به گزارش «فرهیختگان»، در ماه‌های اخیر که دنیا با ویروس جدیدی دست‌به گریبان است، بسیاری از افراد به‌دنبال تازه‌ترین خبرها پیرامون آن هستند تا بتوانند علاوه‌بر آنکه اطلاعات خود را به‌روز نگه می‌دارند، به حفظ سلامت خود هم کمک کنند. در این برهه زمانی دنیا شاهد خبرهای ضدونقیضی بود که بسیاری از آنها در حد شایعه باقی ماند و تنها اخباری موردتایید قرار گرفت که ازسوی مراجع رسمی و معتبر ازجمله سازمان بهداشت جهانی تأیید شده بودند. در این میان، برای دسترسی راحت‌تر مردم جهان اعم‌از محققان و دانشمندان و کمک به گسترش دستاوردهای علمی در زمینه کرونا، بسیاری از مقاله‌های علمی به‌طور رایگان دراختیار کاربران قرار گرفت. یکی از معتبرترین مراجع انتشار اخبار مربوط به کرونا و جدیدترین دستاوردهای علمی دانشمندان کشورهای مختلف، مجله nature است که سعی می‌کند به‌روزترین اخبار این بیماری و تحقیقات علمی محققان را منتشر کند.

  ماندگاری چندهفته‌ای آنتی‌بادی‌ها بعد از کرونا

محققان بعد از مطالعات جامع به این نتیجه رسیدند که میزان آنتی‌بادی‌های کلیدی که اثرات کروناویروس را خنثی می‌کنند، طی چندماه بعد از ابتلا به عفونت SARS-CoV-2 کاهش می‌یابد. آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده مانع از عملکرد عوامل بیماری‌زا در آلوده کردن سلول‌ها می‌شوند، اما واکنش این آنتی‌بادی‌ها دربرابر کرونا معمولا بعد از گذشت چندهفته از بین می‌رود. پزشکان و محققان کالج سلطنتی لندن به‌همراه همکاران‌شان تمرکز آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را دربرابر ویروس SARS-CoV-2 درحدود 65 بیمار مبتلا به این عفونت در بیش از 94 روز کنترل کردند. آنها گزارش کردند که در اوج تولید آنتی‌بادی توسط بدن، در بدن مبتلایانی که علائم شدید کووید-19 داشته‌اند، درمقایسه با افرادی که به نوع خفیف بیماری مبتلا شدند، سطح آنتی‌بادی بالاتر مشاهده شده است. باوجود این، در بیشتر افراد، بعد از گذشت چندماه از بروز علائم بیماری، میزان آنتی‌بادی کاهش می‌یابد و در برخی موارد حتی میزان آن بسیار نامحسوس می‌شود. اینجاست که پرسش‌هایی درباره ماندگاری واکسن‌های در دست تولید مطرح می‌شود که این واکسن‌ها تا چه اندازه می‌توانند ایمنی بدن را دربرابر ابتلا به ویروس کرونا بالا ببرند و تا چقدر می‌توان روی آنها به‌عنوان سدی پیشگیرانه حساب کرد.

  نتایج مثبت آزمایش‌ها، امیدبخش واکسنی مؤثر

ماه‌هاست گروه‌های تحقیقاتی دنیا به‌دنبال تولید واکسنی مؤثر برای ایجاد ایمنی لازم دربرابر ویروس کرونا هستند و تاکنون چند نمونه از این واکسن‌ها نتایج مثبتی به‌دست آورده‌اند، اما باید روی نمونه‌های بیشتری مورد آزمایش قرار گیرند تا اثربخشی آنها به‌طور کامل اثبات شود. در این میان، محققان با تست روی 45 نفر، یکی از انواع واکسن تولیدشده برای کووید-19، واکنشی را انتخاب کرده‌اند در برابر این ویروس که واکنشی ایمنی ایجاد کرده و عوارض بسیار کمی هم به‌دنبال دارد. این واکسن محصولی مشترک از محققان شرکت «مودرنا» کمبریج، ماساچوست و مؤسسه ملی آلرژی و بیماری عفونی آمریکاست. این واکسن از ساختارهای RNA ساخته شده که سلول‌های انسانی را به ساخت پروتئین این ویروس ترغیب کرده و باعث ایجاد واکنش ایمنی در بدن می‌شود. محققان موسسه تحقیقات بهداشتی واشنگتن در سیاتل دو تزریق واکسن را روی گروهی از افراد و با فاصله چهارهفته از هم انجام دادند. بیشتر عوارض جانبی ایجادشده بعد از تزریق واکسن، خفیف بود و افرادی که دوز بالاتری از واکسن را دریافت کردند، عوارض شدیدتری چون تب بالا را تجربه کردند. بعد از تزریق، در بدن تمام داوطلبانی که تحت تزریق قرار گرفتند، پروتئین‌های ایمنی موسوم به آنتی‌بادی، علاوه‌بر آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده که می‌تواند مانع از بروز عفونت شود، قادر به شناسایی ویروس SARS-CoV-2 هستند. قرار است فاز سوم تست واکسن کرونا با حضور 30 هزار نفر برای بررسی تأثیر آن در پیشگیری از ابتلا به ویروس از اواخر ماه جولای آغاز شود.

  نشانه جدید کرونای شدید

دانشمندان نوعی سیستم ایمنی را در افراد مبتلا به نوع شدید کووید-19 شناسایی کردند که می‌تواند از آن در توسعه درمان‌های این بیماری استفاده شود. بنژامین ترییر، محقق دانشگاه پاریس به‌‌همراه همکارانش نمونه‌های خون گرفته‌شده از 50 فرد آلوده به ویروس کرونا را بررسی کردند. آنها دریافتند در افرادی که به نوع شدیدتر ویروس مبتلا شده بودند، در مقایسه با افرادی که نوع خفیف یا متوسط بیماری را تجربه کرده بودند، مقدار کمتری پروتئین آنتی‌ویروس موسوم به اینترفرون و مولکول‌های ضدالتهابی بیشتری تولید شده بود.

همچنین محققان دریافتند میزان خون دارای اینترفرون درست پیش از انتقال بیماران به بخش مراقبت‌های ویژه کاهش یافته بود. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد کاهش سطح اینترفرون در خون یکی از نشانه‌های کووید-19 شدید است. درمان‌هایی که به بررسی التهاب و افزایش میزان اینترفرون می‌پردازد، به درمان بیماری کمک می‌کند.

  بازسازی روند کلی انتقال ویروس در ووهان

از آنجاکه تمام کشورهای جهان سعی می‌کنند مداخلات درمانی مربوط به بیماری همه‌گیر کووید-19 را بررسی کنند، می‌توان با مطالعه درباره انتقال ویروس SARS-CoV-2 در ووهان چین که بیش از هرچیز مداخلات غیردارویی در آنجا رواج دارد، در سرکوب محلی شیوع موفق شد. محققان در این مطالعه، باید از روش مدل‌سازی برای بازسازی طیف کاملی از کووید-19 از ابتدا بپردازند. آنها طبق موارد عفونت‌های بدون علامت، با بررسی میزان متغیر انتقال ویروس و جابه‌جایی جمعیت، دو ویژگی کلیدی در شیوع ویروس کرونا را شناسایی کردند. درواقع، بیشترین شیوع بیماری کرونا به پنهان‌کاری نسبت‌به ابتلا به آن بیماری و سپس قابلیت بالای انتقال آن برمی‌گردد. آنها تخمین می‌زنند که به‌طور تقریبی 87درصد از بیماران عفونی در ماه‌های اول شیوع باوجود بی‌علامت بودن و داشتن علائم خفیف، مورد اطمینان نبودند. پژوهشگران چند مداخله درمانی را روی مبتلایان انجام دادند که عوارض جانبی مثبتی روی کنترل شیوع بیماری داشت که با کاهش روند مبتلایان روبه‌رو شدند و با کاهش چشمگیر شمار مبتلایان به کرونا در ووهان تا حدود 96 درصد مواجه بودند. نتایج به‌دست‌آمده حکایت از آن دارد که تداوم نظارت‌ها و انجام راهکارهای مداخلاتی می‌تواند در کاهش میزان شیوع کووید-19 تأثیرگذار باشد.  

  تست‌هایی برای پایان شیوع ویروس

محققان در میان تمام تلاش‌هایی که برای درمان و کنترل شیوع ویروس کرونا انجام می‌دهند، به‌دنبال یافتن روش‌هایی برای تشخیص کرونا و انجام هفته‌ای میلیون‌ها تست نیز هستند که گامی اساسی برای برگشت به حالت عادی محسوب می‌شود. در ماه مارس، همزمان با آغاز شیوع ویروس کرونا در تایلند، سه بیمارستان در بانکوک اعلام کردند به دلیل اتمام تجهیزات لازم، انجام تست کرونا را تعلیق کردند. در این برهه حساس زمانی، محققان به کمک آزمایشگاه‌های بالینی آمدند تا بتوانند نیاز جامعه را برآورده کنند. آنها بیشتر به‌دنبال ابداع تست‌هایی مقرون به‌صرفه و با کاربری آسان بودند. یکی از این تست‌ها، از فناوری ویرایش ژن ویروس کرونا انجام می‌شد. طی چند روز، کیت‌های اولیه از آزمایشگاهی در شهر ژانگ به مؤسسه‌ای در دانشگاه ماساچوست و هاروارد در کمبریج رسید و آنها را روی نمونه‌های گرفته‌شده از بیمارستانی در بانکوک تست شد.

این کیت‌ها ارزان‌قیمت بوده و عملکرد دقیقی دارند و محققان امیدوارند که بتوانند این کیت‌ها را برای انجام تست‌های بالینی معتبر تا پایان سال روانه بازار کنند. آنها با بیوشیمیست‌های تایلندی برای تولید محلی این کیت‌ها همکاری کردند که در کنترل این بیماری عفونی و تشخیص آن در سطح جهان بسیار تأثیرگذار است. متخصصان اپیدمی‌شناسی معتقدند تست ویروس SARS-CoV-2 در حجم بالا نیازمند انجام هفتگی میلیون‌ها تست در هر کشور است که مهم‌ترین راه کاربردی برای خروج از بحران فعلی به‌شمار می‌رود. تست کرونا به مقامات دولتی کشورها اجازه می‌دهد مبتلایان به ویروس را جدا کرده و با جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری، زمان مناسب را برای ازبین رفتن محوددیت‌ها اعلام کنند. اما کشورها تلاش می‌کنند فرآیند تست کرونا را تقویت کنند. یکی از دلایل عمده این امر، آنجاست که تست‌های استاندارد تشخیص ویروس کرونا بسته به نوعی فناوری آزمایشگاهی موسوم به روش PCR است که به منابع شیمیایی خاص و نمونه‌های فردی نیاز است که تجزیه و تحلیل آن، ابزارآلات گران‌قیمتی نیاز دارد و کسب نتایج آن ساعت‌ها به طول می‌انجامد. از طرفی، انجام این تست‌ها تنها در آزمایشگاه‌هایی امکان‌پذیر است که مجهز به سرویس‌های متمرکز هستند. این مشخصات، تعداد تست‌های قابل انجام را به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه محدود می‌کند. حتی در مناطق ثروتمندی چون ایالات متحده آمریکا هم آزمایشگاه‌ها با محدودیت کیت‌های تست کرونا مواجهند و از سواب بینی گرفته تا موادشیمیایی موردنیاز برای تست، به آن نیاز دارند.

اما درحال حاضر، گروه‌های تحقیقاتی به‌دنبال تست‌هایی فراتر از PCR هستند و روش‌های تشخیصی متفاوتی در دست تولیداند که هر کدام به شیوه‌ای متفاوت اقدام به تشخیص ویروس کرونا می‌کنند. برخی از آنها، نمونه‌هایی از تست PCR هستند که فرآیند تست را سریع تر و آسان‌تر می‌کند؛ در برخی از این روش‌های تشخیصی هم از ابزار ویرایش ژن برای ویرایش ژن ویروس SARS-CoV-2 استفاده می‌شود؛ در انواعی از روش‌ها هم با استفاده از پروتئین‌هایی که روی سطح ویروس قرار می‌گیرند، ویروس را شناسایی می‌کنند. بسیاری از این تست‌ها در نمونه‌های بالینی مورد تأیید قرار گرفته‌اند و برخی نیز مراحل بالینی را پشت‌سر می‌گذارند. مؤسسه‌های ملی سلامت آمریکا در ماه آوریل، حدود 1.5 میلیارد دلار صرف تولید تست‌های تشخیص کرونا کردند که هدف آن، انجام هفتگی میلیون‌ها تست تا پایان تابستان بود. به گفته محققان، هرچه زودتر بتوانیم راه‌حل مقابله با این چالش جهانی را بیابیم، سریع‌تر هم می‌توانیم به زندگی عادی برگردیم.

به گفته یکی از محققان و بیوشیمیست‌های دانشگاه روچستر نیویورک، امیدبخش‌ترین شیوه برای انجام تست‌هایی در تعداد زیاد، استفاده از روش‌های ترکیبی است که به ابزارهای مختلف وابسته بوده و زنجیره‌هایی را تأمین می‌کند. هر فناوری جدیدی که بتواند تعداد تست‌ها را افزایش دهد، خبر خوبی در این روزهای جهان محسوب می‌شود. اگر این تست‌ها در مدت زمانی کوتاه آماده استفاده شوند، می‌توان به آینده شیوع این بیماری در جهان امیدوار بود. بسیاری از روش‌های توسعه تست می‌توانند به‌محض رمزگشایی توالی ژنتیکی، به سادگی با عامل بیماری‌زای نوظهور سازگار شوند. اگرچه، بهترین نوع تست کرونا از نظر دقیق، سریع، ارزان بودن و کاربری آسان درحال حاضر وجود ندارد، اما باز هم می‌توان معیارهای مثبت زیادی به آنها اضافه کرد.

معمولا تست‌های کرونا به دو گروه تقسیم می‌شوند: آنهایی که مواد ژنتیکی را از ویروس یا مولکول سطح آن تشخیصمی دهند و برای تشخیص عفونت فعال در بدن یک فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ و آنهایی که آنتی‌بادی‌ها را در بدن نشان می‌دهد و بیانگر آن است که فرد به عفونت مبتلا شده یا نه، یا اینکه سیستم ایمنی دربرابر ویروس واکنش نشان داده یا نه. درواقع، تست‌های آنتی‌بادی محدودیت استفاده تشخیصی دارند، به‌طوری که اگر فردی در ابتدای ابتلا به عفونت مورد آزمایش قرار گرفته باشد، از آنجاکه واکنش ایمنی بدن تازه شروع به کار کرده، ممکن است هیچ آنتی‌بادی‌ای را شناسایی نکند و تست فرد منفی باشد. بنابراین از آنجاکه افراد مبتلا به کروناویروس در آغاز علائم، در بیشترین حالت عفونی بودن قرار دارند، انجام تست‌های تکمیلی برای تشخیص دقیق ویروس الزامی است.

 *  مترجم: ندا اظهری