ماموریتی برای ایجاد توازن

به گزارش «فرهیختگان»، یکشنبه(امروز)، دوشنبه و سه‌شنبه، از مهم‌ترین روزهای مهم غرب آسیا -حداقل در چند ماه اخیر- هستند. امروز محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان راهی عراق می‌شود تا با مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر، فواد حسین وزیر امور خارجه و سایر مقامات عراقی دیدار و گفت‌و‌گو کند. کمتر از یک روز پس از این دیدار و رایزنی، الکاظمی روز دوشنبه به عربستان سعودی سفر خواهد کرد و پس از آن به تهران سفر می‌کند تا با مقامات بلندپایه ایرانی دیدار کند. او پس از این سفر دوروزه، قرار است سفری نیز به آمریکا داشته باشد. سفر وزیر امور خارجه ایران به بغداد، بدون شک بی‌ارتباط به سفر الکاظمی به عربستان نیست. سعودی‌ها در هفته‌های گذشته تا حدودی از سیاست خارجی تهاجمی خود در برابر ایران کمی فاصله گرفته‌اند. ظاهرا این تغییر رویکرد، جدی است و همچون دوره عبدالمهدی، بغداد تلاش می‌کند به‌عنوان میانجی زمینه نزدیکی دو کشور را فراهم کند.

براساس خبرهایی که رسانه‌های عراقی از جزئیات این سفرها ارائه داده‌اند، الکاظمی در راس یک هیات بزرگ اقتصادی و سیاسی از وزارتخانه‌های امور خارجه، صنایع و معادن، کشاورزی، نفت و مقام‌های بلندپایه از دو وزارتخانه کشور و دفاع به علاوه سازمان امنیت ملی در عربستان با محمد بن‌سلمان دیدار می‌کند. قرار است دو کشور بر سر پروژه‌های زیرساختی در کنار بازگشایی گذرگاه مرزی «عرعر» تبادل نظر کنند. در بیانیه‌ای که «ناصر الشبلی»، وزیر حمل‌ونقل عراق منتشر کرده، عراق در این سفر به دنبال تامین امکانات لازم برای فعالیت بنادر و شبکه ریلی و حمل‌ونقل زمینی از گذرگاه مرزی با عربستان است. آن‌طور که منابع عراقی گفته‌اند، الکاظمی به همراه هیات عراقی بعدازظهر روز سه‌شنبه به‌طور مستقیم ریاض را به مقصد تهران ترک می‌کند. این منابع تاکید کرده‌اند که الکاظمی در این 3 سفر مساله نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان واشنگتن و تهران و کاهش تنش میان تهران و ریاض را مورد بحث قرار خواهد داد. الکاظمی همچنین در دیدار با مسئولان این سه کشور بر ضرورت دور کردن عراق از درگیری‌ها تاکید خواهد کرد.» این منبع خاطرنشان کرد: «الکاظمی تلاش خواهد کرد عصا را از وسط بگیرد(ایجاد تعادل) و حداقل در دوره ریاستش عراق را از درگیری‌ها دور کند.» منبع مذکور گفته است الکاظمی همچنین بر نقش این کشورها در کاهش تنش در عراق و منطقه تمرکز خواهد داشت و سفر وی به واشنگتن در راستای تکمیل گفت‌وگوی راهبردی میان دو کشور و تعیین‌تکلیف حضور نظامیان خارجی در عراق خواهد بود. گفت‌وگوهای راهبردی بغداد و واشنگتن اواخر خردادماه گذشته به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد و قرار است در دوره‌های بعدی این گفت‌وگوها، روابط دوجانبه و آینده این روابط بین عراق و آمریکا ترسیم شود.

مهم‌ترین بخش سفر الکاظمی به ایران تلاش برای بهبود روابط ایران و عربستان است. اگرچه تهران و ریاض از ابتدا نیز روابط پایدار و مستحکمی نداشته‌اند، اما در خلال تحولات غرب آسیا و شمال آفریقا در سوریه و یمن به شکلی دو کشور در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند. برخلاف ایران، سعودی‌ها با سرمایه‌گذاری میلیارددلاری خود به‌دنبال گسترش نفوذ و تشدید فشار بر ایران بودند. تهران با شناخت دقیق تحولات میدانی، در میانه منازعات به سوریه رفت و تمام سرمایه‌گذاری کشورهای عربی در سوریه را ناکام گذاشت و آنها را هم از عرصه نظامی و هم سیاسی دمشق اخراج کرد. خروج آمریکا از برجام و تاکید ترامپ و پمپئو بر سیاست فشار حداکثری علیه تهران، سعودی‌ها را که گمان می‌کردند تهران نظاره‌گر این میدان خواهد ماند، گستاخ‌تر از قبل کرد و به تحرک واداشت. ناکامی فشارها و رفتار ایران در مواجهه با این تلاش‌ها، سعودی‌ها و متحدان کوچک منطقه‌ای ریاض را به بازنگری در سیاست‌ها واداشت. سال گذشته ریاض از طریق واسطه‌هایی به‌دنبال مدیریت تنش با ایران بود.

عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق به درخواست طرف سعودی، به‌عنوان میانجی به تهران و ریاض سفر کرد تا دو کشور را به سمت کاهش تنش هدایت کند. از جزئیات رایزنی‌های طرفین و توافقات صورت‌گرفته خبری منتشر نشد اما باتوجه به گفته عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر سابق عراق که گفته بود سردار سلیمانی در آخرین سفر خود به بغداد حامل پیام تهران برای عربستان بوده است، مشخص است که زمینه کاهش تنش‌ها بین دو طرف با شرایطی وجود داشته است. اکنون مصطفی الکاظمی که گفته می‌شود علاوه‌بر روابط دوستانه‌اش با محمد بن‌سلمان روابط خوبی با نهادهای اطلاعاتی و دولتی ایران دارد، می‌خواهد این ماموریت را به سرانجام برساند. او به‌خوبی می‌داند که کاهش تنش بین تهران و ریاض به‌نفع عراق خواهد بود و بر همین اساس تمام اهتمام خود را برای موفقیت در این پرونده خواهد گذاشت. البته او با یک مانع بزرگ نیز در این بین مواجه است؛ مانعی به‌نام آمریکا. بهبود روابط تهران و ریاض، در گام نخست در تعارض با منافع آمریکا و در گام بعدی در تضاد با منافع رژیم‌صهیونیستی است. با این حال سعودی‌ها با توجه به درگیری بی‌پایان در یمن، به‌دنبال راهی برای رهایی از این باتلاق هستند و جز ایران هیچ کشوری توان بیرون کشیدن آنها را از این جبهه ندارد.

 * نویسنده: سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار