پمپئو در ماه‌های آخر دولت ترامپ تنهاتر از همیشه پروژه فشار به ایران را دنبال می‌کند
به گزارش «فرهیختگان»، رسانه‌های آمریکایی خبر داده‌اند که در جلسه امروز شورای امنیت سازمان قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به بحث و رای اعضا گذاشته خواهد شد. فارن‌پالیسی که مدعی شده متن قطعنامه پیشنهادی را در اختیار دارد نوشته که این سند خواستار تمدید بی‌قیدوشرط و مدت تحریم‌های تسلیحاتی ایران شده است. فارن‌پالیسی اشاره کرده که این قطعنامه پیشنهادی به‌دنبال تحمیل تعهدات حقوقی جامع به کشورها ازجمله ملزم کردن آنها به مقابله با کشتی‌های باری ایران و توقیف آن به‌منظور تکمیل پازل فشار حداکثری است. در این خصوص رویترز هم گفته که متن پیشنهادی آمریکا بسیار فراتر از تحریم‌های کنونی سازمان ملل علیه ایران است و در آن خواسته شده کشورها به مصادره اموال و دارایی‌های افراد و نهادهای ایرانی بپردازند.
بررسی این طرح درحالی قرار است در دستور کار شورای امنیت قرار گیرد که حدود یک‌ماه قبل، پیش‌نویسی از سوی ایالات متحده با همین موضوع میان اعضای شورای امنیت سازمان ملل توزیع شد، اما با مخالفت اعضا شرایط برای ورود آن به صحن ایجاد نشد و حالا آمریکایی‌ها بدون تغییر در متنی که با مخالفت روبه‌رو شده بود و بدون گرفتن موافقت اعضای دائم و غیردائم، به‌دنبال آن هستند تا راسا این قطعنامه را در دستور کار قرار داده، رای موافق اعضا را برای آن بگیرند.
در این‌میان اما نکته مهم احتمال بالای ناکامی آمریکا در این کارزار است، اتفاقی که با وجود صف آرای موافقان و مخالفان محتمل شده و درصورت وقوع اتفاقی مهم و پراهمیت ارزیابی خواهد شد.
آمریکا مدت‌هاست که مصرانه پیگیر یافتن راهی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران است، چه اینکه این تمدید از مسیر ساده‌تری یعنی بدون رجوع به قطعنامه 2231 و با صدور قطعنامه جدیدی حاصل شود و چه اینکه کاخ سفید مجبور باشد راه دشوارتری را بپیماید و ادعا کند همچنان عضو قطعنامه 2231 است و از آن مسیر با استفاده از مکانیسم ماشه 2231 را شکسته و همه تحریم‌های قبلی را هم ذیل 6 قطعنامه معلق شده در برجام، برگرداند.
به همین منظور برایان هوک، مسئول قبلی پرونده ایران در وزارت خارجه آمریکا همراه با مایک پمپئو و دیگر مسئولان مربوطه سفرهای متعددی را به کشورهای عضو شورای امنیت، کشورهای اروپایی و حتی کشورهای منطقه داشته‌اند تا اجماع لازم علیه ایران را به‌وجود آورند. هرچند با تکیه بر اخبار و روایت‌های این چند روز باید گفت که ظاهرا ناموفق بوده و نظرات اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت حکایت از رای مخالف آنها با راهکارهای مدنظر کاخ سفید دارد. برای مثال خبرگزاری فرانسه گزارش مهمی را یکشنبه‌شب منتشر کرد و در آن توضیح داد که دیپلمات‌ها در سازمان ملل عنوان کرده‌اند مخالفت با قطعنامه پیشنهادی آمریکا به‌حدی گسترده است که بعید می‌دانند واشنگتن بتواند حتی حداقل رای لازم برای تصویب را در جلسه به‌دست آورد؛ رایی که نشانه اکثریت است و اگر حاصل شود آن‌گاه تنها با وتو یکی از اعضای دائم امکان شکسته شدن آن وجود خواهد داشت. این خبرگزاری توضیح می‌دهد که آمریکا نمی‌تواند آنقدر مساله را جدی جلوه داده و کار را مطابق میل خود پیش ببرد که روسیه یا چین به‌زحمت افتاده و مجبور شوند در مخالفت با قطعنامه پیشنهادی از حق وتو استفاده کنند. علاوه‌بر این برخی اخبار غیررسمی از جزئیات دیگری نیز حکایت دارد، اینکه کشورهای عضو غیردائم مانند نیجر، اندونزی و هند هم نظر نهایی خود را به آمریکا اعلام کرده و گفته‌اند که در این یک‌مورد حاضر نیستند به پیشنهاد آمریکایی‌ها رای موافق بدهند.
در گزارش خبرگزاری فرانسه به نقل از دیپلمات‌های اروپایی گفته شده که سه‌کشور بنایی ندارند شرایطی ایجاد کنند که ذیل آن برجام فرو ریخته و ایران غیرقابل‌کنترل شود. در این خصوص البته باید طرح اروپایی‌ها را که حد وسطی از هدف نهایی آمریکا و مخالفت‌های چین و روسیه است، هم مدنظر داشت و به آن اشاره کرد. طرحی که اگر آمریکایی‌ها طی روزهای آینده به اهداف اولیه خود نرسند، احتمالا به آن راضی و قانع خواهند بود و قبول می‌کنند برای مدتی مشخص مثلا یک‌ساله تحریم‌های ایران تمدید و تصمیم‌گیری نهایی در شورای امنیت به تابستان سال آینده موکول شود، زمانی که ترامپ ممکن است در کاخ سفید نباشد. البته این طرح فعلا موضوع بحث ما نیست.
موافقان و مخالفان آمریکا چه کسانی هستند؟
پمپئو و برایان هوک طی ماه‌های اخیر خیلی تلاش کرده‌اند موافقت‌های کشورها را جلب کنند، اما پیش‌بینی‌ها می‌گوید که احتمالا جو شورای امنیت مشابه جلسه دهم تیرماه خواهد بود و تغییر محسوسی نخواهد کرد. درمیان اروپایی‌ها هرچند برخی می‌گویند هر سه کشور تروئیکا رای مثبت خواهند داد، اما قطعیتی پشت آن نیست، هرچند رای انگلیسی‌ها بعید است مغایر با نظر آمریکا باشد. جمهوری دومنیکن و بلژیک دیگر کشورهایی هستند که از آنها به‌عنوان موافقان ایده آمریکا نامبرده می‌شود یا تونس که چندی پیش میزبان برایان هوک بود و در جلسه گذشته شورا هم خواستار عاری‌سازی کامل خاورمیانه از جنگ‌افزار اتمی شده بود.
مخالفان آمریکا به‌جز چین و روسیه که اعلام کرده‌اند به‌طور قطع به قطعنامه رای منفی خواهند داد، احتمالا کشورهایی چون آفریقای جنوبی و اندونزی و نیجر خواهند بود، هرچند این یک گمانه‌زنی با اتکا به برخی اظهارنظرهاست و ممکن است تغییر کند.
تلاش آمریکا فرای شورای امنیت
آمریکایی‌ها درمیان رایزنی‌های خود، سرمایه‌گذاری زیادی روی هماهنگ شدن کشورهای عضو شورای همکاری‌های خلیج‌فارس کردند تا با حمایت آنها به کشورهای جهان بگویند که همسایه‌های ایران نگران توانمندی‌های تسلیحاتی تهران هستند. حالا به‌نظر می‌رسد که این تلاش‌ها هرچند به‌صورت نمادین، جواب داده و نامه روز یکشنبه اعضای این شورا به شورای امنیت سازمان ملل و درخواست تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران نتیجه آن است. این نامه به امضای عربستان سعودی، بحرین، قطر، عمان، امارات و کویت رسیده است و در آن خواسته شده اعضای این شورا تدبیری برای مساله رفع تحریم‌های ایران در اکتبر آینده بیابند. نامه‌ای که در آن نقش عربستان‌سعودی بسیار پررنگ مشاهده می‌شود و ارسال آن دو روز قبل از جلسه شورای امنیت نشانه هماهنگی این کشورها با آمریکاست. در این خصوص البته قاطبه کارشناسان معتقدند که نه نگرانی از بابت رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران که فشارهای سنگین آمریکا و سفرهای متعدد افرادی چون هوک و پمپئو باعث شده این اجماع صورت بگیرد و حتی عمان، قطر و کویت هم به آن رای بدهند. در این خصوص البته کارشناسان به «فرهیختگان» می‌گویند که این نامه بیشتر جنبه نمادین دارد و همزمان با آن رایزنی‌هایی با تهران آغاز شده تا موضع خیلی جدی گرفته نشود.
به‌هرحال اما وضعیت حکایت از یک صف‌آرایی میان موافقان و مخالفان طرح پیشنهادی آمریکا درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران دارد، هرچند ظاهرا قطعیت وتو توسط روسیه و چین به‌نوعی فضا را روشن کرده است و خیلی‌ها از الان به ارزیابی واکنش‌های احتمالی آمریکا بعد از جلسه شورای امنیت پرداخته‌اند، چراکه شکست در ایجاد یک اجماع بین‌المللی ناکامی بزرگی برای آمریکا و به‌ویژه وزیر امور خارجه آن به‌عنوان مسئول اصلی پرونده ایران در دولت ایالات متحده خواهد بود و او را به‌عنوان سومین فرد ناکام در جریان فشار حداکثری علیه ایران معرفی خواهد کرد. اول جان بولتون، سپس برایان هوک و از روز سه‌شنبه مایک پمپئو. حالا برخی گمانه‌زنی برای تغییرات بعدی در دولت آمریکا را شروع کرده‌اند، هرچند منطقا باید منتظر بود و نتیجه نهایی جلسه شورای امنیت را دید و بعدا قضاوت و تحلیل کرد.
سفیر اسبق ایران در چین در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
اختلاف کنونی چین و روسیه با آمریکا «تاکتیکی» نیست
موضوع تحریم تسلیحاتی ایران موضوع تاکتیکی نیست، بلکه موضوع نظام بین‌الملل است، به این مفهوم که آیا نظام بین‌الملل تصمیم دارد ایران را سرکوب کند و از وضعیتی که الان هست پایین ببرد یا نه، در همین حد نگاه دارد یا اجازه دهد رشد کند.آمریکا به‌دنبال این است که نظام جمهوری اسلامی از بین برود، سرکوب شود و به پایین سوق پیدا کند، ولی در چارچوب‌های استراتژیک روسیه و چین معتقدند ایران باید درهمین حد فعلی یا درحالتی آزادتر ایفای نقش کرده و بتواند منافع خود را در این زمینه دنبال کند.این تعارض بین چین و روسیه با آمریکا درخصوص موضوع نظام بین‌الملل است، بنابراین موضوعی فراتر از روابط دوجانبه بین آمریکا و چین یا آمریکا و روسیه است. پیش‌بینی من این است که چینی‌ها حتی به‌طور تاکتیکی هم حاضر نیستند این امر به‌تعویق بیفتد. (لینک)
استاد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
عمان و قطر مواضع ضد ایرانی خودرا با پیام خصوصی نرم‌تر می‌کنند
نمی‌توان گفت قطری ها با بحث رویارویی با ایران کنار می‌آیند و وجود پایگاه آمریکایی‌ها در این کشور ممکن است قطر را هم درگیر کند، اما درمجموع شاید بتوان گفت این کشورها تحت‌تاثیر مطالبات و خواسته‌های آمریکایی‌ها قرار گرفته‌اند.درست است که قطر و عمان به‌عنوان کشورهایی نزدیک به ایران موضع متفاوتی دارند، اما با توجه به ضعف‌هایی که به‌عنوان یک بازیگر کوچک در روابط بین‌الملل دارند، در برخی از موارد تحت‌تاثیر مطالبات و منافع بازیگران بزرگ ازجمله آمریکا قرار می‌گیرند. (لینک)
مطالب پیشنهادی
