محرم امسال با وجود کرونا برای تلویزیون باید مهم‌تر باشد اما گویا نباید منتظر معجزه باشیم
به گزارش «فرهیختگان»، «فعلا چیزی مشخص نیست»، «قرار است در جلسه‌ای که آخر هفته برگزار می‌شود مشخص شود»، «تمرکزمان فعلا روی غدیر است»، «هنوز تصمیم قطعی نگرفتیم» اینها جواب‌های برخی از مدیران صداوسیما به سوال ما درباره کیفیت و کمیت برنامه‌های رادیو و تلویزیون برای محرم امسال بود. نزدیک به دو هفته به آغاز ماه محرم مانده و با وجود حساسیت‌های امسال اما هنوز خبری از اعلان برنامه‌های ویژه صداوسیما نیست. برنامه‌هایی که البته حدس‌شان با توجه به سابقه سال‌های اخیر خیلی کار سختی نیست. اگر صداوسیما در نوروز 99 غافلگیر شد و مردم هم به آنها حق دادند یا اگر در ماه رمضان هم همچنان غافلگیر بودند و عده‌ای این‌بار هم به آنها حق دادند، اما پس از گذشت حدودا پنج، 6 ماه از ورود ویروس کرونا به کشور دیگر کسی به رادیو و تلویزیون حق نمی‌دهد که برای ماه محرم غافلگیر باشد و برنامه‌ای نداشته باشد.
همه می‌دانیم که کار کردن در این شرایط سخت است و از آن‌سو همه می‌دانیم که محرم امسال خاص‌ترین محرم در دو سه دهه اخیر است. اگر سال‌های گذشته وقت بخش عمده‌ای از مردم در تکایا و هیات‌های مذهبی پر می‌شد امسال اما با توجه به پروتکل‌های بهداشتی و شرایط خاص، تلویزیون باید این وظیفه را به دوش بکشد. البته این وظیفه خیلی پیچیده و سخت نیست. روال کار صداوسیما در سال‌های اخیر تقریبا ثابت بوده است. کرونا شاید برخی برنامه‌های مدیران صداوسیما را به‌هم زده باشد اما در مجموع به نفع آنها تمام شده است. هر انتقادی که به برنامه‌های سال 99 می‌شود را به حضور این ویروس منحوس ربط می‌دهند و پشت کرونا پنهان می‌شوند. شاید مدیران تلویزیون از حضور کرونا خیلی هم ناراحت نباشند هرچند مردم خاطرشان هست که پیش از کرونا چه برنامه‌ها و سریال‌هایی را تماشا می‌کردند.
برنامه‌های تکراری، میهمان‌های ثابت
کافی است که سری به آرشیو صداوسیما در سال‌های اخیر بزنید و برنامه‌های مناسبتی ماه محرم را بررسی کنید. در بهترین حالت با چهار یا پنج قالب از برنامه‌سازی روبه‌رو می‌شویم؛سخنرانی مذهبی، گفت‌وگوی زنده یا ضبط شده، پخش مداحی، تکرار سریال‌های تاریخی یا مذهبی و پخش زنده از شهر کربلا. اگر به ذهن‌تان هم رجوع کنید چیزی فراتر از این برنامه‌ها پیدا نخواهید کرد. قالب‌هایی که کار را برای مدیران و تهیه‌کنندگان تلویزیون راحت کرده، اما از آن طرف شاهد حضور مردمی هستیم که باور دارند تلویزیون برای عزاداری کافی نیست و خودشان باید کاری کنند. امسال اما قرار است مردم خودشان خیلی کاری نکنند، یعنی نباید حضور گسترده‌ای در تکایا و خیابان‌ها داشته باشند.
برگردیم سراغ تلویزیون. اینکه در مناسبت‌هایی شبیه به محرم، چرا برنامه‌های شنیدنی بیشتر از برنامه‌های دیدنی تولید می‌شود، سوال بی‌جوابی است که سال‌ها پرسیده می‌شود. در روزگاری که هر سال به شبهات دینی و معارفی نسل جوان اضافه می‌شود صداوسیما که قرار بود دانشگاه باشد چه کرده است؟حضور کارشناسان خودی، گزیده و محدودش چقدر راهگشا بوده است؟ اثرات گفت‌وگوهای زنده طولانی یا سخنرانی‌های ثابت روزانه را در نسل جوان‌مان می‌توانیم ببینیم؟ گذاشتن دو صندلی روبه‌روی دوربین و زدن حرف‌های تکراری و خواندن پیامک‌های مردمی اوج خلاقیت برنامه‌سازان تلویزیون است؟ سهم شهرستان‌ها و آیین‌های محلی و مذهبی از تلویزیون ملی چقدر است؟ چه درصدی از صحبت‌های کارشناسان مذهبی بر سبک زندگی روزانه مردم و مخاطبان اثر دارد؟ مدیران تلویزیون و برنامه‌سازان قرار است صرفا کندآکتور شبکه‌ها را پر کنند یا به دنبال خروجی مفید و موثر هم هستند؟ خانواده‌ها در شرایط بد اقتصادی کنونی می‌توانند از برنامه‌های ماه محرم برای آرامش بیشتر و استحکام روابط‌شان استفاده کنند؟
با توجه به اطلاعات کسب شده، امسال به‌جز سخنرانی‌ها، مداحی‌ها و همان برنامه‌های زنده استودیویی از داخل ایران یا عراق نباید توقع برنامه جدیدتری از تلویزیون داشت. قطع به یقین شاهد پخش سریال‌هایی مانند «مختارنامه» و «معصومیت از دست رفته» و فیلم‌های «روز واقعه» و«سفیر» هم خواهیم بود تا سهمیه هر سال‌مان فراموش نشود.
پیشنهادهایی برای تلویزیون
مجددا برای مدیران محترم سازمان صداوسیما یادآوری می‌کنیم که محرم امسال به دلیل شرایط ویژه حاکم بر کشور و دنیا خاص است و اهمیت دارد. گروهی که خودشان مراسم عروسی برگزار می‌کنند و سفرشان قطع نمی‌شود منتظر نشسته‌اند که پس از اتمام ماه محرم و حتی صفر، تمام بیماری‌ها و مرگ‌ومیرها را به گردن عزاداری برای امام حسین(ع) بیندازند و گروهی دیگر هم بی‌توجه به پروتکل‌های بهداشتی و خطرات احتمالی و برای شلوغ شدن منبرشان، مردم را به خیابان‌ها می‌کشانند و خاطرشان را بی‌دلیل راحت می‌کنند که ویروس کرونا با عزاداران سیدالشهدا کاری ندارد. در این شرایط صحبت‌های رهبری در روز عید قربان هرچند تکلیف را برای مداحان و منبری‌ها روشن کرد، اما اوضاع را برای تلویزیون سخت‌تر کرد. تلویزیون باید هم خوراک مناسب به بینندگان ثابت احتمالی‌اش بدهد و هم باید سعی در جذب اقشاری بکند که عموما بیرون از خانه عزاداری می‌کردند و حالا شاید نگه‌داشتن‌شان در خانه سخت باشد.
در این حال و احوال برای مدیران تلویزیون پیشنهادهایی داریم که شاید هم به تنوع برنامه‌هایشان کمک کند و هم در جذب بیشتر مخاطبان موفق شوند.
یک؛ استفاده از ظرفیت شهرستان‌ها
بسیاری از روستاها و شهرستان‌های ایران مراسم و آیین‌های جذاب و قدیمی در ماه‌های محرم و صفر دارند. براساس آنچه در کتاب‌های تاریخی و مذهبی آمده، بیش از صدها شکل‌ورسم عزاداری در ایران وجود دارد که نهایت شناخت مردم یا مدیران به شهرهای جنوبی یا یزد برمی‌گردد. در سراسر ایران این عزاداری‌ها وجود دارد و مستندهای خوبی هم از آنها ساخته شده که می‌تواند هم باعث شناخت بیشتر مردم شود و هم جذابیت بالایی دارد. آشنایی با مدل‌ها و سبک‌های مختلف عزاداری در سطح ملی، یک فرصت طلایی برای معرفی فرهنگ و مذهب به صورت توامان است. عمل به این شعار که گفته می‌شود ایران فقط تهران یا شهرهای بزرگ نیست را از همین ماه محرم می‌شود در تلویزیون آغاز کرد. اگر مردم شهرهای کوچک، رسم عزاداری خودشان را از گیرنده‌هایشان ببینند هم دلگرم و هم قانع می‌شوند برای در خانه ماندن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی.
دو؛ تعزیه
یکی از رسوم مهجور و فراموش شده در ماه محرم تعزیه‌خوانی است. تهیه و پخش تعزیه‌خوانی‌های جذاب قدیمی یا حتی جدید یکی دیگر از برنامه‌هایی است که می‌تواند علاوه‌بر پرکردن کندآکتور شبکه‌ها باعث بالارفتن تعداد مخاطبان هم بشود. البته ممکن است نسل‌های جدید با تعزیه رابطه خوبی برقرار نکنند، اما حتما کم‌کاری در این حوزه باعث ایجاد این فاصله شده و نیاز به تکرار و تنوع دارد تا این هنر ارزنده مجدد بین مردم جا بیفتد. در حالی که در سال‌های اخیر شاهد برگزاری تعزیه در کشورهای دیگر بودیم. استفاده نکردن از این ظرفیت بالا نوعی بدسلیقگی است هرچند ممکن است در ابتدا مورد توجه زیادی قرار نگیرد، اما گزینش بهترین تعزیه‌ها و پخش آنها در ساعت مناسب می‌تواند امسال مورد استفاده قرار بگیرد.
سه؛ ارزش افزوده و سریال‌های تکراری
حالا که ظاهرا گریزی از پخش تکراری سریال‌های تاریخی نیست دست‌کم دورچین به آن اضافه کنید و فقط دکمه پخش را نزنید و بروید سراغ کار و زندگی‌تان. استفاده از پشت‌صحنه‌های جذاب این سریال‌ها در کنار پخش سریال یا انجام و پخش گفت‌وگو با عوامل سریال‌های پخش شده می‌تواند باعث تنوع برای مخاطبان شود. حضور کارشناسان آگاه و خوش‌بیان برای معرفی شخصیت‌های تاریخی نشان داده شده در سریال هم می‌تواند به فهم بیشتر بینندگان کمک کند و برنامه‌ها را از روال خسته‌کننده و تکراری‌اش نجات دهد.
چهار؛ باز شدن دایره مداحان و منبری‌ها
البته این پیشنهاد به آن معنا نیست که به مداحان و روحانیون اینستاگرامی فضا داده شود یا همه نگاه‌های دینی تریبون داشته باشند، بلکه امکان استفاده از همه ظرفیت‌های نیروهایی است که داخل نظام حضور دارند و به آن معتقدند، هرچند ممکن است اختلافات نظری هم با سازمان صداوسیما داشته باشند. شنیدن حرف‌های تازه، متقن و دقیق و نه من‌درآوردی حق مردم و نسل‌های تازه است. اگر عموم مردم حرف‌های درست و منطقی را از تلویزیون خودشان نشنوند حتما به سمت فضای مجازی می‌روند و آنجا پای صحبت هر مداح یا روحانی از راه رسیده‌ای می‌نشیند و ممکن است چشم بسته حرف‌های آنها را قبول کند. چه اشکالی دارد که در ماه محرم از تلویزیون ملی، مناظرات دینی به صورت زنده پخش شود؟ آیا پخش این مناظرات ممکن است وضعیت دینی کشور را از شرایط فعلی بدتر کند؟ به‌جای اینکه مردم شاهد حرف‌های تکراری یک نفر از تلویزیون آن هم ساعت 6 صبح باشند بهتر نیست آن فرد در کنار افراد دیگری مناظره کنند یا حتی به مردم اجازه داده شود که سوالات خود را به‌صورت تلفنی مطرح کنند و کارشناسان مختلفی به ابهامات و شبهات آنها پاسخ دهند؟
قبول داریم که انجام این پیشنهادها سختی دارد و باید برایش زحمت کشید و هزینه داد. باید جلوی واکنش‌ها ایستاد و ممکن است صندلی‌های مدیریتی دچار لغزش شوند. اما توصیه جدی‌مان به صداوسیما این است که تا دیر نشده سخن تازه بگوید.
* نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
