سفیر پیشین ایران در ورشو در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
به گزارش «فرهیختگان»، رامین مهمانپرست، سفیر سابق ایران در لهستان با اشاره به جایگاه شفافیت در تجربیات جهانی برای مبارزه با فساد به «فرهیختگان» گفت: «در بسیاری از کشورهای دنیا شاهد فساد بودیم، اما دیدیم که تعداد قابل‌توجهی از آنها با برنامه‌ریزی نسبت به این مساله توانستند توفیقاتی داشته باشند و رضایت مردمی را به‌دنبال آن به‌وجود آورند.»
وی مهم‌ترین نکته در مبارزه با فساد را شفافیت در عملکرد و اطلاع‌رسانی اقدامات حاکمان دانست و تصریح کرد که با شفافیت دسترسی عموم به اطلاعات امکان‌پذیر خواهد شد، لذا اساسا شفافیت در کشورهایی که توفیقات قابل‌توجهی در مبارزه با فساد داشته‌اند، رکن اساسی بوده است.
مهمانپرست اضافه کرد: «تحقق شفافیت به‌طور مشخص به چند عامل و اقدام اصلی وابسته است که یکی از آنها قانون است و به قانون‌گذاری در این حوزه بر می‌گردد. از این حیث باید قوانینی تصویب شوند که بسترساز شفافیت باشند و هرکسی مانع این شفافیت و مانع دسترسی مردم به اطلاعات مختلف در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی شد برای آن برخوردهایی قانونی پیش‌بینی شود.»
این دیپلمات سابق کشورمان ادامه داد: «بحث دیگر در کنار قانون‌گذاری فرهنگ‌سازی دربین مردم و مسئولان است که از جایگاه بالایی برخوردار است. اینکه مردم قبول کنند باید از مسئولان مطالبه شفافیت داشته باشند و جاهایی که احساس می‌کنند این دسترسی وجود ندارد و زمینه فساد ایجاد می‌شود خواستار مقابله با فساد باشند و خود نیز رعایت کنند همگی به فرهنگ عمومی در این زمینه برمی‌گردد.»
وی تصریح کرد: «اقداماتی که شفافیت را از بین می‌برند، صرفا به مسئولان برنمی‌گردد، بلکه به مردم عادی هم برمی‌گردد و اگر آنها از مطالبه‌گری در این باره دست بکشند راه برای بروز فساد باز می‌شود و در مقابل، اگر فرهنگ‌سازی درستی صورت گیرد خود مردم کمک می‌کنند در اینکه یک شفافیتی در همه عملکردها حاکم شود.»
وی ادامه داد: «بحث بعدی که خیلی می‌تواند کمک کند استقرار سیستم درجریان عملکرد سازمان‌ها و چرخه‌ای است که منجر به تصمیم‌گیری و اقدام نهایی می‌شود. معمولا در چرخه‌های عملکرد سازمانی اگر شاهد گره‌هایی در این چرخه سیستمی باشید به این معنا که افراد خاص باید تصمیم بگیرند و همه گردش چرخه به تصمیم آنها بستگی دارد، به این نقاط و گره‌ها نقاطی می‌گویند که می‌تواند سیستم را از حالت سیستمیک خارج کند و تصمیمات فرد است که می‌تواند همه‌چیز را تغییر دهد. این زمینه‌ساز فساد می‌شود. استقرار سیستم باعث می‌شود نقش تعیین‌کننده افراد کمرنگ و سیستم حاکم شود. عملکرد سیستمی شفافیت را به‌دنبال می‌آورد و شفافیت مانع از انحصار در اطلاع‌رسانی و در رانت‌هایی می‌شود که برخی از آن استفاده می‌کنند و باعث از بین رفتن زمینه فساد می‌شود.»
سفیر پیشین ایران در ورشو خاطرنشان کرد: «کشورهایی مانند لهستان که توفیقاتی را در این زمینه کسب کرده‌اند، چندکار را با هم انجام داده‌اند. در این کشور، در فرهنگ مردم مطالبه شفافیت و پاسخگویی وجود دارد. افرادی که در چنین جوامعی زندگی می‌کنند از اینکه عملکرد خودشان و سیستم در جامعه شفاف باشد احساس باشخصیت بودن می‌کنند و آن را نشانه فرهنگ بالای جامعه می‌دانند، بنابراین تلقین این فرهنگ و یادآوری آن به‌مردم تاثیری بسیار جدی دارد.»
مهمانپرست ادامه داد: «مضاف بر آن در کشور لهستان بحث مقابله با تخلف و برخورد قانونی با مواردی که شفافیت از بین می‌رود و فساد ایجاد می‌شود بسیار جدی گرفته می‌شود و اگر کسی خلاف کند برخورد قاطعی با او صورت می‌گیرد و به این ترتیب زمینه عدم شفافیت از بین می‌رود. مساله بحث استقرار سیستم در ادارات مختلف هم باعث می‌شود که فرضا اگر شما کار اداری دارید تکلیف کار شما به‌طور کامل در چرخه سیستمی مشخص است و این‌طور نیست که فردی بتواند بدون طی مراحل مقضی، کار شما را راه بیندازد یا برعکس در مسیر آن سنگ‌اندازی کند و درخواست رشوه داشته باشد.»
سخنگوی اسبق وزارت خارجه با اشاره به تجربه لهستان در مساله نظارت عمومی بر حاکمیت نیز گفت: «چند عامل باعث می‌شود که نظارت عمومی به‌شدت افزایش یابد؛ یکی رقابت جدی احزاب است. احزاب چون قدرتمندند و ممکن است در این رقابت‌ها به‌نوبت جایگاه حاکمیت را به‌دست گیرند، احزاب رقیب به‌شدت عملکرد آنها را زیر ذره‌بین می‌برند و کنترل می‌کنند و اگر خلافی ببینند اعلام می‌کنند. همین‌طور مردم به‌صورت غیرحزبی این امکان را پیدا می‌کنند که اگر خلافی بود نسبت به آن خلاف عکس‌العمل نشان دهند.»
مهمانپرست درخصوص جریان آزاد اطلاعات و سطح دسترسی مردم به داده‌ها نیز توضیح داد اطلاعات در اختیار همه مردم قرار دارد و همه جامعه به این اطلاعات دسترسی دارند. به‌عنوان نمونه رای نمایندگان، حقوق و هدایای دریافتی آنها و... شفاف است و باید اطلاعات مربوط به آنها در اختیار مردم قرار گیرد. مضاف بر آن اگر کسی در اعلام این اطلاعات مرتکب تخلف شود و خلاف واقع اعلام کند یا در این زمینه پنهان‌کاری کند و بعد مشخص شود که او پنهان کرده، این مساله باعث رسوایی او می‌شود و مسئول متخلف شغل و موقعیت خود را از دست می‌دهد.
وی افزود: «در لهستان عامل دیگر در عملیاتی کردن نظارت بر حاکمیت، غیر از رقابت احزاب، نقشی است که رسانه‌ها در این زمینه ایفا می‌کنند و بسیار کنجکاوانه عملکرد مسئولان را پیگیری می‌کنند و هرجایی متوجه شوند کاری برخلاف آن روال طبیعی و قانون انجام می‌شود، به‌شدت نسبت به افشای آن فعال هستند. از این رو می‌توان گفت در این کشور رسانه‌ها می‌توانند نوعی ضمانت اجرا بر نظارت عمومی باشند و به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که افراد در مسئولیت‌های مختلف مجبور شوند مراقب اعمال و رفتار خود باشند.»
سفیر پیشین ایران در لهستان یادآور شد: «این شفافیت صرفا به حاکمان محدود نمی‌شود و اعضای خانواده‌های آنها را نیز در برمی‌گیرد، لذا هرکس بخواهد از موقعیت خود به‌صورت خلاف قانون به‌نفع خانواده‌اش بهره‌ای ببرد تحت‌نظارت قرار می‌گیرد و همان‌طور که اشاره شد افشای تخلفات، واکنش شدید مردم و برخورد قانون را به‌دنبال دارد.»
وی تصریح کرد که در سال‌های حضور در لهستان، بسیاری از موارد از سوی احزاب رقیب حزب حاکم یا رسانه‌ها افشا می‌شد و همین موضوع بسیاری از مسئولان در نهاد‌های مختلف حکومت را به‌چالش کشیده و درنهایت وادار به استعفا می‌کرد. ضمن آنکه مردم هم کنجکاو بودند و با دقت پیگیری می‌کردند و حساسیت نشان می‌دادند.
مهمانپرست ریشه این حساسیت عمومی را مرتبط با فرهنگ مردم لهستان دانست و ادامه داد آنها به این فهم مشترک رسیده‌اند که با رعایت یک‌سری اصول اخلاقی ازجمله بحث شفافیت کشور و جامعه‌شان ارتقا می‌یابد و این برای مردم اهمیت دارد.
مطالب پیشنهادی
