به گزارش «فرهیختگان»، با نزدیک شدن به پایان فصل فوتبالی در کشور‌های مختلف، بحث تبانی و تغییر نتایج دیدار‌ها بیش از پیش داغ می‌شود. معمولا چنین جرائمی یا به‌دلیل شرط‌بندی عوامل دخیل در فوتبال اتفاق می‌افتد یا تیم‌‌هایی که برای قهرمانی، کسب سهمیه لیگ‌‌های قار‌ه‌ای و البته بقا در لیگ در رقابت هستند تا با پرداخت مبالغی به بازیکنان حریف برتری خود را تضمین کنند. فیفا سال‌هاست که با چنین رفتار‌های ناجوانمردانه‌ای درحال مقابله است و البته خود این نهاد نیز بار‌ها به دریافت رشوه از سوی افراد و کشور‌های مختلف متهم شده است. بااین‌حال هنوز هم در هر سال شاهد چندین مورد رسوایی درباره تبانی در کشور‌های مختلف به‌خصوص در منطقه جنوب‏ شرق آسیا که شرط‌بندی و تعیین نتایج بازی‌‌ها رواج زیادی دارد، هستیم. در ایران هم چندسالی است که در هفته‌‌های پایانی شایعاتی درباره احتمال تبانی مطرح می‌شود که در خیلی از مواقع به تایید نهایی نمی‌رسد.

 فساد در جنوب‌شرق آسیا

در لیگ‌‌های معتبر به‌ندرت شاهد چنین اتفاقاتی هستیم اما فساد سازمان‌یافته در سال‌‌های اخیر در این لیگ‌‌ها نیز دیده شده که مهم‌ترین نمونه آن به سری A و رسوایی کالچوپولی برمی‌گردد که تبعات سنگینی را برای فوتبال باشگاهی ایتالیا به‌دنبال داشت. بااین‌حال معمولا در این کشور‌ها با توجه به سهمیه‌‌های تورنمنت‌‌های اروپایی و همچنین پرداخت حق پخش براساس رتبه تیم‌ها، کمتر تیمی حاضر می‌شود مقابل رقبایش تن به شکست بدهد و به همین دلیل کمتر شاهد چنین اتفاقاتی هستیم.

در آسیا اما اوضاع کمی متفاوت است. دستمزد‌های پایین بازیکنان و مبالغ هنگفتی که در بنگاه‌‌های شرط‌بندی جابه‌جا می‌شود انگیزه تبانی در بین بازیکنان، مربیان و حتی مالکان باشگاه‌‌ها را بالا می‌برد. فیفا حدود دو هفته پیش در یکی از آخرین موارد افشاشده، 11 بازیکن تیم جوانان یک باشگاه در ویتنام را محروم کرد. بازیکنان تیم زیر 21 سال «دونگ‌تاپ» سال گذشته و در جریان تورنمنت جوانان این کشور مبلغ 150 میلیون دونگ (واحد پول ویتنام) معادل 6500 دلار شرط‌بندی کرده بودند که نتیجه دیدار تیم‌شان برابر «وین‌لانگ» با مجموع 2 گل یا کمتر به پایان می‌رسد. این مسابقه یک–یک مساوی به پایان رسید و آنها علاوه‌بر پول خود، 5750 دلار نیز دریافت کردند. با افشای این موضوع، فیفا برای «هوین ون‌تین» متهم اصلی این پرونده که این پیشنهاد را به سایر بازیکنان تیم داده بود محرومیتی 5 ساله از تمامی فعالیت‌‌های ورزشی درنظر گرفت و سایر بازیکنان نیز 6 ماه محروم شدند. تمامی این بازیکنان عضو تیم ملی زیر 19 سال ویتنام نیز بودند که سال گذشته در رقابت‌‌های قهرمانی آسیا حضور داشتند. فوتبال این کشور در سال‌‌های اخیر چندین‌بار با رسوایی تبانی مواجه شده است و سابق چندان خوبی در این زمینه ندارد. در سال 2005 و در مسابقات جنوب‌شرق آسیا 7 بازیکن ویتنامی ازجمله چند ستاره آینده‌دار فوتبال این کشور به‌دلیل نقشی که در تغییر نتیجه یکی از دیدار‌ها داشتند، به تبانی متهم شدند و حتی یکی از آنها به 4 سال زندان محکوم شد. 7 سال بعد هم 9 بازیکن تیم «ویسای نین‌بین» به‌دلیل شرط‌بندی روی یکی از دیدار‌های تیم‌شان در رقابت‌‌های AFC کاپ با زندان و محرومیت مواجه شدند.

اثبات تبانی معمولا زمان‌بر است و با توجه به اینکه افراد دخیل در چنین پرونده‌‌هایی با تبحر بالایی قانون را دور‌ زده و تلاش می‌کنند کمتر رد پایی از آنها در پرونده باقی بماند، به همین دلیل ماه‌‌ها و شاید چند سال طول می‌کشد تا جرم آنها اثبات شود.

به‌تازگی یکی از بازیکنان تیم ملی لائوس به‌دلیل تلاش برای اثرگذاری روی نتیجه دیدار تیم ملی این کشور برابر هنگ‌کنگ در سال 2017 مجرم شناخته شد و کنفدراسیون فوتبال آسیا او را مادام‌العمر از فوتبال محروم کرد. جزئیات زیادی از اتهام اصلی این افراد منتشر نشده است اما فدراسیون فوتبال لائوس که پیش از این دو بازیکن دیگر تیم ملی این کشور را به‌دلیل نقش‌داشتن در پرونده تبانی در این دیدار دوستانه محروم کرده بود، از AFC و فیفا خواسته محرومیت این بازیکن را نیز برای تمامی مسابقات در سطح دنیا اعمال کنند.

 لغو لیگ در ارمنستان

یکی از عجیب‌ترین پرونده‌‌های تبانی در فوتبال طی سال‌‌های اخیر اتفاقی است که به‌تازگی در ارمنستان رخ داده و منجر به محرومیت 45 نفر از بازیکنان، مربیان و روسای باشگاه‌‌ها در فوتبال این کشور شده است. تیم لوکوموتیو ایروان که در دسته یک این کشور حضور داشت و در تلاش بود که به لیگ برتر صعود کند پس از کسب چند نتیجه عجیب در دیدارهایش نهایتا متهم به تبانی برای کسب نتیجه شد و این تیم به‌همراه 4 باشگاه دیگر از این تورنمنت کنار گذاشته شدند و مسابقات لیگ هم لغو شد. لوکوموتیو درحالی‌که رقابت نزدیکی با تی‌اف‌سی‌وان برای قهرمانی در این فصل داشت در چند دیدار خود با نتایج 12 بر صفر، 8 بر یک، 9 بر 2، 7 بر صفر، 8 بر صفر و 8 بر 2 پیروز شد تا بتواند تفاضل گل خود را به حریف نزدیک کند و صدر جدول را از آنها پس بگیرد. به‌دنبال این نتایج شک‌برانگیز، تحقیقات فدراسیون فوتبال ارمنستان آغاز شد که درنهایت با اثبات تبانی، 45 نفر مادام‌العمر و 13 نفر دیگر هم با محرومیت‌‌های چندساله روبه‌رو شدند. این یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌‌ها در فوتبال این کشور است که در آن بازیکنان و مربیان از کشور‌های مختلف ازجمله روسیه، لتونی و بلاروس دخیل بودند. آرمن ملیکبکیان، رئیس فدراسیون فوتبال ارمنستان می‌گوید این حکم گام مهمی در مبارزه با تبانی در فوتبال این کشور است و این روند در آینده با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد تا دیگر شاهد چنین رسوایی‌‌هایی در ورزش ارمنستان نباشیم.

فوتبال دنیا همواره با چنین مشکلاتی روبه‌رو بوده است. از داستان تبانی باشگاه مارسی و محرومیت آنها که به زندانی شدن برنارد تاپی، رئیس این باشگاه نیز منجر شد تا پرونده رشوه چندین کشور به مقامات فیفا برای دریافت میزبانی رقابت‌‌های جام‌جهانی همگی وجهه این ورزش را خدشه‌دار کرده‌اند. پابلو اسکوبار، بازیکن تیم ملی کلمبیا یکی از قربانیان این جرائم است که جانش را تنها به‌دلیل یک گل به خودی از دست داد. او در جام‏جهانی 1994 به اشتباه دروازه تیم خود را باز کرد تا یکی از عوامل حذف کلمبیا از جام‌‏جهانی لقب بگیرد. حتی عد‌ه‌ای او را متهم کردند که به عمد این کار را انجام داده و درگیر یک پرونده تبانی بوده است. 10 روز بعد جنازه او درحالی‌که جای چندین گلوله روی بدنش بود، در کلمبیا پیدا شد. بعد‌ها بادیگارد یکی از کارتل‌‌های موادمخدر اعتراف کرد که رئیسش به‏دلیل اینکه با این گل مبلغ زیادی را در یک شرط‌بندی از دست داده، دستور قبل اسکوبار را صادر کرده است.

 ماجرای یک فساد سازمانی در آلمان

حتی در آلمان که به قوانین سختگیرانه مشهور است نیز چندین بار پرونده‌‌هایی در این زمینه وجود داشته که به محرومیت بازیکنان و حتی داوران منجر شده است. یکی از جنجالی‌ترین آنها در سال 1965 رخ داد که باشگاه هرتابرلین برای کسب نتایج دلخواهش به رقبا و داوران رشوه پرداخت می‌کرد و با تحقیقات در این پرونده، نهایتا 50 نفر با محرومیت روبه‌رو شدند. در سال‌‌های اخیر نیز بار دیگر رسوایی گریبان ژرمن‌‌ها را گرفت و در آستانه میزبانی آنها در جام‌جهانی 2006 ماجرای روبرت هویزر، داور جنجالی این کشور به تیتر رسانه‌‌های دنیا تبدیل شد. هویزر به کمک چندین مربی، بازیکن و عوامل برگزاری بازی‌‌ها فساد سازمان‌یافته‌ای را در فوتبال این کشور هدایت می‌کرد و با مدیریت نتایج دیدارها، درآمد زیادی کسب کرده بود.

 79 گل در یک بازی!

در بسیاری از موارد این اتفاقات بسیار حرفه‌ای و با برنامه‌ریزی دقیقی انجام می‌شود اما گاهی اوقات این تبانی‌‌ها به‌قدری آماتورگونه و مضحک انجام می‌شود که به سوژه طنز رسانه‌‌ها تبدیل می‌شود. یکی از مشهورترین موارد مربوط به دو دیدار در دسته دوم لیگ نیجریه است. دو تیم «پلیس‌ماشین» و «پلاتیو یونایتدفیدرز» رقابت نزدیکی برای صعود به دسته بالاتر داشتند و هم‌امتیاز با هم در هفته پایانی به مصاف رقبای خود رفتند. فیدرز در نیمه نخست 7 گل به حریفش زد و در دیدار همزمان نیز «ماشین» 6 گل به ثمر رسانده بود. نیمه دوم هر دو مسابقه اما شاهد اتفاقات عجیبی بود. فیدرز 72 گل دیگر زد و بازی را 79 بر صفر برد و پلیس هم در پایان 67 بر صفر حریفش را مغلوب کرد! فدراسیون فوتبال نیجریه هر چهار تیم را به‌دلیل این رسوایی شرم‌آور 10 سال از حضور در تمامی مسابقات محروم کرد.

 * نویسنده:سیامک خاجی،  روزنامه‌نگار