به گزارش «فرهیختگان»، در ماه‌هایی که از شیوع گسترده ویروس کرونا در دنیا گذشته، محققان و دانشمندان مرحله‌به‌مرحله باتوجه به تکمیل شدن تحقیقات خود و شناخت بیشتری که از این ویروس به‌دست آوردند، به نتایج مختلفی دست یافتند. این مساله را بیشتر می‌توان از تغییر نظر محققان درباره استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی و تأثیر در کاهش چشمگیر شیوع ویروس دریافت.

این مطالعات هر روز کامل‌تر می‌شود و برای اینکه همه دنیا از آن استفاده کنند، معمولا جدیدترین اطلاعات و تحقیقات علمی در مجلات علمی دنیا منتشر شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد.

در این میان،nature  به‌عنوان معتبرترین مجله علمی جهان، هر روزه تازه‌ترین اقدامات و مطالعات علمی را در زمینه‌های مختلف منتشر می‌کند و از زمان شیوع ویروس کرونا، در کنار دیگر مباحث علمی، مطالعات انجام‌شده در حوزه کرونا را هم منتشر می‌کند.

  کرونا به‌طور قطعی باعث آرتروز نمی‌شود

بیماری کووید-19 به‌عنوان یک بیماری عفونی باعث بروز سندروم حاد تنفسی در مبتلایان می‌شود که به‌طور چشمگیری ریه‌ها را درگیر کرده و گاه موجب فعالیت ایمنی بیش ازحد و خارج از کنترل بدن و واکنش سیتوکینی در ساختارهای کیسه‌های هوایی می‌شود. طبق مطالعاتی که در چین انجام شده، 15 درصد مبتلایان به کرونا دچار تنگی نفس شده و ویروس به ریه‌های آنها نفوذ کرده و باعث افت اکسیژن خون می‌شود و از این میان، پنج درصد نیاز به استفاده از دستگاه ونتیلاتور پیدا می‌کنند. الگوی سیتوکین‌های التهابی ایجادشده در کووید-19 شباهت زیادی با سیتوکین‌هایی دارند که در درمان التهاب روماتیسمی مفاصل (آرتروز) به‌کار می‌رود. مطالعات بالینی مختلفی روی این مورد درحال انجام است و باوجود این شباهت‌ها، کووید-19 و دیگر بیماری‌های مرتبط با کرونا، از نظر بالینی آرتروز ایجاد نمی‌کند و محققان معتقدند تنها ممکن است یک التهاب موضعی در ساختار کیسه‌های هوایی ایجاد کند. کرونا به‌دلایلی برای مبتلایان به آرتروز مشکل‌ساز می‌شود، به‌طوری‌که بروز مشکل در ایمنی بدن آنها در دوران شیوع کرونا از آن‌جمله است. باوجود این، شواهد به‌دست آمده بیانگر این نیست که بیماران مبتلا به آرتروز بیشتر درمعرض ابتلا به کووید-19 هستند. محققان مطالعاتی را پیرامون بیماری آرتروز و ارتباط آن با کرونا انجام داده و علاوه‌بر بررسی علائم اسکلتی عضلانی در بیماری کرونا، برخی شباهت‌های مربوط به التهاب کیسه‌های هوایی در آرتروز و کرونا را مطالعه کردند. آنها راهکار مسدود کردن سیتوکین‌ها را برای درمان کووید-19 و اثر آن را روی خطر بروز عفونت ویروسی بررسی کردند.

علائم اسکلتی عضلانی درکنار عفونت‌های تنفسی، یکی از شایع‌ترین علائم در عفونت کروناویروس است. به‌طور کلی، عفونت‌های ویروسی خطر بروز آرتروز را نیز افزایش می‌دهد، اما طیف علائم آن گسترده بوده و از درد مفاصل گرفته تا آرتروز مزمن را شامل می‌شود. درحالی‌که آرتروز مزمن ممکن است به‌دلیل هپاتیتC و مشکلات دیگر هم ایجاد شود، اما آرتروز محدود به‌دنبال سرخجه یا ویروس هپاتیتB هم به‌وجود می‌آید. ازسوی دیگر، کروناویروس معمولا به‌لحاظ بالینی موجب بروز آرتروز نمی‌شود؛ تنها در مواردی بسیار محدود، درد مفصلی و عضلانی در کمتر از 10درصد موارد در کروناویروس دیده می‌شود. اما آنچه از تحقیقات برمی‌آید، این است که شیوع ویروس کرونا ممکن است خطر بروز آرتروز را افزایش دهد، اما این امر قطعی نیست.

  نابودی ویروس با نور ماوراءبنفش

یکی از روش‌های مستقیم برای محدود کردن انتقال ویروس کرونا در هوا، غیرفعال کردن آنها در مدت زمان کوتاهی پس از تولید است. نور ماوراءبنفش که خاصیت میکروب‌کشی دارد، معمولا در طول موج 254 نانومتر، برای این کار گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود، اما درصورتی‌که به‌طور مستقیم از آن استفاده شود، ممکن است برای سلامت پوست و پشم‌ها خطرناک باشد. در مقایسه با آن، نور far-UVC در طول موج 207 تا 222 نانومتر به‌طور مؤثری قادر است بدون اینکه بافت‌های بدن انسان را درمعرض خطر قرار دهد، عوامل بیماری‌زای ناشی‌از کروناویروس را از بین ببرد. محققان پیش‌تر، از این نور برای نابودی ویروس آنفلوآنزا در هوا استفاده می‌کردند و به‌تازگی دریافته‌اند که این نور می‌تواند در ازبین رفتن ویروس کرونای منتشرشده در هوا هم مؤثر باشد. تقریبا تمام کروناویروس‌های انسانی اندازه ژنوم یکسانی داشته و نور far-UVC  با غیرفعال کردن آنها، قادر به نابودی ویروس است. استفاده از این نور در مکان‌های عمومی، طی هشت‌دقیقه تا 90 درصد، طی 11 دقیقه تا 99 درصد و طی 25 دقیقه تا99.9 درصد ویروس را غیرفعال و نابود می‌کند.

باوجود اینکه در ابتدای شیوع کرونا در جهان، دانشمندان اعلام کردند این ویروس ازطریق هوا منتقل نمی‌شود، تحقیقات جدید نشان می‌دهد ویروس کرونا تا حدود سه‌ساعت هم در ذرات هوا باقی می‌ماند و همین امر می‌تواند در گسترش شیوع ویروس و انتقال ویروس به‌ویژه از ناقلان بدون علامت بیماری نقش مهمی داشته باشد. قرارگرفتن درمعرض نور ماوراءبنفش یک روش ضدعفونی مستقیم به‌شمار می‌رود که بسیاری از ویروس‌های موجود در هوا را از بین می‌برد. نوعی از این نور با طول موج 254 نانومتر در فناوری لامپ‌های زنون مورداستفاده قرار می‌گیرند که به‌دلیل طیف گسترده‌ای از اشعه ماوراءبنفشی که ساطع می‌کند، با سلامت چشم‌ها و پوست ارتباط مستقیم دارد. این لامپ‌های زنون در ضدعفونی مکان‌های خلوت مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما به‌دلیل خطراتی که دارند، در محیط‌های شلوغ و پررفت‌وآمد از آنها استفاده نمی‌کنند. در چنین شرایطی، نور ماوراءبنفش با طول موج 207 تا 222 نانومتر کاربرد دارد که میکروارگانیسم‌های آلاینده و بیماری‌زا را از بین می‌برد و خطرات طول موج بالاتر نور ماوراءبنفش را هم ندارد و به‌راحتی می‌توان از آن در ضدعفونی محیط‌های پررفت‌وآمد استفاده کرد. دامنه این نور پایین است و به سلول‌های زنده انسانی در پوست و چشم نمی‌رسد و در همان لایه پوستی قرنیه یا پوست یا لایه اشک جذب می‌شود. اما از آنجاکه ویروس‌ها و باکتری‌ها بسیار ریز هستند، نور ماوراءبنفش قادر به نفوذ به ویروس بوده و آنها را از بین می‌برد.

  عواطف و احساساتی که با کرونا برانگیخته می‌شود

از همان روزهای شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان، بسیاری از محققان نسبت‌به عوارض روحی و روانی این بیماری هشدار دادند. ماهیت بیماری کووید-19، شیوع آن و نبود درمان قطعی شرایط را برای برهم زدن وضعیت روانی افراد جوامع مختلف فراهم می‌کند. قرنطینه طولانی‌مدت شهرها و قرنطینه چندهفتگی مبتلایان به این بیماری و ناامیدی برخی افراد از بهبودی و استرسی که در جامعه به‌دلیل ترس از ابتلا به این ویروس وجود دارد، همگی ازجمله عوامل مستعدکننده بروز اختلالات روحی و روانی به‌شمار می‌رود. خبرهای منتشرشده در این بازه زمانی، به سه بخش اخبار منفی، مثبت و خنثی تبدیل می‌شود. بررسی‌های شورای تحقیقات ملی کانادا نشان می‌دهد تاثیر اخبار منفی به‌مراتب روی عواطف و احساسات افراد بیشتر بوده و اثر طولانی‌تری دارد. طبق بررسی‌ها، حدود 52 درصد اخبار مرتبط با کرونا احساسات منفی و تنها 30 درصد از اخبار احساسات مثبت را در افراد به‌همراه دارند، درحالی‌که 18 درصد هم حالت خنثی دارند. ترس، صداقت، ناراحتی و عصبانیت مهم‌ترین عواطف و احساساتی هستند که افراد با قرارگرفتن درمعرض اخبار مرتبط با کرونا از خود بروز می‌دهند. اما از این میان، ترس، یکی از شایع‌ترین احساساتی است که افراد را در دوران شیوع کرونا درگیر کرده است. شناخت این احساسات در تعامل با افراد اهمیت بالایی دارد. عدم قطعیت و ترس می‌تواند نتایج مخربی برای سلامت روان افراد به‌دنبال داشته باشد. باوجود این تهدیدهای روانی، دنیا با یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های یک‌دهه گذشته، یعنی کرونا مواجه است. درست است که شمار کشته‌های ناشی از این بیماری ویروسی آنقدر بالا نیست، اما موفق نبودن دانشمندان در درمان قطعی این بیماری، به اندازه کافی ترس را در دل مردم دنیا ایجاد کرده است.

البته باوجود اینکه به‌نظر می‌رسد میزان مرگ‌ومیر ناشی از کووید-19 در مقایسه با بسیاری دیگر از بیماری‌های ویروسی کمتر است، اما از آنجاکه رسانه‌ها خیلی روی این موضوع تمرکز نکرده‌اند، ترس و وحشت مردم از این مساله همچنان باقی است. از سوی دیگر، در بسیاری از کشورها هنوز هم با ترس از این بیماری صحبت به‌میان می‌آید و با عباراتی چون ویروس مرگبار از آن یاد می‌شود که خود این عبارات در برانگیختن احساسات منفی بی‌تاثیر نبوده و نقش مهمی دارند.

  کووید-19 و بیماری‌های قلبی و عروقی

ویروس کرونا در همین چندماه گذشته زندگی میلیاردها نفر را در دنیا تحت‌تاثیر قرار داده است. مطالعات متعددی حکایت از ارتباط میان کووید-19 و بروز بیماری‌های قلبی و عروقی دارد. درواقع، افرادی که سابقه ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را دارند، بیشتر درمعرض بروز عوارض شدید بیماری کرونا و خطر مرگ ناشی از این بیماری قرار دارند؛ این درحالی است که کرونا به‌خودی‌خود باعث آسیب به میوکارد قلب، بی‌نظمی ضربان، سندروم حاد قلبی و ترومبوآمبولی وریدی می‌شود. درواقع، ابتلا به کرونا هم احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. فعل‌وانفعالات بیماری قلبی و داروهایی که این بیماران مصرف می‌کنند، با کووید-19 و بیماری‌های قلبی و عروقی همراه یکی از نگرانی‌های جدی محققان به‌شمار می‌رود. درواقع، سندروم حاد تنفسی کروناویروس با بیماری قلبی و عروقی اشتراکات بیولوژیکی فراوانی دارند و همین امر موجب بروز سندروم تنفسی حاد در این بیماران می‌شود.

عفونت ویروس SARS-CoV-2 علاوه‌بر ایجاد علائم تنفسی، نوعی توفان سیتوکینی ایجاد می‌کند که التهاب سیتوکینی را به‌دنبال دارد و نتیجه آن، آسیب به اندام‌های مختلف است. همچنین کووید-19 باعث بروز ناهنجاری‌های انعقادی در شمار قابل‌توجهی از بیماران می‌شود که ترومبوآمبولی را به‌دنبال دارد.

شناخت ویژگی‌های بیولوژیکی ویروس SARS-CoV-2 منجربه توسعه تست‌های تشخیصی، واکسن‌ها و درمان‌های دارویی شده و می‌تواند دانش محققان را از این ویروس بالا ببرد. دانشمندان حتی اعلام کرده‌اند کودکان مبتلا به کووید-19 نیز ممکن است دچار شوک فوق‌التهابی شوند که به‌دنبال آن خطر اختلال قلبی و عروقی و ناهنجاری‌های عروق کرونر برای آنها ایجاد می‌شود. حجم بالای التهاب سیستمیک مرتبط با کرونا، بروز اختلالات تحت بالینی را شدت بخشیده یا آسیب‌های قلبی و عروقی به‌دنبال دارد.

  آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده، درمان جدید کرونا

شیوع ویروس کرونا علاوه‌بر اینکه نتایج مخربی روی زندگی و سلامت مردم جهان به‌جا گذاشت، اقتصاد جهانی را هم به‌حالت رکود درآورد. محققان کشف کرده‌اند تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده ویروس راهی مؤثر برای درمان و جلوگیری از عفونت ویروس کروناست. آنها 61 آنتی‌بادی خنثی‌کننده ویروس SARS-CoV-2  را از پنج بیمار به‌شدت مبتلا به کرونا و بستری در بیمارستان جدا کردند. از این تعداد، حدود 19 آنتی‌بادی در شرایط آزمایشگاهی توانستند ویروس کرونا را خنثی کنند و 9 آنتی‌بادی هم تا حدودی این‌کار را انجام دادند، به‌طوری‌که 50درصد از قدرت بیماری‌زایی ویروس را خنثی کردند. هرکدام از این آنتی‌بادی‌های مؤثر و خنثی‌کننده از نظر بالینی می‌توانند در درمان مؤثر بیماری کرونا تاثیرگذار باشند.

  آلودگی کودکان و نوزادان جدی است

در ماه‌های ابتدایی که دنیا دچار شیوع کرونا شد، بسیاری از محققان تاکید کردند بیش از همه افراد بالای 65 سال درمعرض خطر ابتلا قرار دارند و کودکان و نوزادان درمعرض خطر نیستند. تاکنون هم میلیون‌ها نفر بر اثر ابتلا به این ویروس آلوده شده و صدها هزار نفر هم جان باخته‌اند. بیشترین آمار مرگ‌ومیر در دنیا هم بیشتر در افراد بالای 70 سال گزارش شده است. مطالعاتی که در ماه‌های اخیر براساس آمار کودکان و نوزادان مبتلا به‌دست آمده، نشان می‌دهد کودکان معمولا به نوع خفیف کووید-19 مبتلا شده و کمتر نیاز به بستری در بیمارستان و قرارگرفتن تحت درمان‌های شدید پزشکی پیدا می‌کنند. مساله‌ای که باید در برخورد با کودکان مبتلا به کرونا به آن توجه کرد، این است که نوع رفتار با کودکان مبتلا به کرونا با دیگر مبتلایان تفاوتی ندارد و به همان اندازه باید از دیگر افراد  سالم جدا و قرنطینه‌ شده و افرادی که با آنها در ارتباط هستند، با تجهیزات محافظت‌کننده باشند. علاوه‌بر این، ازجمله علائم بالینی کودکان مبتلا به کرونا می‌توان به احتمال زیاد بروز تب، استفراغ و اسهال اشاره کرد. البته مدت مخفی ماندن علائم در کودکان ممکن است طولانی‌تر باشد. درمان‌هایی هم که برای کودکان و نوزادان انجام می‌شود تفاوتی ندارد و درمان‌های حمایتی مانند اکسیژن‌درمانی، درمان آنتی‌بیوتیکی برای پیشگیری و درمان عفونت‌های باکتریایی را شامل می‌شوند که معمول‌ترین روش‌های درمانی هستند. اما مساله‌ای که وجود دارد این است که احتمال بروز علائم خفیف‌تر در کودکان مبتلا درمقایسه با افراد بزرگسال وجود دارد. 

 * مترجم: ندا اظهری