاه‌‌های کشور

توسعه شبکه اجتماعی بین دانشگاه‌ها، توسعه فعالیت‌‌های پژوهشی بر بستر الکترونیکی، اجرای برنامه آموزش مهارتی برای اساتید و دانشجویان، اعمال تخفیف مناسب در هزینه اینترنت دانشجویان و دانشگاه‌ها، آماده شدن هرچه سریع‌تر شبکه علمی و مراکز علمی و تحقیقاتی و... را شاید بتوان جزء ضروری‌ترین کار‌ها برای رسیدن به جایگاه ‌ایده‌آل نظام آموزش عالی کشور در حوزه آموزش از طریق فضای مجازی دانست، مولفه‌‌هایی که شاید تا ترم پیش می‌شد نبود آنها را به‌خاطر شیوع یکباره بیماری کرونا پذیرفت، اما در شرایط فعلی و به‌خصوص تداوم وجود این ویروس منحوس، دیگر نه‌تنها کم‌کاری‌‌های گذشته در این حوزه قابل‌قبول نیست بلکه بی‌توجهی به اجرای آنها می‌تواند خسارت‌‌های زیادی را از یک‌سو به دانشگاه‌‌های کشور و از سوی دیگر به فعالیت‌‌های پژوهشی کشور وارد کند، مساله‌ای که می‌طلبد همه ارگان‌‌های مرتبط با فضای مجازی و نظام آموزشی کشور وارد میدان شوند و کاستی‌‌های موجود در مراکز آکادمیک کشور در حوزه آموزش از طریق فضای مجازی را در کمترین زمان ممکن برطرف کنند.

   شروع ترم جدید از 15 شهریور برای اکثر دانشگاه‌‌های غیرتهرانی

در کنار ضعف‌‌های ساختاری و زیرساختی موجود در دانشگاه‌‌های کشور اما بسیاری از دانشگاه‌‌ها تقویم آموزشی خود را برای ترم جدید اعلام کرده‌اند تا حداقل خیال دانشجویان از تاریخ ثبت‌نام و شروع ترم و بالطبع آغاز کلاس‌‌های درسی جمع شود، البته در این میان تمام دانشگاه‌‌ها باز همان روال قبلی یعنی آموزش مجازی را برای ترم جدید درپیش گرفته‌اند و مشخص نیست این ویروس چینی اجازه برگزاری کلاس‌‌های عملی را در زمان مقررشده به مسئولان دانشگاهی می‌دهد یا قرار است باز همان سیاست ترم قبل درباره این کلاس‌‌ها اجرایی شود. بااین‌حال با نگاهی به تقویم آموزشی کشور به این نتیجه می‌رسیم که بیشتر دانشگاه‌‌هایی که در خارج از پایتخت کشور مستقر شده‌اند، چه دانشگاه‌‌های مادر استان‌‌ها و چه دانشگاه‌‌های کوچک‌تر خود را برای شروع ترم جدید از نیمه اول شهریورماه آماده و حتی زمان برگزاری کلاس‌هایشان را نیز تعیین کرده‌اند. به‌طور مثال دانشگاه کاشان 16 تا 19 شهریورماه را برای انتخاب واحد دانشجویان درنظر گرفته و دو روز مانده به پایان ماه نیز اقدام به برگزاری کلاس‌‌ها خواهد کرد، یا دانشگاه اصفهان 15 تا 19 شهریورماه مهلت انتخاب واحد تعیین کرده و همانند دانشگاه کاشان، 29 شهریورماه را برای برگزاری کلاس‌‌ها درنظر گرفته است. در این میان، دانشگاه‌‌های وابسته به وزارت بهداشت نیز از 15 شهریورماه ترم تحصیلی خود را شروع کرده و 11 آذرماه را اتمام ترم اعلام کرده‌اند. البته نباید این مساله را نادیده گرفت که زمان اعلامی دانشگاه‌‌ها مبنی‌بر برگزاری کلاس‌‌ها به معنی حضور دانشجویان بر سر کلاس‌‌های درس نیست؛ چراکه به گفته خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم آموزش تنها در برخی مراکز دانشگاهی که امکان تشکیل کلاس حضوری را داشته باشند به‌صورت ترکیبی خواهد بود، درحالی‌که نحوه آموزش دروس اکثر دوره‌‌های کارشناسی به‌صورت الکترونیکی است، حتی کلاس‌‌های علمی و کارگاهی برای دوره‌‌های تحصیلات تکمیلی نیز تنها در مواردی که امکان برگزاری کلاس حضوری با رعایت پروتکل‌‌های بهداشتی وجود داشته باشد، دایر می‌شود.

   دانشگاه‌‌های تهران؛ همچنان درحال برنامه‌ریزی  برای شروع ترم جدید!

باوجود اینکه تقویم آموزش توسط بسیاری از دانشگاه‌‌های غیرتهرانی مشخص شده، اما مراکز آکادمیک پایتخت هنوز تصمیم نهایی خود را برای شروع سال تحصیلی جدید اعلام نکرده‌اند و جز دانشگاه‌‌های معدود مانند دانشگاه تهران، تربیت‌مدرس، پیام نور و... دیگر دانشگاه ترجیح داده‌اند در این زمینه سکوت کنند، درحالی‌که پیش‌تر، بار‌ها اعلام شده بود که شروع این ترم از 15 شهریورماه است و مسئولان مختلف از رئیس‌جمهور گرفته تا وزیر علوم به این مهم تاکید کرده بودند، اما به نظر می‌رسد تاکیدات چندباره مسئولان هم راه به جایی نبرده و مسئولان بسیاری از دانشگاه‌‌های مادر کشور مانند امیرکبیر، شهیدبهشتی، خواجه‌نصیرالدین‌طوسی و... همچنان درحال برنامه‌ریزی برای شروع این ترم هستند. موضوعی که قطعا در شرایط فعلی باعث نگرانی‌‌های بیشتر دانشجویان خواهد شد.

   بی‌برنامگی دانشگاه‌‌ها برای جدیدالورود‌ها

نکته قابل‌تامل درباره شروع ترم اول نیمسال تحصیلی تمدید مهلت ثبت‌نام در رشته‌‌های بدون آزمون دانشگاه‌‌هاست، موضوعی که وعده مسئولان مبنی‌بر مشخص شدن نتایج برای قبولی این دسته از داوطلبان در شهریورماه را عملا زیرسوال می‌برد و معلوم نیست داوطلبانی که قرار است با تکیه بر سوابق تحصیلی‌شان روی صندلی‌‌های دانشگاه‌‌ها بنشینند، چه زمانی می‌توانند به مراکز دانشگاهی راه پیدا کنند، از سوی دیگر با توجه به ادامه‌دار بودن وضعیت آموزشی دانشگاه‌‌ها به‌دلیل بیماری کرونا، نحوه پذیرایی از دانشجویان جدیدالورود نیز مشخص نیست و به نظر می‌رسد دانشگاه‌‌ها چندان برنامه‌ای برای استقبال از این دانشجویان ندارند، درحالی‌که خاص بودن شرایط این روز‌های کشور می‌طلبد تا از همین امروز تدابیر لازم برای استقبال از جدیدالورود‌ها انجام شود، از سوی دیگر باید این مساله مهم مدنظر قرار گرفته شود که ورود دانشجویان جدید به دانشگاه‌‌ها مستلزم آماده‌سازی همه زیرساخت‌‌هاست؛ چراکه این دانشجویان نه‌تنها تجربه‌ای از آموزش از طریق فضای مجازی ندارند، بلکه حتی حضور در دانشگاه را نیز تجربه نکرده‌اند و قطعا این مساله کار را برای مسئولان آموزش عالی سخت‌تر می‌کند، ازاین‌رو به نظر می‌رسد اگر قرار باشد دانشگاه‌‌ها مسیر فعلی آموزشی خود را برای دانشجویان جدیدالورود و حتی‌ بخشی از دانشجویانی که از طریق سوابق تحصیلی وارد دانشگاه‌‌ها می‌شوند، ادامه دهند طبیعتا مشکلات بیشتری بر سر راه نظام آموزش عالی کشور ایجاد خواهد شد.