مافیا نداریم، بعضی تهیه‌کننده‌ها توان اقتصادی بیشتری دارند

  به گزارش «فرهیختگان» موسیقی شرایط خوبی ندارد. این را همه اهالی موسیقی می‌گویند و می‌دانند. کرونا تاثیر زیادی بر وضع اقتصادی هنر گذاشته و موسیقی در بین هنرها خسارت زیادی دیده است. پیش از ورود کرونا هم حاشیه‌های زیادی حول موسیقی وجود داشت؛ از مجوزها و برخی ترانه‌های مبتذل تا مافیای موسیقی و قدرت بالای برخی از تهیه‌کنندگان در ارشاد و سازمان صداوسیما برای معرفی و پخش خوانندگان و ترانه‌هایشان. بودجه موسیقی هم یکی دیگر از مواردی است که درباره‌اش صحبت‌های زیادی می‌شود. با محمد اللهیاری، مدیر دفتر موسیقی که از سال گذشته روی این صندلی نشسته است هم‌صحبت شدیم تا به سوالات فراوان حوزه موسیقی جواب بدهد.

اوضاع کشور به‌خاطر کرونا خوب نیست و حوزه فرهنگ و هنر هم طبیعتا متاثر از این فضا است. در این فضا شرایط موسیقی اما فرق می‌کند. شاید قدری بهتر از تئاتر باشد، اما نسبت‌به سینما و کتاب حتما وضع بدتری دارد. تعداد زیادی گروه موسیقی و هنرمند داریم. الان وضعیت موسیقی در چه شرایطی است؟ چهارماه از سال گذشته است و فقط کنسرت‌های آنلاین برگزار شدند. تحلیل شما از وضعیت فعلی موسیقی در سال 99 چیست؟

اگر آمارهای سه‌ماهه اول را در تولید و انتشار آثار نگاه کنیم، می‌بینیم در بهار 99 تقریبا دوبرابر 98 صدور مجوز برای تک‌آهنگ‌ها داشتیم و علتش این است که هنرمندان و شرکت‌ها باتوجه به اینکه اجراها را به‌صورت واقعی، دست‌کم در سه‌ماهه اول به‌خاطر شرایط کرونا نمی‌توانند داشته باشند، به تولید ترک‌ها روی آوردند. از یک جهت به‌دلیل اینکه تولیدکنندگان نمی‌خواهند بازار خوانندگان و هنرمندان خود را از دست بدهند و از جهت دیگر به‌دلیل اینکه می‌خواهند در کنار مردم باشند، این قطعات را تولید کردند. هنر و فرهنگ است که در شرایط فعلی می‌تواند هوای تازه باشد و قدری زمختی و سختی زیست در شرایط اقتصادی و معیشتی را برای مردم راحت‌تر کند، بنابراین در بهار 99 نسبت‌به سه‌ماهه مشابه خود تولید و انتشار آثار دوبرابر شده است.

از اولین روزهای مواجهه با کرونا در اسفندماه حوزه موسیقی زودتر از سایر حوزه‌ها خود را هم‌راستا با داستان کرد و تعدادی از هنرمندان به‌صورت خودجوش اقدام به اجراهای آنلاین در صفحات شخصی خود کردند. هرچه به انتهای اسفندماه نزدیک‌تر شدیم، این اتفاق جنبه سازمان‌یافته‌تری پیدا کرد و اجراهای آنلاین نوروزی را داشتیم؛ همکاری شهرداری تهران و همراهی‌ای که مجموعه وزارت ارشاد داشت و بعد از آن اجراهای آنلاینی در بنیاد رودکی داشتیم.

برای تیر و مردادماه که ستاد ملی کرونا اعلام کرد با رعایت فاصله‌گذاری‌ها و سقف 50 درصد، امکان برگزاری اجراهای صحنه‌ای فراهم است، دفتر موسیقی هم امسال داوطلب شد و جلساتی را با سالن‌ها برگزار کرد و بسته 15بندی را شامل دستورالعمل‌های بهداشتی تدوین کردیم و ازسوی دیگر هماهنگی‌هایی را بین شرکت‌ها و سالن‌ها برقرار کردیم تا با عدم افزایش مبلغ اجرای سالن‌ها و تقلیل اجرا به 50درصد در سالن‌ها حضور پیدا کنند. تلاش کردیم قیمت‌های بلیت افزایش نداشته باشد و مردم در این شرایط اقتصادی بیشتر رغبت پیدا کنند در سالن‌های اجرای صحنه‌ای حضور پیدا کنند.

البته چهار مورد افزایش قیمت داشتید.

فقط یک مورد بلیت‌فروشی داشتیم که سایت بلیت‌فروشی باز شد و آقای امید حاجیلی نسبت‌به سال گذشته درصدی افزایش قیمت بلیت داشتند و خودشان وقتی با واکنش مردم مواجه شدند، تصمیم گرفتند طبق وعده‌ای که گذاشته شده بیشتر پایبند باشند و قیمت بلیت‌ها افزایش پیدا نکند، اما با مساله دیگری مواجه شدیم.

الان که با هم صحبت می‌کنیم، شاید 15-10 مجوز اجرای صحنه‌ای بزرگ در تهران داده شده، اما با رشد مجدد کرونا و اتفاقاتی که در تهران در دو سه هفته اخیر افتاد، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مثل خیلی از فعالیت‌های آموزشی دوباره برای یک هفته معلق شده است. البته شرکت‌ها این نگرانی را دارند که همزمان با دعوت و خواستن از مردم برای حضور در سالن‌ها علاوه بر اینکه باید ملاحظه جیب مردم را هم داشته باشند، باید شرایط بهداشتی را هم فراهم کنند. اینکه مردم بهداشتی در سالن احساس ایمنی داشته باشند یک مساله است و شرکت‌ها را به این سمت می‌برد که از تبلیغات شهری بیشتری استفاده کنند تا مردم در سالن‌ها حضور یابند.

این نگرانی وجود دارد که تبلیغات شهری و هزینه‌هایی که شده و اجراهای صحنه‌ای که به‌خاطر وضعیت شیوع کرونا ملغی شد، به چه صورت بازمی‌گردد، لذا تهیه‌کنندگان در یک شک و تردید اینچنینی هم به‌سر می‌برند، با وجود اینکه مجوز گرفته‌اند، اما مردم اطمینان خاطر ندارند.

به‌هرحال وضعیت درحال حاضر چنین است و از طرف دفتر موسیقی متناسب با مصوبه ستاد کرونا برای تیر و مرداد برگزاری اجراهای صحنه‌ای مجاز اعلام شده بود و تعدادی مجوز هم صادر شد، اما شک و تردید در شرکت‌ها نسبت‌به اقبال مردم و همچنین شیوع مجدد کرونا و محدودیت‌های یک‌هفته‌ای که در تهران ایجاد شد، به تردیدها در این زمینه افزوده است.

درباره برآورد و تخمین خسارات بخش فرهنگی اعداد و ارقامی گفته شد. در حوزه موسیقی به عدد مشخصی رسیده‌اید که این ویروس چقدر ضربه زده است؟

در همان بازه‌ای که حوزه‌های مختلف مکلف شدند برآورد خسارت‌ها را ارائه کنند، متناسب با مجوزهایی که در بازه زمانی مشابه در سال 98 داده شده بود یا اتفاقاتی که در حوزه فرهنگ و هنر در بازه زمانی مشابه خود در سال 98 افتاده بود و تعداد هنرمندانی که ازطریق صندوق اعتباری هنر بیمه برای آنها رد می‌شد، مجموع اینها برآورد شد و جلساتی با صنوف حوزه موسیقی داشتیم. بانک‌های اطلاعاتی که در دفتر موسیقی شامل اطلاعات هنرمندان است و هم اطلاعات ناقصی که در صنوف بود جمع‌آوری شد و مجموعا وزارت ارشاد در همه حوزه‌های فرهنگ و هنر من‌جمله موسیقی عدد نزدیک هزارمیلیارد تومان را خسارت ناشی از تعطیلی کسب‌وکارهای حوزه فرهنگ و هنر اعلام کرد.

این عدد به دولت رفت و قرار شد در قالب پرداخت وام‌هایی با سود پایین و بازدهی بالاتر اتفاقاتی افتاده است و هفته گذشته یکی از آخرین جلسات بین معاونت توسعه مدیریت منابع در وزارت ارشاد و همچنین معاونت مربوطه در وزارت کار برگزار شد و از اهالی حوزه موسیقی هم فکر می‌کنم رئیس خانه موسیقی، رئیس مجمع ناشران موسیقی در جلسه حاضر بود. در گفت‌وگویی گفتند جلسه اخیر جزء جلسات عملیاتی‌تر بوده و به‌زودی باید ابلاغ شود که دولت اگر توانی برای پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه به هنر دارد، این اتفاق به چه شکلی خواهد افتاد. فکر می‌کنم به آن نقطه نزدیک می‌شود.

سهم موسیقی از این برآورد خسارت چقدر بود؟

فکر می‌کنم بین 20-15 درصد از رقم کل برای حوزه موسیقی هم پیش‌بینی شد. شاید وزارت ارشاد در آن برهه زمانی تلاش کرد برآوردی که اعلام می‌کند برآوردهای واقع‌گرایانه باشد؛ یعنی وقتی اعلام می‌شود بودجه‌ای ممکن است، امکان دارد پروپوزال مالی یا آنچه می‌نویسیم چندبرابر آنچه فکر می‌کنیم، بشود.

احتمال دارد این خسارات تا آخر تابستان جبران شود؟

دولت اعلام کرد کسب‌وکارهایی که آسیب دیدند من‌جمله در فرهنگ و هنر به سامانه کارا مراجعه کنند و اطلاعات و فرم‌های خواسته‌شده را تکمیل کنند تا وزارت کار شروع به پرداخت تسهیلات به‌صورت متمرکز کند.

پیش‌بینی شما درباره موعد پرداخت چه زمانی است؟

فکر می‌کنم به اجرا نزدیک هستیم. نماینده این موضوع از طرف وزارت ارشاد حوزه اداری و مالی است و ما هم گفت‌وگو می‌کنیم و گزارش می‌گیریم، فکر می‌کنم نزدیک به اجرا باشد.

یکی از آن نکات مهم و مثبتی که در دوران قرنطینه وجود داشت کنسرت‌‌های آنلاین بود. البته نقد‌هایی هم به آن وارد بود. خیلی‌‌ها بحث کیفیت اجرا را داشتند و حتی بحث اینترنت که عملا شاید ارتباطی به مرکز موسیقی پیدا نکند، مردم ما با موسیقی عجین بوده و هستند. فارغ از بحث‌‌های مذهبی و دینی این موسیقی برای مردم هم آرام‌بخش و هم همدم مردم است. دفتر مرکز موسیقی در مواقع بحرانی قرار است با موسیقی برای مردم چه کند؟ صرفا بحث تفریح و پرکردن اوقات فراغت مردم است یا وسط این امر حرفی برای گفتن دارد و هدفمند رفتار می‌کند؟

حوزه موسیقی جزء اولین حوزه‌‌هایی بود که از روز‌های اول اسفندماه خود را با موضوع کرونا همراه کرد و هم‌راستا در کنار مردم کار کرد. در نوروز هم همکاری‌هایی با مجموعه شهرداری و بنیاد رودکی انجام شد. اجرا‌های آنلاین در کشور ما پدیده جدید و نوظهور است و شاید پیش از این واهمه‌‌ها یا ترس‌‌هایی نسبت به این موضوع وجود داشت اما در مساله اجرا‌های آنلاین سازمان صداوسیما ورود خوبی کرد و همین‌طور مجموعه ساترا و مجموعه‌ای که مسئولیت ارائه آثار صوتی و تصویری فراگیر در فضای مجازی را برعهده دارد، اعتماد و همکاری خوبی شکل گرفت و تجربه خوبی به‌وجود آمد.

تا تاریخ 30 اردیبهشت‌ماه مجموعه ساترا همکاری خوبی با وزارت ارشاد داشت. بعد از 30 اردیبهشت‌ماه این تلقی وجود داشت که محدودیت‌‌ها تمام شده و کم‌کم براساس اولویت‌‌ها بازگشایی‌‌ها صورت می‌گیرد. مساله اجرای آنلاین و ضرورت آن از بین رفته و اجرا‌ها می‌تواند به‌صورت حضوری باشد.

با توجه به اینکه همه با این مواجه شدیم که مجدد موج‌‌هایی از شیوع بیماری کرونا را شاهد هستیم، این روز‌ها دوباره مساله اجرا‌های آنلاین در دستورکار قرار گرفته است. پیش از این اجرا‌ها به‌صورت رایگان بود، برای اینکه در کنار مردم باشیم اما طبیعی است که شرکت‌‌ها مایل هستند هم اجرا‌ها را داشته باشند و هم در فضای مجازی و برخط بتوانند بلیت‌فروشی را داشته باشند، برای اینکه هزینه‌‌های آنها نیز تامین شود.

ممکن است از طرف مردم نسبت به این موضوع رغبت باشد، مثلا با صرف هزینه اندکی مشروط به اینکه اینترنت پوشش کامل بدهد و قطعی نداشته باشد و فرد خیال راحتی از بابت وجهی که پرداخت کرده، داشته باشد، ممکن است امکان اجرای آنلاین با خرید بلیت نازل فراهم شود. همین الان با یکی دو سالن تعاملی و مجموعه صنفی ناشران موسیقی گفت‌وگو می‌کنم برای اینکه این حلقه وصل شود تا اجرا‌های آنلاین چه به‌صورت رایگان و چه به‌صورت اخذ وجه صورت گیرد. ضمن اینکه گفت‌وگو می‌کنیم اگر شرکت‌‌ها یا هنرمندان مایل باشند همانند سال گذشته در مجموعه نیاوران و سعدآباد و... اجرا‌هایی در فضای باز داشته باشند، این فضا را فراهم کنیم تا اجرا‌ها در این فضا‌ها نیز انجام شود.

خودتان هم هنرمندان را غربالگری می‌کنید؟ یعنی به خواننده بگویید شما سطح پایین هستید و کیفیت بالایی ندارید و یا اگر خواننده ضعیفی پیشنهاد برای کنسرت آنلاین دهد ممکن است شما بگویید فعلا کار نکند. اولویت‌بندی برای انتخاب خوانندگان دارید؟

نظام رتبه‌بندی به این معنایی که می‌گویید، نداریم. معمولا دفتر موسیقی به این موضوع ورود نمی‌کند که نظام رتبه‌بندی را انجام دهد. نظام‌‌های رتبه‌بندی به این شکل یا ارزش‌گذاری به این نحو معمولا توسط صنوف تخصصی آن حوزه انجام می‌شود. البته یک‌ بخشی هم سلیقه مخاطب است یعنی ممکن است یک خواننده و هنرمندی با اقبال کمتری مواجه شود و یک خواننده و هنرمندی با اقبال بیشتری مواجه شود و این به سلیقه مخاطب برمی‌گردد که کدام هنرمند و یا اجرا را انتخاب کند و آن را نزدیک به سلیقه خود بداند یا خیر.

بحث تربیت سلیقه و ذائقه مردم مساله مهمی است. در نشست جشنواره هم درباره این صحبت کردید. در این اجرا‌های آنلاین، حواس‌تان به تربیت سلیقه مردم هم هست؟

درست است. موضوع اصلاح ذائقه مردم برای این اتفاقی که الان می‌افتد، نیست. به‌صورت اصولی احتیاج داریم برای اینکه گوش شنیداری مردم را خصوصا از سنین کودکی با موسیقی جدی‌تر و موسیقی‌ای که ‌بخشی از فرهنگ و تاریخ و مذهب کشور است، آشنا کنیم تا سلیقه مخاطب سلیقه شنیدن موسیقی جدی‌تر باشد. این که کمک کنیم ادبیات نقش جدی‌تری در موسیقی امروز داشته باشد. اینها درست است منتها الان برای اقدام عاجلی که موسیقی در کنار مردم باشد، صحبت می‌کردم.

در همین اقدام عاجل اولویت با پرکردن اوقات مردم است یا هدف هدایت سلیقه مردم هم درمیان است؟

 یک‌ بخشی پرکردن اوقات فراغت است. مردم در شرایط خاصی به جهت بیماری هستند و هم به جهت مضائق اقتصادی که بر مردم حاکم شده، دسترسی و بهره‌مندی مردم از حوزه هنر کمتر شده یا ممکن است کمتر در سبد ماه خود به جهت ریالی در این حوزه هزینه کنند. این‌که بتوانیم آن ‌بخش از موسیقی را که جنبه سرگرمی دارد، در دسترس مردم قرار دهیم، آن‌ بخشی که هنرمندان برجسته‌تر هستند مردم از طریق اجرا‌ها بدان دسترسی داشته باشند و توامان این جزء وظایفی است که همزمان باید انجام شود.

یکی از مسائل مهم در یکی دو سال اخیر وجود مافیای موسیقی است. خیلی از هنرمندان و کارشناسان این حوزه این مساله را رد کردند و گفتند موسیقی چنین ظرفیتی ندارد که بخواهد مافیا داشته باشد. البته بسیاری هم بیان کردند که مافیا دارد و یک‌سری گروه‌‌ها و آدم‌‌ها در موسیقی بانفوذ هستند. تهیه‌کننده‌‌هایی داریم که می‌توانند صداوسیما را هم مجاب کنند به اینکه خواننده آنها را در برنامه‌‌های پربیننده بیاورد یا آهنگ‌‌ها را پخش کنند یا ترانه‌‌های آنها سریع تایید می‌شود. صراحتا در این مدت وجود مافیای موسیقی را حس کرده‌اید یا خیر؟

مثل سایر عرصه‌‌های اقتصادی و تجاری آن‌چیزی که تحت‌‏عنوان مافیا عنوان می‌شود به‌خاطر گردش اقتصادی است. گردش اقتصادی هم در همه حوزه‌‌های موسیقی بالا نیست. موسیقی همانند تئاتر و سینما بدنه‌ای دارد که 90-80 درصد هنرمندان در طول سال ممکن است درآمد‌های عادی و در حد زندگی مردم عادی داشته باشند. چند درصدی هم در موسیقی همانند سینما و تئاتر هستند که ممکن است درآمد‌های قابل‌توجه در طول سال داشته باشند به‌خاطر اینکه جریان‌‌های تجاری و تبلیغاتی روی آنها بیشتر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

در موسیقی هم بین شرکت‌‌هایی که در فضای موسیقی کار می‌کنند بیشتر در حوزه موسیقی مصرفی و موسیقی سرگرم‌کننده، این شرکت‌‌ها یا مدیربرنامه‌‌ها از توان اقتصادی یکسانی برخوردار نیستند. برخی با توان اقتصادی بالا و برخی با توان اقتصادی متوسط و برخی کمتر شناخته‌شده و با توان اقتصادی پایین‌تر هستند. در طول سال این افراد موسیقی تولید و منتشر می‌کنند. طبیعی است کسانی که توان اقتصادی بالاتر دارند و یا ممکن است ارتباطات گسترده‌تری در صداوسیما و جا‌های مختلف داشته باشند.

بعضا یک خواننده ممکن است تیتراژ سریال بیشتری بخواند، در شبکه نمایش خانگی بیشتر کار کند یا به‌دلیل اتفاقات تجاری که رخ داده، یک خوانند‌ه‌ای در طول سال 100 اجرای کنسرت و یک خوانند‌ه 5-4 اجرای کنسرت داشته باشد. البته ممکن است بگویند خوانند‌ه‌ای که پنج اجرا دارد، اقبال مردم نسبت به آن کمتر است و خوانند‌ه‌ای که 100 اجرا دارد اقبال مردم را بیشتر دارد و این ‌بخشی برساخته و جعلی است و جریان تبلیغی و تجاری می‌تواند کمک کند تا به‌صورت برساخته مردم احساس نزدیکی بیشتری با صدای یک خواننده داشته باشند و اتفاقا ممکن است خوانند‌ه‌ای که موسیقی و شعر بهتری داشته باشد، کمتر باشد. این تاثیری است که فضای تبلیغاتی می‌گذارد.

ولیکن از نوع مواجهه‌هایی که دفتر موسیقی دارد، همه هنرمندان باید شعر و موسیقی خود را در سامانه بارگذاری کنند. سامانه به‌گونه‌ای است که محتوای شعر یا موسیقی را بررسی می‌کند و کارشناسان دسترسی به شرکتی که آن را ارائه کرده یا اینکه کدام خواننده می‌خواهد آن را بخواند، ندارند. لذا مواجهه دفتر موسیقی با همه هنرمندان یک مواجهه خنثی است و مواجهه سوگیرانه یا به نفع شرکت یا علیه شرکت دیگر نیست. ضمن اینکه فرآیند‌های اداری داریم و تلاش می‌کنیم این را کاهش دهیم. قرار نیست یک قطعه شعر دو ماه زمان ببرد و برای این دو ماه صف درست شود، برای این دو ماه مافیا شکل گیرد، برای این دو ماه فساد و زدوبند اتفاق بیفتد. هرچه فرآیند‌های اداری در همه مراحل کاهش یابد و رویه‌‌ها شفاف‌تر باشد، در این صورت احتیاج به مافیا و فساد کاهش می‌یابد. مافیا را شاید بتوان به افراد با قدرت مالی بیشتر که تلاش کنند در هر حوزه اثرگذاری بیشتری داشته باشند، تعبیر کرد اما ما تلاش می‌کنیم بدون‌توجه به نام صاحب اثر و پدیدآورنده آثار، دفتر موسیقی بررسی کند و کارشناسی در آن صورت گیرد.

خودتان روزانه به‌صورت میانگین چند ساعت موسیقی گوش می‌دهید؟

اگر بخواهم نگاه اصولی به مساله داشته باشم طبیعی است که به‌عنوان مسئول دفتر موسیقی مسئول اداره فرآیند‌های موجود در حوزه موسیقی هستم. کارشناسان موسیقی کار‌ها را بررسی و اعلام‌نظر می‌کنند. معمولا مدیریت از ورود مستقیم به کارشناسی خودداری می‌کند اما من هم مثل هر شهروند دیگری در طول روز در برنامه‌‌های تلویزیونی و رادیویی طبیعی است مواجهه با موسیقی دارم. برخی موارد هم در دفتر موسیقی است که به دلایل خاص ممکن است لازم باشد من شعر را حتما ببینم یا موسیقی کار یا نماهنگ کار را حتما بشنوم، به اقتضای کاری که دارم این ‌بخش را نیز ایفا می‌کنم.

یعنی قطعه‌ای بوده که با نظر شما تایید یا رد شود؟

خیر، من معمولا حامی فرآیندهای کارشناسی هستم و شخصا از اینکه اظهارنظر مستقیم برای صدور مجوز یا جلوگیری از صدور مجوز بشود، خودداری می‌کنم. در تجربه‌های دیگر مدیریتی پیش از این در جاهای دیگر نیز رویه به همین شکل بوده است و همچنان تلاش می‌کنم در جاهایی اگر به جهت اداری گرفت و گیرهایی وجود دارد، مرتفع شود. گفت‌وگوهای دائمی با شوراها داریم برای اینکه خطوط ایجابی و سلبی بیان شود. ضمنا من گفت‌وگوهای زیادی را با هنرمندان و شرکت‌های حوزه موسیقی دارم و دائما هنرمندان و خواننده‌ها مراجعه می‌کنند برای اینکه دیدگاه‌ها به هم نزدیک‌تر شود تا بدانند چه اتفاقی در حوزه سیاستگذاری اجرایی می‌افتد‍ و بتوانند متناسب با آن خود را همراستا کنند.

 ترانه‌های مبتذل، سختگیری یا تساهل؟

یک نکته بحث کلام یعنی شعر و ادبیات است. با توجه به اینکه کشور ما گنجینه غنی از شعر و ادبیات دارد و برخی هم از این گنجینه استفاده می‌کنند، اما در همین کشوری که گنجینه ادبی زیادی دارد ترانه‌هایی را می‌شنویم که کلام آن سخیف و مبتذل است و البته مجوز هم دارد. به قطعاتی که قبل از مدیریت شما مجوز دادند کاری ندارم ولی نکته مهم این است که بعدها که دوره کاری آقای اللهیاری را نگاه می‌کنیم می‌بینیم که به کلام‌های فاخر بها داده شده یا قرار بوده طبق سلیقه بازار و مردم تسامح و تساهل شود و به کلام‌های سطحی هم مجوز داده شود؟ به قطعه برادر جان حسین زمان مجوز داده نشد، قطعه ضعیفی نیست ولی مسائل اجتماعی و سیاسی دارد ولی قطعاتی را با مجوز می‌شنویم که واقعا خجالت می‌کشیم در کنار خانواده گوش دهیم، یعنی این واقعیتی است که در حوزه موسیقی وجود دارد.

الان در دفتر موسیقی سالانه با10، 15هزار پرونده شعر مواجه هستیم. یعنی 10،15هزار پرونده در دفتر موسیقی ثبت می‌شود که ممکن است در اینها تک آهنگ باشد یا 7، 8 قطعه شعر باشد که قرار است یک آلبوم شود. اولا عموم اینها شعر نیست و حتی قواعد ترانه را هم ندارد یعنی نه شعر و نه ترانه است و الان با موضوعی به نام کلام یا متن مواجه هستیم.

با خیلی از ترانه‌سراهای امروزی و خیلی از خواننده‌ها که ترانه را سروده‌اند، گفت‌وگو می‌کنیم این حرف را می‌زنند که واقعا شاعر نیستیم و آن چه عرضه کردیم گونه‌ای از متن در یک موسیقی مصرفی کوتاه‌مدت است که ممکن است مدتی مخاطب داشته باشد. استدلال دیگر شرکت‌ها یا خواننده‌ها این چیزی است که مخاطب از ما می‌خواهد و ما سلیقه نسل جوان را عرضه می‌کنیم.

همچنین دفتر موسیقی را به سختگیری‌های بی‌حد و حصر متهم می‌کنند. در همین لحظه روزانه مراجعات قابل‌توجهی از شرکت‌ها و ترانه‌سراها داریم که چرا دفتر موسیقی نسبت به متن کارها بیش از قبل سختگیری می‌کند. این یک‌سوی قضیه است که شرکت‌ها آثاری را ارائه می‌کنند و آن را منوط به سلیقه مخاطب می‌کنند که مخاطب این نوع از متن را می‌پسندد و از سوی دیگر کارشناسان در شورای شعر ناراحت از این هستند که چرا سطح آثاری که ارائه می‌شود نازل به جهت کیفی است.

از طرفی اهالی خود موسیقی سنتی که سال‌ها در کشور بوده‌اند و اشعارشان مبتنی‌بر اشعار شعرای قدیمی ماست ناراحت هستند که چرا موسیقی پاپ نازل شده است. بسیاری از مردم این نظر را دارند چیزی که می‌خواهیم بشنویم متن فاخرتری باید داشته باشد. بین آنچه باید باشد و آنچه موجود است فاصله وجود دارد. تقریبا از سال گذشته تعدادی از کارشناسان به شورای قبلی اضافه شدند و تلفیقی از دوستانی که پیش‌تر در شورای ترانه بودند و دوستان جوان‌تری که به شورای ترانه اضافه شدند، وجود دارد. یک کار پژوهشی نیز انجام شده است. به‌صورت رندوم هزار ترانه سال 97 و 98 را بررسی کردیم و دیدیم چقدر از ترانه‌سراها با قواعد شعر، وزن و قافیه آشنا بوده و چقدر از اینها مشکل ساختاری دارد و چقدر از ترانه‌ها مسائل محتوایی مطرح می‌کنند.

حرکت کردن روی مرزی که آنچه به‌عنوان متن منتشر می‌شود حداقل‌های لازم را داشته باشد و از طرفی امکان اجرا به‌صورت موسیقی را داشته باشد، سخت است. الان گروهی دائما اعتراض می‌کنند چرا دفتر موسیقی سختگیری می‌کند و گروهی دیگر فکر می‌کنند باید سختگیری‌ها برای متن‌هایی که منتشر می‌شود، بیش از این باشد.

واقعیت این است که موسیقی مصرفی ما ادبیات کیفی خوبی ندارد. یک‌سری معتقد هستند زبان محاوره که در همه‌جا توسعه یافته باید در ترانه هم توسعه یابد و ما با این مخالف نیستیم ولی مخالف به‌کار بردن الفاظ و واژه‌هایی که شایسته شعر و ترانه و موسیقی نیست، هستیم، الفاظی که بخواهد در شعر، ترانه و موسیقی وجود داشته باشد. در سه هفته گذشته جلسه‌ای را با تعدادی از شرکت‌ها و تعدادی از اعضای شورای ترانه داشتیم تا بدانند در شورای شعر و ترانه چه می‌گذرد. طبیعی است دوستان گلایه از سختگیری‌های شورا داشتند و شورا هم از عملکرد خود دفاع می‌کرد.

اقدام بعدی ما کارگاهی است که به‌زودی برگزار می‌کنیم، ترانه‌سراهایی که بیشترین تعداد ترانه از سوی آنها به دفتر موسیقی می‌آید. برای اینکه ملاحظات جامعه به آنها بیشتر بیان شود و ملاحظاتی که در شورای ترانه وجود دارد، خطوط ایجابی و سلبی که در ارتباط با متن ترانه‌ها وجود دارد، بازگو شود. طبیعی است که همگی مایل هستیم آنچه به گوش مردم می‌رسد ایمنی آنها را به جهت روحی دچار آسیب نکند و این متن را هر کسی که می‌شنود حداقل‌های لازم را به جهت ادبیات و شعر داشته باشد و هم به جهت محتوایی، محتوای نامناسبی نداشته باشد.

در اینجا در موضوع آزادی با دو مساله مواجه هستیم. آزادی ترانه‌سرا، آزادی خواننده و کسی که می‌خواهد اثر خود را ارائه کند و دیگری آزادی بزرگ‌تری که آزادی مردم است که قرار است آن آزادی برای مردم ارمغان ایمنی به جهت روحی بیاورد و طبیعی است که در موضوع آزادی، آزادی مردم بزرگ‌تر است. نباید آزادی خواننده و ترانه‌سرا در انتشار آثارشان باعث شود آزادی مردم در داشتن ایمنی روحی و آنچه می‌شنوند محدود و کوچک شود.
لذا هم شورا و هم دفتر موسیقی تلاش می‌کنند تا جایی که ممکن است به‌صورت تدریجی آنچه همه می‌دانیم آلودگی‌های حوزه کلامی است بخشی به دلیل آشنایی ترانه‌سراهای ما با قواعد شعر و ترانه است و بخشی به جهت مسائل محتوایی یا لغات و کلامی که ممکن است در ترانه وجود داشته باشد، به مرور کاهش یابد.

خودتان بیشتر موسیقی سنتی گوش می‌دهید یا پاپ؟

طبیعی است در حوزه شعر گرایش به شعر سنتی دارم و میراث فرهنگی کشورم است و در حوزه موسیقی هم گرایش به آن‌گونه موسیقی دارم، منتهی این سلیقه فردی من است. سلیقه فردی من طبیعی است که نمی‌تواند بسط یابد.

فارغ از پست و جایگاهی که دارید وقتی می‌خواهید موسیقی گوش دهید سنتی گوش می‌دهید؟

بله.

اسم خواننده‌ای را می‌توانید بیان کنید؟

ترجیح می‌دهم اسم نیاورم و از این جهت سنتی اسم بردم. من خیلی متن محور هستم و آنچه می‌خواهم بشنوم حتما باید با متن و محتوا ارتباط برقرار ‌کنم.

برای شما کلام مهم است؟

بله.

مشکل حسین زمان حل شدنی است یا خیر؟ مشکل از سوی دفتر موسیقی است یا از جاهای دیگر جلوی قطعه برادر جان گرفته شده است؟

من اخیرا با ایشان گفت‌وگوی حضوری داشتم و فضای خوب و مفاهمه‌ای بود. سال گذشته هم ایشان اولین اجرای صحنه‌ای خود را داشتند و قبل از اجرا به دفتر موسیقی مراجعه کردند. در حین اجرا هم با ایشان در تماس بودم. آنچه خدمت ایشان عرض کردم بیشتر از این جهت است که طبیعی است هنرمندان ما وظیفه دارند در کنار مردم باشند و صدای مردم باشند و صدای مردم را انتشار دهند ولی خیلی مواقع توقع از یک قطعه موسیقی آرام بخشی و تسکین است. نه اینکه متنی باعث شود مردم بیشتر ناراحت و برافروخته شوند.

آنچه محل اختلاف بین شورای ترانه و ایشان بود، از این جهت است و خارج از فضای ترانه و دفتر موسیقی نیست. یک نگاه کارشناسی به متن است و طبیعی است ما وظیفه داریم کمک کنیم آنچه در فضای عمومی کشور منتشر می‌شود فضای امیدبخش باشد و فضایی باشد که مردم را به حرکت روبه جلو و آینده کشور و تلاشی که جوانان در این کشور می‌کنند، سوق دهد. با این نگاه بیشتر با ایشان گفت‌وگو کردیم و این مبنای گفت‌وگوی ما بود.

چه میزان از بودجه موسیقی در سال 99 تخصیص یافته است؟

الان که با هم گفت‌وگو می‌کنیم جشنواره ملی موسیقی جوان چهاردهمین دوره خود را تجربه می‌کند و مرحله اول داوری تقریبا روبه اتمام است و مرحله دوم داوری‌ها شروع خواهد شد. بعد از اینکه نفرات برگزیده مرحله اول مشخص شوند، امسال هم با توجه به شرایط کرونا احتمالا مرحله دوم را هم به‌صورت غیرحضوری کار می‌کنیم. منتها این غیرحضوری برگزار شدن جشنواره باعث کاهش تعداد داوران یا کاهش فرآیندها نخواهد شد و درنهایت ممکن است مراسم اختتامیه را به‌صورت حضوری نداشته باشیم. لذا با بودجه‌ای که از سال گذشته بخشی اندک در دفتر موسیقی موجود بود، دوستان شروع کردند و امیدوارم در همین روزها بخشی از اولین تخصیص بودجه موسیقی در سال جدید برسد تا بتوانیم جشنواره موسیقی جوان را ادامه دهیم.

تا الان برای سال 99 چیزی نرسیده است؟

می‌دانم که فرآیندهای مالی طی شده ولی هنوز چیزی در سال 99 واریز نشده است.

افزایش بودجه زیاد نبود. درست است؟

آنچه به ما ابلاغ شده در همه حوزه‌ها با توجه به محدودیت‌های درآمدی که کشور در سال جاری دارد، فکر می‌کنم در بهترین وضعیت سقف دریافتی سال گذشته باشد.

 * نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار