پوشش نیافتن مشکلات مردم در رسانه ملی به اعتماد عمومی صدمه می‌زند

  به گزارش «فرهیختگان»، امیدعلی مسعودی عضو هیات‏علمی دانشگاه سوره در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در بررسی ضعف‌‌های رسانه‌‌های رسمی در اطلاع‌رسانی و پوشش خبر‌ها گفت: «این سوال در شرایط کنونی به‏ طور جدی مطرح است که چرا مردم روزنامه نمی‌خوانند. به‌عنوان نمونه روزنامه شهروند که این روز‌ها بحث‌‌های زیادی از تعطیلی آن در میان است در سال 98 تنها 18درصد فروش داشته است و از 458 هزار نسخه فقط 84 هزار نسخه آن به فروش رسیده که روزانه می‌شود حدود 300 نسخه. این درحالی است که در کشوری همانند ژاپن هر نفر در طول روز دو روزنامه می‌خواند و به ‏عبارتی 140 میلیون ژاپنی روزانه 280 میلیون روزنامه می‌خوانند. یک روزنامه در ژاپن هشت میلیون نسخه در روز چاپ می‌شود. ما 80 میلیون نفر هستیم و طبق آمار رسمی روزانه دو میلیون نسخه روزنامه چاپ می‌شود.»
وی افزود: «ما در رسانه‌‌های داخلی بیشتر خبر منتشر کرده و اخبار را هم عمدتا از دیگر منابع کپی‏برداری می‌کنیم. مثلا در همین انفجار بزرگ بیروت ملاحظه می‌کنید که رسانه‌‌های مطرح بین‏ المللی به صورت پیوسته بلافاصله با میزگرد‌ها و دعوت از کارشناسان مختلف بعد از حادثه انفجار درحال ارائه اخبار و تحلیل‌‌های روزآمد درباره حواشی ماجرا و گمانه‌‌های مطرح در این خصوص هستند.»
مسعودی ادامه داد: «همین را در کنار پرداخت رسانه‌ای روزنامه‌‌های داخلی و صداوسیما بگذارید و بررسی کنید که چه میزان تفاوت در این میان به چشم می‌خورد.»
این کارشناس حوزه ارتباطات با بیان آنکه رسانه ملی بیش از اندازه به پوشش رسمی اخبار می‌پردازد، خاطرنشان کرد: «صداوسیما هیچ ارتباطی با فضای مجازی ندارد، درحالی‌که در تمام تلویزیون‌‌های دنیا پدیده شهروندخبرنگار یکی از مهم‌ترین منابع خبری به شمار می‌آید.»
وی در ادامه، دنیای مطبوعات را دنیای مردم خواند و اضافه کرد: «فضای مجازی بستر مناسبی را برای دموکراسی پدید آورده و هر کسی می‌تواند در آن حرف بزند و تولید محتوا کند. به فرض مثال من می‌توانم کانالی در شبکه‌‌های اجتماعی ایجاد کنم و مطمئن باشید در هر صورت مخاطب آن بیشتر از 300 نفر خواهد بود. یقین دارم که دست‌کم حدود 600-500 نفر از دانشجویان مطالب من را می‌خوانند و دنبال می‌کنند. این درحالی است که یک روزنامه میلیون‌‌ها تومان خرج می‌کند و زیرساخت‌‌های زیادی را فراهم می‌آورد اما درنهایت خروجی چندانی ندارند و نیاز مخاطب را چنانکه باید و شاید مرتفع نمی‌کند.»
مسعودی تک‏صدایی را معضل بعدی رسانه ملی قلمداد کرد و گفت: «در صداوسیما عمدتا مخالفان نگاه حاکم، حضور ندارند. درحالی‏که به نظر می‌رسد ضروری است دروازه‌‌ها گشوده شده و صدا‌های مختلف در چارچوب قانون، در آن به رسمیت شناخته شود، چراکه فرضا اگر من منتقدی نداشته باشم و هیچ‌کسی نباشد که عیب و ایراد من را بازگو کند، من باید کجا ایراد خود را پیدا کنم؟»
مدیرگروه تبلیغ و ارتباطات فرهنگی دانشگاه سوره ادامه داد: «ما از ژانر‌های مطبوعاتی تنها به خبر بسنده کرده‌ایم، درحالی‏که امروزه خبر، در گوشی‌‌های موبایل به‌وفور وجود دارد و اساسا مشکلی برای دریافت اخبار نیست. یکی از مشکلات اساسی ما در سیاستگذاری خبری است. باکس خبری ما حرفه‏ای نیست. حتی اتاق خبر ما به تقلید از شبکه‌‌های ماهوار‌ه‌ای است و خود خلاقیتی نداریم.»
 وی رویه کنونی را متعلق به 60-50 سال پیش دانست و تصریح کرد که هم‌اینک شیوه‌‌های خبری در تلویزیون‌‌های دنیا متحول شده است. لذا در کشوری که بیش از 80 میلیون نفر جمعیت دارد باید صدای اقلیت نیز شنیده شود.
وی با طرح این سوال که چرا در صداوسیمای ما نباید صدای زرتشتیان شنیده شود، خاطرنشان کرد: «زرتشتیان در مجلس ما نماینده هم دارند، به‌هرحال این قشر نیز مشکلات اجتماعی و فرهنگی دارند. این قشر کسانی بودند که در دفاع مقدس شهید دادند. با این وصف چرا نباید برنامه‌ای مختص به خود داشته باشند؟»
مسعودی با اشاره به پوشش نیافتن بسیاری از مشکلات مردم ازجمله اعتراضات کارگران هفت‏ تپه و اعتراضات مشابه، گفت: «این امر قطعا به اعتماد عمومی صدمه می‌زند. طبق تحقیقاتی که درباره صداوسیما انجام شده مخاطبان این رسانه کم نشده‌اند ولی اعتماد آنها کاهش یافته است. بالعکس آن‌طور که تحقیقات نشان می‌دهد تعداد بینندگان بی‌بی‌سی افزایش نداشته ولی همین تعداد اعتماد زیادی به بی‌بی‌سی دارند. تعداد مخاطبان مهم نیست بلکه کیفیت ارتباط آنها با رسانه مهم است چون اگر محتوا به‌‌هنگام و قوی باشد همین تعداد کم، آن محتوا را در فضای مجازی و محافل عمومی بازنشر می‌دهند.»
استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه با بیان آنکه ما معمولا انتقادپذیر نیستیم، گفت: «من اگر از فلان مدیر رسانه‌ای انتقادی بکنم اولین چیزی که به ذهن او می‌رسد این است که با من مخالفت کرده و آن را در چارچوب تقسیم‌بندی راست و چپ ارزیابی می‌کند و همین موضوع عامل بسیاری از مشکلات است.»
وی با اشاره به آنکه برخی فهم نادرست از تکثر رسانه‌ای دارند، گفت: «تکثر به این معنا نیست که یک کانال را 10 کانال کنیم؟ معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد اخیرا آماری ارائه داده که براساس آن ما 13 هزار رسانه و 400 روزنامه در کشور داریم. این میزان رسانه فعال هستند؟ برخی نشریه‌‌ها روی کاغذ است و حضور فیزیکی ندارند و باید بررسی شود خروجی چیست؟ چقدر مخاطب‌شناسی کردیم؟ و چقدر موفق بودیم در مخاطبان تاثیرگذار باشیم.»
مسعودی با بیان آنکه در تلویزیون یک خبر باید از 10 دروازه بگذرد تا یک مسئول اجازه بدهد آن خبر منتشر شود، تصریح کرد: «رسانه چنین نیست. در قضیه اختلاس و مفاسد اقتصادی بعضا ما بیشتر از آنکه اطلاعات را از دادگاه بگیریم در فضای مجازی به این اطلاعات دست می‌یابیم.»
عضو شورای پژوهشی معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‏رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد با اشاره به لزوم جدی گرفتن آموزش و تقویت سواد رسانه‏ای اهالی رسانه خاطرنشان کرد: «در سطح جامعه نیز باید با کمک نهاد‌های مدنی و فعالیت‌‌هایی که در آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌‌ها انجام می‌شود سطح سواد رسانه‌ای مردم ارتقا یابد و بدیهی است که سواد رسانه‌ای هم تنها مهارت فنی نیست بلکه نگاه انتقادی و فهم و درک مطلب را دربرمی‌گیرد و شامل توانایی تولید محتوا و مسائل دیگر نیز می‌شود.»

 * نویسنده :  محمد جعفری،روزنامه‌نگار